Golwg yn ôl dros 2010

Y Cymro – 31/12/10

Wel dyna ni, y ‘Dolig wedi diflannu am flwyddyn arall, a’r dathlu (a’r dioddef siŵr o fod!) yn parhau i bwmpio’r atgofion o foethusrwydd y soffa! Gobeithio’n wir ichwi gyd fwynhau’r Ŵyl ymhob cwr o Gymru. Bu yma’n sicr ddigon o ddathlu ar lannau’r Tafwys! Cyfle i fwrw golwg yn ôl yr wythnos hon, ar derfyn 2010, ar yr arlwy a welwyd ar lwyfannau’r wlad. O’r llwyddiannau i’r llai llwyddiannus, y canmol a’r casau!

Blwyddyn gymysg fu hi o ran byd y dramâu cerdd, wrth groesawu’r cynyrchiadau lliwgar a llwyddiannus fel ‘Legally Blonde’, ‘Into the Woods’ a ‘Passion’. Yn anffodus dim ond am gyfnod byr y bu’r ddwy olaf yma’n diddanu, gan obeithio’n fawr y byddant yn ail ymweld â’r ddinas yn y flwyddyn newydd. Stephen Sondheim oedd y cyfansoddwr, a bu 2010 yn flwyddyn o ddathlu iddo yntau hefyd wrth gyrraedd ei ben-blwydd yn 80 mlwydd oed. Gwelwyd sawl cyngerdd i ddathlu’i lwyddiant, a dim llai na’r Cyngerdd Mawreddog yn y Royal Albert Hall gyda Daniel Evans a Bryn Terfel yn serenu.

Newid aelwyd a gyrfa oedd yn aros Daniel Evans eleni, wrth ymgartrefu yn ei swydd newydd fel Arweinydd Artistig theatrau Sheffield. Braf iawn oedd cael ymweld â’r Crucible yno, ar ei newydd wedd i weld Anthony Sherr, a’r Cymro Trystan Gravelle yng nghynhyrchiad cyntaf Daniel o ddrama Ibsen, ‘An Enemy of the People’. Llyfnder a lluniau creadigol cyfarwyddo medrus Daniel oedd allwedd llwyddiant y cyfan, ac a sicrhaodd sawl adolygiad pum seren, yn y Wasg Genedlaethol. Bydd cryn edrych ymlaen at ei raglen newydd o gynyrchiadau yn y flwyddyn newydd sy’n cynnwys tymor o ddramâu gan David Hare (Plenty, The Breath of Life a Racing Demon) gyda’r olaf eto’n cael ei gyfarwyddo gan Daniel. Bydd Daniel hefyd yn camu yn ôl ar y llwyfan ym mis Rhagfyr ar gyfer eu sioe Nadolig sef un o fy hoff ddramâu cerdd gan Sondheim. ‘Company’.

Blwyddyn anodd fu hi i’r Arglwydd Andrew Lloyd Webber, nid yn unig yn ei dasg o geisio canfod y ‘Dorothy’ newydd ar gyfer ei gynhyrchiad diweddara o ‘The Wizard of Oz’ fydd yn agor fis Mawrth y Drury Lane, ond hefyd wrth lansio ei ddilyniant i’r clasur ‘Phantom of the Opera’, ‘Love Never Dies’. Tasg anodd iawn oedd ceisio curo’r gwreiddiol, a bu môr o feirniadu a sylwadau negyddol gan y cyhoedd a’r beirniaid. Yn ei ymdrech i achub y sioe, a’i enw da, fe gaeodd y cynhyrchiad am dridiau ym mis Tachwedd, er mwyn ail-weithio’r stori, y set a’r gerddoriaeth. Yn anffodus, gwnaethpwyd pethau’n waeth, a gwell fyddai ildio i’w fethiant a chanolbwyntio ar fentrau newydd.

Dathlu hefyd fu hanes y sioe liwgar ac emosiynol ‘Les Miserables’, wrth gyrraedd ei phen-blwydd yn 25ain oed, gyda thaith newydd drwy’r wlad, â chast o Gymry ifanc talentog, yn ogystal â chyngerdd mawreddog arall yn yr O2, sydd bellach wedi’i ryddhau ar DVD.

O ran y dramâu, bu cryn achos i ddathlu yng Nghymru a thu hwnt. Ymysg y cynyrchiadau fydd yn aros yn y cof eleni fydd ‘Juliet and her Romeo’ ym Mryste, gyda’r brydferth, dalentog Siân Phillips a’i pherfformiad gwefreiddiol fel un o’r “star-cross'd lovers” yn y ddrama rymus hon. Gyda ‘Romeo’ a ‘Juliet’ bellach mewn gwth o oedran, a’r ddau yn preswylio’n ddedwydd yn y ‘Verona Nursing Home’, roedd ei phresenoldeb urddasol a thrydanol yn goleuo’r llwyfan ac anghofiai fyth mor olygfa enwog ar y balconi, sydd bellach ar ail lawr y cartref, wrth i’r ddau ddatgan eu cariad wrth ei gilydd. Dirdynnol o deimladwy, ac eto’n ddoniol o ddwys.

Braf hefyd oedd croesawu’r tîm llwyddiannus Nicholas Hytner, Richard Griffiths, Frances De La Tour a’r dramodydd unigryw Alan Bennett, yn ôl ar lwyfan y Theatr Genedlaethol yma’n Llundain gyda’i ddrama newydd ‘The Habit of Art’. Hytner hefyd oedd yn gyfrifol am gyfarwyddo Rory Kinnear yn eu cynhyrchiad caboledig o ‘Hamlet’ a welais rai wythnosau yn ôl. Er cystal oedd presenoldeb Kinnear, siomedig iawn oedd gweddill y cwmni, wrth imi straffaglu mewn mannau i glywed y ddialog hyd yn oed!.

A beth am ein Theatr Genedlaethol ninnau yma’n Nghymru a welodd cryn dipyn o ddrama tu cefn i’r llwyfan eto eleni. Gyda chyrhaeddiad eu cynhyrchiad o ‘Y Gofalwr’ ym mis Chwefror, y daeth y newyddion am ymadawiad yr arweinydd artistig Cefin Roberts. Er imi fwynhau cynhyrchiad y Liverpool Playhouse o ‘The Caretaker’ gan Pinter yn y Trafalgar Studios wythnos ynghynt, gyda’r Cymro Jonathan Pryce wrth y llyw, methiant arall oedd y cynhyrchiad hwn imi, oedd yn cynnwys holl wendidau cyson cyfnod Cefin wrth y llyw. Yn eu ffolineb, dewisodd Bwrdd y Theatr i gyhoeddi gweddill rhaglen artistig Cefin, yn y rhaglen, oedd yn cynnwys dwy ddrama fer, a chyfieithiad arall. Siom a chamgymeriad oedd llwyfannu ‘Dau. Un. Un. Dim’ gan Manon Wyn a’r 20 munud o ‘Yn y Trên’ gan Saunders Lewis. Roedd cryn addewid ym mherl o gyfieithiad Sharon Morgan o ddrama fawr Ed Thomas, ‘House of America’sef 'Gwlad yr Addewid' a ganai’n farddonol yn acenion a dywediadau Cwm Tawe, ond trueni na chafwyd cynhyrchiad oedd yn deilwng o’i gwaith.

Wrth inni aros am y flwyddyn newydd, mae tynged y Theatr Genedlaethol dal yn y fantol. Heb benodi Arweinydd Artistig newydd, mae’r Marie Celeste o gwmni yn dal i hwylio, a’r miloedd o bunnau a wariwyd ar y warws o adnoddau ymarfer yn Sir Gaerfyrddin dal mor wag a dadleuol â gwaddol Cefin. ‘Deffro’r Gwanwyn’, sef cyfieithiad Dafydd James o’r ddrama gerdd ddadleuol ‘Spring Awakening’ yw arlwy cynta’r flwyddyn newydd, yn amlwg wedi’i ddewis, yn eu doethineb, gan Fwrdd y Theatr. Elen Bowman fydd yn cyfarwyddo, ac absenoldeb y ddau Gymro Cymraeg, sef Iwan Rheon ac Aneurin Barnard, a enillodd Wobrau Olivier ill dau, am eu perfformiadau yn y cynhyrchiad Saesneg o’r un ddrama gerdd y llynedd, yn ergyd amlwg cyn cychwyn.

Parhau i gyfrannu’n flynyddol i’r arlwy ddramatig y mae Theatr Bara Caws ac Arad Goch, ac er mai blas bychan iawn o’u harlwy a brofais eleni, mae eu cyfraniad yn bwysicach na’r Genedlaethol mewn llawer i fan. Hoffais yn fawr feddylfryd a dyfnder drama newydd Aled Jones Williams ‘Merched Eira’ yn ogystal ag afiaith a lliw sioe ieuenctid yr Urdd ‘Plant y Fflam’. Llongyfarchiadau hefyd i Bara Caws am gyflwyno eu gwefan newydd, hyfryd www.theatrbaracaws.com sy’n wledd o atgofion a gwybodaeth. Edrych ymlaen yn barod at eu cynhyrchiad nesaf sef addasiad John Ogwen o ‘Un Nos Ola Leuad’ yn y flwyddyn newydd.

Seren byd y theatr yng Nghymru eleni oedd Dafydd James a roddodd inni un o’r cynyrchiadau Cymraeg mwyaf cofiadwy ers blynyddoedd sef ‘Llwyth’. Mi wyddwn i ers blynyddoedd, fod Dafydd yn un talp o ddyfeisgarwch dramatig gyda’i lais newydd, gonest, ffres a phwysig. Cryfder gwaith Dafydd oedd yr onestrwydd unigryw am fod yn hoyw yn y Gymru sydd ohoni, a’r cyfan mewn iaith mae o’n gwbl gyfarwydd ag ef. Roedd safon yr actio yma ymysg y gorau imi’i weld ar lwyfan yn y Gymraeg, yn ogystal â chyfarwyddo sensitif Arwel Gruffydd. Braf hefyd oedd gweld Dafydd ei hun yn perfformio yn ei fonolog ‘My Name is Sue’ yn Theatr Soho, ganol yr Haf.

A llawenydd mawr oedd cael croesawu’r hir ddisgwyliedig National Theatre Wales ym mis Ebrill gyda’u cynhyrchiad ‘A Good Night Out in the Valleys’. Hon oedd y cyntaf o’r tair drama ar ddeg yn arlwy agoriadol y cyfarwyddwr artistig John E McGrath. Arlwy amrywiol a ymwelodd â phob cwr o Gymru - o draethau’r Gogledd i Gymoedd y De, o’r Bermo i Bannau Brycheiniog, o Abertawe i Aberystwyth, ac o erwau’r brifddinas i Eryri. Er mai ond y cyntaf a chynhyrchiad Elen Bowman o ‘The Devil Inside Him’ a lwyddais i’w weld eleni, codwyd fy nghalon am ddyfodol y ddrama yng Nghymru. Gyda phedwar cynhyrchiad eto’u gweld o‘r arlwy agoriadol, mae’r neges yn glir. Rhowch y bobol gywir yn eu lle, ac fe gewch chi werth eich arian.

Blwyddyn Newydd Ddramatig Dda i chwi gyd!

'Get Santa!'

Y Cymro 17/12/10

Dychmygwch fod ganddoch chi’r gallu i ail-greu diwrnod ‘Dolig, ddeg dydd ar ôl ei gilydd! Deg pryd o dwrci a’i drimins, deg siwmper wlân i’r tadau, llond braich o freichledau aur i’r mamau, dwshina o boteli dŵr poeth a sliperi sidan i’r neiniau, a llond parlwr o lanast y dathlu yn bygwth boddi pawb a phopeth... Wel, dyna’r pŵer sy’n dod i feddiant ‘Holly’, hunllef o fwystfil deg oed, sy’n casáu’r Nadolig yng nghynhyrchiad y Royal Court o ddrama ddiweddara Anthony Nielson, ‘Get Santa!’.

Yn ei siwmper streipïog felyn a du, mae’r wenynen wenwynig yn cyhoeddi ar gychwyn y ddrama, mai’r anrheg ddelfrydol, os nad gorfodol iddi hi, yw cael cwrdd â’i thad. Yr unig gyswllt sydd gan ‘Holly’ (Imogen Doel) â’r dieithryn, ydi’r tedi (Chand Martinez) a adawyd ar stepen y drws flynyddoedd yn ôl - y tedi sy’n dod yn fyw ac sy’n rhannol gyfrifol am greu’r llanast...

Yn ei hymgyrch i ddial ar ‘Santa’ (David Sterne) am beidio gwireddu’r freuddwyd yn y blynyddoedd a fu, mae hi’n penderfynu mynd ati i ddal Santa eleni, drwy osod nifer o drapiau o gwmpas y tŷ ar noswyl Nadolig; o’r creision swnllyd ar y llawr i’w deffro, i’r gliw ar y pentan, y pupur ar y soffa, y wisgi yn y gegin a’r sioc drydanol anferthol ger y goeden! Yn anffodus i ‘Holly’, pan ymwela’r ‘Santa’ styfnig a sur, mae’n achub y blaen arni, a’i linyn trôns o gydymaith ‘Bumblehole’ (Tom Godwin) sy’n disgyn i’r trap, ac yn cael ei arteithio’n anfaddeuol gan y lodes lygredig. Wedi dwyn yr hud o locsyn yr hen ŵr, ac wedi peri’n anfwriadol i’r tedi ddod yn fyw, fe dry’r cyfan yn un drasiedi dros-ben-llestri, wrth i bopeth fynd o’i le, ym mhedwar ban y byd, hyd nes i’r gwirionedd achub y dydd...

I ddilynwyr selog y golofn hon, falle ichi gofio fy mod i’n ffan fawr o fydoedd hurt Anthony Nielson, byth ers gweld fy hoff ddramâu bellach, ‘Realism’, ‘The Wonderful World of Dissocia’ a ‘God in Ruins’ flynyddoedd yn ôl. Yr hyn sy’n gyffredin am bob un ydi’r anghyffredin, bydoedd ble mae anifeiliaid yn siarad, ble mae pawb yn canu ac yn dawnsio, ble mae bod yn flin yn fendith, er mwyn unioni’r cam. Mae yma hiwmor a doethineb, a chrefft theatr ar ei orau. Ychwanegwch at hynny allu cynllunio rhyfeddol Miriam Buether a goleuo Chahine Yavroyan, ac fe gewch chi’r anrheg Nadolig perffaith, yn aros i’w agor, fel sy’n cael ei gyfleu ar y llwyfan, wrth ichi gamu i’r theatr. Wrth i’r cwlwm pinc anferthol ddiflannu, sy’n uno muriau lliwgar yr anrheg o gartref, cewch ei gwahodd yn syth ar gân o waith Nick Powell, i fyd hurt y teulu, wrth i’r fam Wyddelig ‘Barbara’ (Gabriel Quigley), y ‘Nain’ nwydus (Amanda Hadingue) a’r ci (yn llythrennol!) o dad ‘Terry’ (Bill Buckhurst) ddawnsio’u ffordd o gwmpas y goeden a’r gegin.

Fel y cyfaddefodd un o’m cyd-adolygwyr, welwch chi fyth olygfeydd tebyg ar lwyfan y Royal Court! O’r lliwiau a’r llawenydd sy’n cael ei gyfleu ar y llwyfan, allwch chi’m peidio â chael eich llenwi ag ysbryd yr Ŵyl, er gwaetha cynllunio cyfrwys y fadam flin.

Braf iawn ydi gweld ein theatrau yn llawn o ieuenctid dros gyfnod yr Ŵyl, ac er nad oedd pob jôc yn taro deuddeg i’r lleiaf (oherwydd natur yr hiwmor hŷn) mae un peth yn sicr, fe gânt brofiad o ogoniant y theatr ar ei orau o weld y cynhyrchiad yma, a môr o lawenydd ac atgofion.

Mae ‘Get Santa!’ i’w weld tan Ionawr 15fed. Mwy o fanylion drwy ymweld â www.royalcourttheatre.com

'Beauty and the Beast'

Y Cymro – 10/12/10

Dwy o sioeau’r Nadolig sy’n mynd â hi’r wythnos hon. Cynhyrchiad Katie Mitchell o ‘Beauty and the Beast’ yn y Theatr Genedlaethol, a chynhyrchiad y Mernier o ‘The Invisible Man’. Dwy sioe sydd wedi’i hanelu at y gynulleidfa ‘fengach, ond sydd â chynnwys fydd yn apelio i’r gynulleidfa hŷn.

Bob tro fyddai’n ymweld â’r Theatr Genedlaethol yma yn Llundain, mae un peth yn sicr - fydd na wastad Set foethus, gwisgoedd golygus a graen ar y cynhyrchiad. Ac er bod ‘Beauty and the Beast’ wedi’i wasgu i’r gofod lleiaf yn y theatr sef y Cottesloe, roedd yr olygfa o’m blaen, y theatr draddodiadol a’i lenni coch moethus yn werth ei weld. Dechrau da, meddwn i, cyn i Justin Salinger, ‘Y Dyn Pinc’, gamu i’r llwyfan, i gyflwyno’r ‘stori dwymgalon’ hon am y llanc golygus sy’n cael ei droi’n anghenfil, hyd nes iddo lwyddo i ddenu cariad y prydferthaf i’w ryddhau o’i dranc. Dyma ran o sioe deithiol, liwgar ‘Y Dyn Pinc’ a’i gydymaith Ffrengig blin ‘Ceclie’ (Kate Duchêne). Ond dyma hefyd y camgymeriad mwya’ yn y cynhyrchiad, gan fod y ddau, a’i dybl-act drychinebus, yn ddirdynnol o ddiflas a dros ben llestri.

Wedi’r holl wamalu, agorwyd y llenni o’r diwedd, er mwyn cyflwyno’r golygfeydd oedd am gyfleu’r stori, ond yma eto, byr, bratiog, a’u hiwmor sych a cheidwadol a’m llethodd yn llwyr. Roedd hyd yn oed yr anghenfil yn debycach i gangarŵ, ac er gwaetha ymdrechion Sian Clifford i droi ‘Belle’ yn fwy o ‘Boio’, na’r benysgafn, brydferth arferol, fe fethodd y cyfan imi, a throi’n ddwy awr o artaith yn lle adloniant. Er i gyffro’r ‘theatr’ swyno fy nghyd- gynulleidfa iau am gyfnod, buan iawn yr oeddent hwythau hefyd yn aflonyddu i adael.

Fel gyda ‘Dr Seuss's The Cat in the Hat’ y llynedd, eto eleni, ma Katie Mitchell wedi ceisio rhoi gwedd gyfoes, geidwadol a gwahanol ar y stori garu Glasurol o Ffrainc. Ond o geisio bod yn ‘wahanol’ ac efallai yn rhy uchelgeisiol, fe lwyddodd i greu anghenfil sy’n ymhell o fod yn atyniadol na’n adlonianol!

Os am gael eich syrffedu, mae ‘Beauty and the Beast’ yn y Cottesloe tan y 4ydd o Ionawr.

'The Invisible Man'

Y Cymro - 10/12/10

Roedd 'na dipyn o well siâp ar gynhyrchiad y Mernier o Glasur Ken Hill’s ‘The Invisible Man’, sydd eto’n cychwyn efo’r syniad o sioe deithiol, gyda’r ‘MC’ y Cymro (Gerard Carey) yn cyflwyno’r cwmni a’u cân agoriadol sy’n gosod y stori ym 1904. Ymysg y corws o Pierrot’s ar y llwyfan mae’r holl gymeriadau fydd yn cyflwyno’r stori am y gŵr ifanc sydd wedi’i droi’n anweledig, yn sgil arbrawf cemegol aflwyddiannus. Maria Friedman yw perchennog y dafarn leol, ble y digwydd y rhan fwyaf o’r ddrama, wrth i’r gŵr ifanc a’i wyneb rhwymedig beri cryn ddirgelwch a direidi i’r trigolion.

Cafwyd chwip o berfformiadau gan Geraldine Fitzgerald fel y swffragét Albanaidd sy’n erfyn am dosturi tuag at y dihyrhyn dieithr, ynghyd â hiwmor hudolus ym mhresenoldeb Natalie Casey fel y forwyn benysgafn.

Ond swyn y sioe, heb os, ydi cyfraniad meistr lledrith y llwyfan, Paul Kieve, sy’n llwyddo i gyfleu presenoldeb yr anweledig drwy gyfres o rithiau rhyfeddol - o gyllell, gwn a beic sy’n nofio ar draws y llwyfan , i ddiflaniad y trempyn (Gary Wilmott) ar ddiwedd y sioe.

Heb geisio mynd dros ben llestri, na dallu’r gynulleidfa â’u hiwmor ceidwadol, dyma sioe dwymgalon, ddoniol, llawn dirgelwch a drama. Da iawn!.

Os am weld yr anweledig mae ‘The Invisible Man’ i’w weld yn y Mernier tan y 13eg o Chwefror.

'Daniel Boys' a 'The Three Musketeers'

Y Cymro – 3/12/10

Un o’r cwestiynau sy’n cael ei holi’n aml, ydi sawl gwaith yr wythnos fyddai’n ymweld â’r theatr?! Wel, mae’r ateb yn syml. Weithiau unwaith, neu dro arall, fel yr wythnos hon, bob nos! Does rhyfedd felly fod y rhestr hirfaith o gynyrchiadau dwi wedi’u gweld ymhell dros 500 erbyn hyn! Dyna yw un o ogonnianau cael byw yn Llundain wrth gwrs. Ond, mae o hefyd yn gyfle gwych i weld a llawn werthfawrogi cymaint o waith sy’n digwydd tu hwnt i brif lwyfannau’r West End.

Heb os, breuddwyd llawer i actor a chanwr, ydi cael ymddangos ar lwyfan un o sioeau mawr y West End. Mae’n freuddwyd sydd wedi’i wireddu i sawl Cymro erbyn hyn, a ninnau yn falch iawn ohonynt. Newydd ei gyhoeddi’r wythnos hon yw bod Mark Evans o Sir Ddinbych yn ymuno a chast y sioe liwgar Wicked yn y flwyddyn newydd. Llongyfarchiadau calonnog iddo ef. Ond nid llwybr hawdd mohoni o gwbl. Mae cwffio am le yn y cwmnïau hyn yn dipyn o dasg, wrth ennill bywoliaeth i gadw’r blaidd o’r drws. Ers blynyddoedd bellach, mae nifer helaeth o’r actorion a’r cantorion yn ein diddanu’n wythnosol mewn nosweithiau cabaret, er mwyn cadw’n brysur, gyda’r gobaith y bydd na un gwestai yn y gynulleidfa a diddordeb cynnig gwaith iddynt.

I gyngerdd Daniel Boys yr es i’r wythnos hon, ei gyngerdd olaf wedi taith fer dros yr Haf, gyda’r bwriad o lansio ei CD newydd. Falle ichi adnabod yr enw o’r gyfres ‘Joseff’ ar y BBC, gyda Daniel ymysg y deg olaf bryd hynny, cyn i Lee Mead ennill y dydd. Oherwydd sylw’r gyfres, cafodd gynnig rhan yn y ddrama gerdd ‘Avenue Q’, a braf oedd gweld dau o’i gyd actorion o’r sioe honno, sef Julie Atherton a Tom Parsons yn ymuno gydag ef ar lwyfan cabaret Theatr y Leicester Square.

Canodd Daniel nerth ei ben, a llwyddo’n eithriadol o dda i gyfiawnhau pris y tocyn. Ac yntau ddim ond yn ŵr ifanc, dwi’n siŵr y bydd digonedd o gynigion yn dod i’w ran, yn ogystal â Julie a Tom. Un o brif gwynion y noson, gan y diddanwyr, oedd tynged y cantorion hynny sydd wedi dysgu’u crefft a hogi’u harfau cerddorol dros gymaint o flynyddoedd, yng ngwyneb llwyddiant synthetig cyfresi fel yr ‘X Factor’. Cwyn dwi’n siŵr gall y Cymry hefyd gytuno ag o, yn sgil y môr o dalent sydd gennym ni yng Nghymru, ac fel y gwelsom yn Eisteddfod y Ffermwyr Ifanc yn ddiweddar.

Ond nid dim ond y cantorion sy’n ysu am lwyddiant. Fe ganodd Daniel rhai o ganeuon y ddeuawd gerddorol Stiles & Drew sydd wedi bod yn cyd-gyfansoddi dramâu cerdd ers blynyddoedd. Bu ambell i lwyddiant , gan gynnwys y sioe ‘Honk!’ i enwi dim ond un.

Fe fu hi’n frwydr hir iddynt hwythau hefyd, a braf yw gweld bod yr arch gynhyrchydd Cameron Macintosh bellach wedi rhoi hwb iddynt lwyfannu’r ddrama gerdd ‘Betty Blue Eyes’, sef addasiad cerddorol o ddrama Alan Bennett ‘A Private Function’ fydd yn agor yn y Novello ar y 19eg o Fawrth.

A dim ond neithiwr eto, fe deithiais i theatr y Rose yn Kingston i weld a chlywed rhagor o waith George Stiles yn y ddrama gerdd ‘The Three Musketeers’. Er bod y sioe yn edrych yn hyfryd, a’r set foethus o sgaffaldiau pren yn cyfleu Ffrainc yr ail ganrif ar bymtheg yn wych, braidd yn fflat a blêr oedd y cyfarwyddo, a’r choreograffu’n ddiog a diddychymyg. Fe wnaeth y cwmni eu gorau gyda’r deunydd, ond roeddwn i’n edrych mwy ar fy oriawr na’r olygfa ar y llwyfan. ‘Prior to the West End’ yw’r cyhoeddiad talog ar ben y posteri. Go brin, yn fy marn i. Prawf arall o ba mor anodd yw’r llwybr i gyrraedd y West End, i bawb.

Mwy am Daniel Boys drwy ymweld â www.danielboys.com a Stiles & Drew www.stilesanddrewe.co.uk . Os am fentro i Kingston, manylion y sioe yma www.rosetheatrekingston.org

'Passion'

Y Cymro – 26/11/10

Rhyw gyfnod o ddal i fyny fu hi’n ddiweddar, wrth i lu o sioeau newydd gyrraedd y West End, yn sgil cau rhai o’r ffefrynnau poblogaidd. Wedi mynd mae ‘Sister Act’, ‘Avenue Q’ a ‘Sweet Charity’ ac ‘Oliver’ a ‘Flashdance’ wrthi’n hel eu pac, i ymadael yn gynnar yn y flwyddyn newydd.

Y Donmar oedd yn fy nennu'r wythnos hon, a cheisio achub ar y cyfle i weld y sioe ‘Passion’ cyn iddi hefyd gau'r wythnos nesa ‘ma. Yn gwmni imi unwaith eto roedd yr annwyl Bethan Gwanas, sy’n ymweld â Llundain bob rhyw chwe mis, ac sydd wrth ei bodd yn cadw cwmni imi mewn rhyw sioe neu’i gilydd. A bod yn onest efo chi, roedd gen i fwy o ofn y tro hwn, gan mi wn ei bod hi’n casáu dramâu cerdd! Fuo na ddim angan llawer o berswadio, gan mai drama gerdd o eiddo’r athrylith Sondheim ydi ‘Passion’ sy’n gyfuniad perffaith o serch ac angerdd, wedi’i blethu o fewn y stori drasig a thwymgalon.

‘Giorgio’ (David Thaxton), milwr golygus sy’n lletya yn Milan ym 1863, yw canolbwynt y stori, sydd ar fin cael ei yrru i’r diffaethwch i wasanaethu, ac felly’n gorfod ffarwelio gyda’i gariad nwydus a phrydferth ‘Clara’ (Scarlett Strallen). O’r eiliadau cyntaf, mae’n amlwg fod y serch rhwng y ddau yn eirias o angerddol, wrth iddyn nhw fynegu’i chwantau’n gerddorol, wrth gofleidio ar y gwely sengl.

Wedi cyrraedd y Gwersyll, ac ynghanol brafado brawdgarol y gatrawd, ‘Clara’ yw’r unig beth sydd ar feddwl ‘Giorgio’, a’r angerdd yn parhau drwy gyfres o lythyrau tanbaid rhwng y ddau. Ynghanol y gwledda, fe glywir gruddfan a sgrechiadau ‘Fosca’ (Elena Roger) sef cyfnither y Cadbennaeth ‘Colonel Ricci’ (David Birrell). Wedi derbyn eglurhad am gystudd a gwendid gwaeledd ‘Fosca’, mae ‘Giorgio’ yn rhoi benthyg rhai o’i lyfrau iddi, a dyma sy’n esgor ar y ‘berthynas’ ffrwydrol rhwng y ddau. Yn anffodus i ‘Fosca’, tydi hi ddim yn meddu prydferthwch ‘Clara’, ac felly mae ceisio cipio calon ‘Giorgio’ yn dipyn o gamp. Ond, mae ‘Fosca’n’ benderfynol o lwyddo, a thrwy gyfres o ymdrechion tanbaid a chreulon, er gwaethaf ei gwendid, erbyn y diwedd y stori, mae hi’n llwyddo. Ond mae’r cyfan yn rhy hwyr. Pan lwydda’r gwir gariad i drechu’r holl angerdd a’r serch, mae angau yn ennill y dydd, ac fe derfyna’r ddrama mewn tristwch gorfoleddus, wrth i ‘Fosca’ fynd i’w hangau yn hapus, er gwaetha holl drybeini ei bywyd llwm byr.

Heb os nag oni bai, seren y cynhyrchiad oedd Elena Roger, a welais yn ‘Evita’ flynyddoedd yn ôl, ond a fethais ei gweld fel ‘Piaf’ eto yn y Donmar yn ddiweddar. Anhygoel ydi’r unig air allai yngan, o’i phresenoldeb i’w llais clir fel cloch, fe lwyddodd rywsut i droi ei chorff eiddil a’i hwyneb prydferth yn un talp o dristwch dwfn, dichellgar ac eto’n dwymgalon. Hi, heb os, oedd yn ennyn ein cydymdeimlad, a’r awydd iddi lwyddo i ddwyn calon ‘Giorgio’ yn gyrru’r ddrama yn ei blaen.

Ychwanegwch at hynny gyfoeth cerddorol Sondheim, cynllunio cywrain Christopher Oram, a greodd y cyfnod i’r dim, cyfarwyddo medrus Jamie Lloyd, goleuo gofalus hyd y manylyn olaf Neil Austin, ac agosatrwydd moethus y Donmar, ac mae’r canlyniad yn llwyddiant ysgubol. Braf eto oedd gweld y Cymry’n rhan o’r clod gyda Nerys Richards a’i soddgrwth yn rhan o’r gerddorfa a’r actor ifanc Iwan Lewis fel ‘Private Augenti’. Roedd dagrau Gwanas yn dweud y cyfan!

Bydd ‘Passion’ yn y Donmar yn dod i ben ar y 27ain o Dachwedd.

'Or You Could Kiss Me'

Y Cymro – 19/11/10

Yn ôl i’r Theatr Genedlaethol ar lannau’r Tafwys es i'r wythnos hon i weld cynhyrchiad sy’n dod i ben yr wythnos nesaf. ‘Or You Could Kiss Me’ gan Neil Bartlett a chwmni pypedau Handspring yw’r cynhyrchiad sydd wedi bod yn denu’r tyrfaoedd i’r Cottesloe dros y misoedd diwethaf. Y pennaf reswm am hynny, heb os, yw’r ffaith mai Handspring sy’n gyfrifol am greu’r pypedau ar gyfer y Clasur ‘War Horse’, sy’n dal i werthu allan yn nos weithiol yn Theatr y New London. Fel yn achos y sioe wefreiddiol , dwymgalon honno, y ‘cymeriadau’ yma, wedi’i greu o bren a phlastig sy’n serennu, ac sy’n peri ichi anghofio’r pyped, a chredu cant y cant yn eu bodolaeth.

Y ddynol ryw sydd dan sylw y tro hwn, a dau hen ŵr, gwmanog ac esgyrnog yw canolbwynt y stori. Stori garu sydd yma yn y bôn, yn cwmpasu 65 o flynyddoedd rhwng 1971 a 2036, wrth iddynt geisio ffarwelio wedi treulio’u bywydau gyda'i gilydd. De’r Affrig yw’r lleoliad, ac atgofion am asbri a nwyd eu hieuenctid coll yw’r hunllef sy’n eu hatgoffa o freuder bywyd wrth i angau guro’r drws. Astudiaeth o gryfder cariad ac amynedd yng ngwyneb gwaeledd a gweinyddu’r gwaith papur, cyn eu diwedd terfynol.

I unrhyw un sydd wedi profi’r boen o golled, a gwylio’r dirywiad araf wrth i’r salwch gnoi ei ffordd yn dawel drwy edafedd y corff, neu wrth i gryfder y Morffin wanhau’r meddwl, gan annog yr atgofion i lifo a thywys y truan yn ôl i ‘Fyd sy’n well’, bydd y sioe hon yn siŵr o daro deuddeg. Dwy awr o addysg feddygol a seicolegol, am ddirywiad terfynol henaint, a’r sylw a’r emosiwn i gyd yn cael ei greu gan ddau sgerbwd o byped, a’r tîm helaeth sy’n rhoi bywyd iddynt.

Yn gyfeiliant i’r stori garu, a’r storïwr sy’n ein tywys drwy’r drasiedi yw’r actores Adjoa Andoh sy’n portreadu nifer fawr o gymeriadau gwahanol yn ystod y sioe; o’r lanhawraig gegog sy’n gofalu am y cwpl oedrannus yn eu cartref, i’r meddyg, y cyfreithiwr, y darlithydd a’r adlais o’r Corws Groegaidd ar ddiwedd y sioe. Drwy ddefnyddio stori ‘Philemon a Baucis’ o waith Ovid, o fytholeg Groeg a Rhufain, mae stori’r cwpl yn cael ei ddaearu neu ei ddamhegu, a’r ergyd yma sy’n codi’r cyfan i dir y Gwirioneddau Mawr am fywyd. Oherwydd eu haelioni a’u croeso, mae’r ddau yn cael cynnig marw ar y cyd, mewn byd delfrydol, a threulio gweddill eu bywyd wedi’u hymgorffori mewn dwy goeden blethedig yn y diffaethwch.

Saith o wŷr mewn siwtiau tywyll yw gweddill y cwmni, sy’n cynnwys dau o gyd-grewyr y sioe, Adrian Kohler a Basil Jones.

Mae’r sioe yn y Cottesloe tan y 18fed o Dachwedd.

'Over Gardens Out'

Y Cymro 12/11/10

Y cyntaf o’r cewri theatr imi gwrdd â nhw yma yn Llundain, oedd y bonheddwr annwyl Peter Gill o Gaerdydd. Yn ddramodydd a chyfarwyddwr o bwys, sydd bellach yn byw yn Hammersmith, Peter oedd yn gyfrifol am sefydlu’r Riverside Studios yn Hammersmith yn ogystal â bod yn rhan o’r tîm llwyddiannus oedd yng ngofal Stiwdio’r Theatr Genedlaethol.

Mae’r rhestr helaeth o’i ddramâu yn wybyddus i lawer, a chynyrchiadau diweddar o’i waith yn cynnwys ‘Small Change’ yn y Donmar ac ‘Another Door Closed’ yn Theatr Frenhinol, Caerfaddon. Falle bod y teitlau ‘Certain Young Men’ neu ‘Cardiff East’ hefyd yn canu cloch, neu ‘The York Realist’ a welais yn y Royal Court, flynyddoedd yn ôl.

Fel teyrnged o ddiolch iddo, penderfynodd Adam Spreadury-Maher, Ben Cooper a chwmni Good Night Out lwyfannu dwy o’i ddramâu cyntaf sef ‘The Sleepers Den’ ac ‘Over Gardens Out’ yn y Riverside Studios rhwng diwedd mis Medi a dechrau Tachwedd eleni. Yn anffodus, methais â gweld y ddrama gyntaf, ond bues yn hynod o ffodus i ddal yr ail.

Mae ‘Over Gardens Out’ wedi’i leoli yng Nghaerdydd yn mis Awst 1968 ac yn dilyn hanes dau fachgen yn eu harddegau; y llanc eiddil, benywaidd ‘Dennis’ (Meilir Rhys Williams) sy’n byw efo’i fam (Kirsten Clark) a’i dad (Dan Starkey) a’r rebel, brwnt, gor-rywiol ‘Jeffry’ (Calum Calaghan) sy’n lletya gyda ‘Mrs B’ (Laura Hilliard) a’i theulu sy’n byw drws nesa. Fel awgryma teitl y ddrama, dros y wal yn yr ardd gefn y cychwyn holl anturiaethau’r ddau lanc, ac mae’r ddrama yn astudiaeth o ddeffroad rhywiol y ddau; y chwarae, yr herian, yr angerdd, yr ofn, y mentro, y methu a’r difaru.

Mewn cyfnod lle nad oedd bod yn hoyw yn dderbyniol, ac yn sicr ddim yn bwnc i’w drafod ar lwyfan y Royal Court (ble gwelwyd y ddrama am y tro cyntaf yn Nhachwedd 1969) mae ymdriniaeth Gill o’r testun a’r trywydd yn sensitif a gofalus. Awgrymu’n unig sydd yma, yn enwedig deurywioldeb diddorol ‘Jeffry’ sydd un munud yn smwddio dillad babi ei letywraig a brolio wrth ‘Dennis’ ei fod yn talu am ei le ‘drwy ddulliau corfforol!’, ac yna ei ysfa rywiol, gorfforol, dreisgar tuag at y llanc ifanc yn yr awyr agored.

Un o themâu cyson Gill ydi perthynas y mab a’i fam, a dyma egin perffaith y trywydd twymgalon hwn. Cafwyd sawl golygfa gynnes wrth i ‘Dennis’ ofalu am ei fam yn ei gwaeledd, drwy frwsio ei gwallt ac ail-ddeffro’r angerdd a’r awydd i ddawnsio yn eu bywyd llwm beunyddiol. Cafwyd cofnod cynnes o’r cyfnod, cyn i ddyddiau’r teledu a’r Rhyngrwyd rwygo ‘r galon deuluaidd.

Braf oedd clywed acenion Cymraeg yn mwytho dialog cyhyrog Gill, a’r Cymro Meilir Rhys Williams yn gneud ei ‘début’ ar lwyfannau Llundain fel y mab ‘Dennis’. Roedd rhan helaeth o’r ddrama yn ddibynnol arno ef, i gario’r stori, ac i gadw’r cyfan i lifo o olygfa i olygfa. Llwyddodd yn eithriadol o dda, a bod yn deg, felly hefyd Calum Calaghan fel ei gydymaith.

Syml, ac eto’n effeithiol oedd set Annemarie Woods, a greodd y lolfa tŷ teras drwy gyfuno nifer o silffoedd di-gefn yn llawn o drugareddau’r cyfnod ar bob llaw. Y bwrdd bwyd oedd y canolbwynt, gyda’r actorion yn cuddio tu cefn i’r silffoedd, ac yn ymateb i’r digwydd yn ôl y galw.

Mae dylanwad yr ‘angry young men’ hefyd i’w glywed yma, wrth i’r ddau lanc ifanc boeri eu hatgasedd tuag at bob pwnc posib, gan gynnwys eu teuluoedd. Er gwaetha’r cryfderau, roedd yn rhaid imi anwybyddu’r gwendidau, a chofio mai hon oedd yr ail ddrama i Gill ei gyfansoddi, a’i fod, heb os, wedi perffeithio a miniogi’i grefft erbyn y gwaith hwyrach.

Yn anffodus, mae’r tymor yn Hammersmith wedi dod i ben erbyn hyn.

'Ivan and the Dogs'

Y Cymro – 29/10/10

Wrth ymweld ag Athen rai wythnosau’n ôl, ac yn fwy felly pan yn yr India flwyddyn ynghynt, synnais o weld cymaint o gŵn gwyllt oedd yn cerdded y strydoedd. Cael fy annog gan bawb i beidio â’u cyffwrdd, a’r anifeiliaid ‘rheibus’ hyn yn ôl rhai, yn bla ac angen eu difa. I unrhyw un fel fi, gafodd ei fagu o fewn teulu oedd yn caru anifeiliaid anwes, (gyda’r ci neu’r gath fel arfer yn hawlio’r sedd gorau yn y lolfa!), roedd yr ysfa anwesol yn anodd ei anwybyddu. ‘Cyfaill gorau dyn’ meddai’r hen air, ac wedi gwylio ymateb ein ci defaid ‘Nel’ i farwolaeth fy nhad, ac yna fy mam, allai fyth ag anghytuno gyda hynny. Maen nhw’n rhan o unrhyw deulu, ac yn fwy sensitif nag unrhyw blentyn.

I gyd gŵn garwyr, mae’n rhaid ichi fynychu Theatr Soho ar hyn o bryd, er mwyn profi stori ddirdynnol ‘Ivan and the Dogs’ sy’n cael ei gyflwyno ar y cyd gan ATC ar theatr ei hun. Yn seiliedig ar stori wir Ivan Mishukov, gafodd ei fagu gan gŵn gwyllt ar strydoedd Moscow yn y 1990, mae’n ddameg fythgofiadwy am ymdrech un plentyn i oroesi, er gwaetha ei dad maeth creulon, y ‘militia’milenig, ei gyd-gyfeilion gaeth i gyffuriau a’r cartref i blant amddifad digysur.

Natur syml, plentynaidd yr actor Rad Kaim, a’m denodd o’r eiliad cyntaf. Roedd ei fynegiant pwyllog, heb wastraffu geiriau yn ergydion emosiynol pendant. Mewn dinas wedi’i ddinistrio gan ddirwasgiad, roedd bywyd yn llwm ac yn frwydr dyddiol i fyw : ‘All the money went and there was nothing to buy food with. So Mothers and Fathers tried to find things they could get rid of, things that ate, things that drank or things that needed to be kept warm. The dogs went first’.

Ond, prinhau wnaeth y bwyd, a buan wedyn gwelwyd rhai teuluoedd yn gorfod ymwared â’u plant hyd yn oed. Creuwyd arall-fyd tanddaearol ar gyrion y ddinas, byd a dry’n oroesiad i’r cymhwysaf o fedru nid yn unig wrthsefyll yr oerfel a’r eira, ond y bwlis a’r begera. Byd ble roedd yr ysfa i ddianc yn ormesol, a hafan hawdd y cwmwl cyffuriau yn fodd i anghofio, dros dro.

Er mai dewis i redeg i ffwrdd wnaeth Ivan, o dan law creulon ei dad maeth oedd yn curo’i fam, a’r cecru dyddiol, buan y canfu ei hun ynghanol y byd creulon hwn. Ei unig gysur oedd y cŵn gwyllt, yn benodol un ci gwyn, a ddaeth yn ei dro yn bennaf ffrind iddo. Begera, dwyn a rhannu oedd ei achubiaeth, a’r ci, ac wedyn y cŵn, yn dod yn amddiffynwyr digyfaddawd iddo. Eu gwres, eu cwmni a’u cyfarthiad a’i cadwodd yn fyw am flynyddoedd, hyd nes i’r Militia ei ddal, a difa’r cŵn. Er ei osod mewn cartref i blant amddifad, ac i grefydd geisio adfer ei ffydd a meddiannu ei enaid, parhau i uniaethu â’r cŵn wnaeth Ivan, gan weld enaid ei gi gwyn, ymhob ci wedi hynny, yn ogystal â’i enaid ei hun.

Wedi’i lwyfannu mor daclus a diffwdan a’r deud, gyda’r actor yn gaeth o fewn bocs gwyn gydol y sioe, cefais brofiad theatrig cofiadwy tu hwnt. Roedd y gerddoriaeth a’r delweddau oedd yn cyd-fynd â’r geiriau yn anwesu anwyldeb y cyfan, a’r dagrau yn llygaid yr actor yn brawf sicr o bŵer y geiriau yn ogystal â hygrededd sgript Hattie Naylor a chyfarwyddo sensitif Ellen McDougall.

Mae ‘Ivan and the Dogs’ i’w weld yn Theatr Soho tan y 6ed o Dachwedd.

'Hay Fever'

Y Cymro – 22/10/10

Comedïau Noël Coward sydd wedi bod yn llenwi llwyfannau Llundain yn ddiweddar. ‘Private Lives’ efo Kim Cattrall a Matthew MacFayden gafodd fy sylw dro yn ôl, ac ers hynny mae ‘Design for Living’ i’w weld yn yr Old Vic ar hyn o bryd, yn ogystal ag ‘Hay Fever’ yn y Rose, Kingston. O be glywai ar y winllan, bydd cynhyrchiad arall eto fyth o ‘Blythe Spirit’ efo Alison Steadman y tro hwn, yn cyrraedd y West End fis Mawrth nesaf.

Heb os, mae’r comedïau crafog, Prydeinig rhonc, yn cynnwys cymeriadau comig cryf; cymeriadau sy’n denu sylw, ac weithiau dyheadau rhai o’n hactorion mwyaf adnabyddus i’w portreadu. Bu cynhyrchiad hynod o gofiadwy o ‘Hay Fever’ yn y West End dro yn ôl gyda neb llai na Judi Dench yn portreadu’r gyn-actores ‘Judith Bliss’ sy’n rhannu’r bwthyn gwledig moethus yn y 1920au gyda’i theulu unigryw a boncyrs! Celia Imrie sydd bellach yn ymuno â’r rhestr nodedig o actorion, yng nghynhyrchiad Stephen Unwin, yn y Rose, Kingston, er y bydd Nichola McAuliffe wedi camu i’w hesgidiau moethus erbyn diwedd y mis, oherwydd ymrwymiadau ffilmio Celia.

Teulu’r Bliss yw canolbwynt y comedi, wrth i bob un ohonynt yn eu tro, yn ddiarwybod i’r gweddill, wahodd ‘cyfaill’ i dreulio’r penwythnos yn y bwthyn. Erbyn canol yr act gyntaf, mae’r lolfa yn llawn o gymeriadau lliwgar Coward, bob un a’i broblem, neu ei bwyth sydd angen ei dalu’n ôl. Ond breuder a balchder bwystfilaidd y tad a’r fam, a’u plant sy’n cynnal y cyfan, wrth i’r ffraeo a’r cecru barhau, ac erbyn diwedd y drydedd act, ddychryn eu gwesteion cymaint, nes bod y pedwar ohonynt yn llwyddo i ffoi gyda’i gilydd y bore canlynol, ynghanol ffrae fawr y teulu, heb i’r un ohonynt sylwi!

Celia Imrie sy’n serennu heb os, ac yn cynnal rhan helaeth o’r cynhyrchiad wrth iddi arnofio ar draws y llwyfan, yn ei dillad nos liwgar a sidanaidd, yn gor-actio’n bwrpasol, wrth ddyheu am gael bod yn ôl yn llygad y cyhoedd. Dwi’n hoff iawn o ddawn comedïol Celia, sy’n fwyaf adnabyddus am ei gwaith yng nghyfresi comedi Victoria Wood. Mae ganddi’r ddawn anhygoel o fedru anwesu’r dialog gomedïol, a’i gyflwyno’n llawn surni a sychder dirmygus a dychanol, yn ôl gofyn yr olygfa. Roedd ei hatgasedd, neu efallai ei chenfigen o ‘gyfaill / cariad’ ei gŵr, yr anghenfil annwyl ‘Myra Arundel’ (Alexandra Gilbreath) yn peri i’r ergydion gwenwynig, gael eu saethu dro ar ôl tro. Yr anwyldeb ffug wedyn wrth iddi geisio denu sylw’r llanc golygus ‘Sandy Tyrell’ (Sam Swainsbury ) ei gwestai hi am y penwythnos yn y bwthyn.

Oherwydd natur dros-ben-llestri’r gyn-actores o fam, mae’n anffodus o ofynnol felly i’r teulu cyfan orfod bod mor boncyrs a hithau, yn enwedig wrth iddynt oll orfod ail-fyw un o ddramâu clasurol a mwyaf llwyddiannus y fam, ‘Love's Whirlwind’ dro ar ôl tro. Ar adegau, mae’r cyfan yn llithro tuag at beryglon y felodrama eithafol, ond cryfder Celia fel y fam, a hafan dawel eto’n nerfus y diplomydd ‘Richard Greatham’ (Adrian Lukis) sy’n angori’r cyfan yn ôl i realaeth.

Moesuthrwydd y cynhyrchiad sy’n aros yn y cof, o’r set hyd eithafion byd dychymygol Coward, wrth roi blas unwaith yn rhagor ar fohemia’r 20au. Er imi gael gwell blas ar y comedi hwn, tydi’r cyfan ddim yn taro deuddeg i’r llanc o Ddyffryn Conwy. Efallai fy mod i’n rhy ifanc, neu ddim mor wladgarol Brydeinig â gweddill y gynulleidfa, ond mi drysorai daclusrwydd ei dechneg lenyddol a pherfformiad cofiadwy Celia Imrie.

Bydd ‘Hay Fever’ i’w weld yn y Rose, Kingston hyd ddiwedd Hydref. Mwy o fanylion drwy ymweld â www.rosetheatrekingston.org

Edrych mlaen...

Y Cymro - 08/10/10

Cyfarchion o Athen! Na, dwi heb ddrysu, ond wedi hedfan draw i dalu teyrnged i Dionysos, duw drama, gwin a phethau da! Braf oedd cael treulio orig ddymunol iawn yn ei theatr yn llygad yr haul, wrth droed ddeheuol yr Acropollis a dychmygu’r awyrgylch o weld y drasiedi ‘Antigone’ o waith Sophocles am y tro cynta’! Rhyfedd meddwl bod y cerrig o’n nghwmpas yno er cyn Crist. Ennyd i sylweddoli a gwerthfawrogi gogoniant hanes y wlad ryfeddol hon.

Fyddai wedi mudo, ac wedi ymweld â sawl dinas arall, cyn imi’ch cyfarch chi tro nesa, felly orig i ddal i fyny efo’r hyn sydd i ddod ar lwyfannau Llundain.

Y newyddion mawr yr wythnos hon ydi bod y sioe hirddisgwyliedig ‘Shrek the Musical’ yn agor yn swyddogol yn y Theatr Royal, Drury Lane ar y 6ed o Fai 2011. Bydd ‘Oliver’ – sydd wedi lletya yno ers y gyfres deledu yn dod i ben, fel sy’n digwydd gyda sawl sioe arall ar hyn o bryd. (Avenue Q a Sweet Charity i enwi ond dwy) Nigel Lindsay fydd yn cael ei baentio o’i gorun iiw sawdl yn wyrdd fel yr anghenfil annwyl ‘Shrek’, tra bydd Richard Blackwood yn troi mewn i’r ‘Donkey, Nigel Harman fydd ‘Yr Arglwydd Farquaad’ ac Amanda Holden fydd y ‘Dywysoges Fiona’. Tipyn o gast, a thipyn o ddisgwyl am godi’r llen.

Sioe arall sydd newydd agor yma, er nid yn swyddogol, ydi ‘Flashdance - the Musical’ eto’n seiliedig ar y ffilm o’r un enw. Fues I' n ddigon ffodus (os mai dyna’r term cywir!) i weld y perfformiad cyntaf erioed o’r sioe hon nos Sadwrn diwethaf. Bregus, blêr a braidd yn ddiflas oedd hi yn fy marn i. Mae gan y cwmni cwta dair wythnos rŵan i wella a chryfhau cyn i lygad craff yr adolygwyr dafoli’r cyfan ar noson y Wasg, sy’n nodi’r agoriad swyddogol.

Ymysg y dramâu cerdd eraill sy’n hawlio’u cartrefi newydd cyn bo hir yw ‘Ghost’ - eto’n seiliedig ar y ffilm o’r un enw! (Oes, mae yma batrwm truenus, sydd, mae arnai ofn, yn adlewyrchu’r hyn sy’n gwerthu ar hyn o bryd). I chi sy’n byw yn y Gogledd, bydd cyfle i weld y sioe yn Nhŷ Opera Manceinion o’r 28ain o Fawrth 2011 tan fis Mai, cyn i’r sioe setlo yn Llundain ym mis Mehefin 2011.

Ac, eto fyth, ffilm arall sydd ar ei ffordd o’r sgrin fawr i’r llwyfan yw ‘Bridget Jones’ sydd heb gael ei gadarnhau hyd yma. Mae yma enwau mawr eisoes yn gysylltiedig â’r gwaith gyda neb llai na Sheridan Smith, (yn ôl y son) yn cael ei hystyried ar gyfer y brif ran. O ran y gerddoriaeth, mae Lilly Allen ymysg rhai o’r cyfansoddwyr sydd wedi cael eu holi ynglŷn â’r cynhyrchiad.

A newyddion da i’r Cymry a ffans Sondheim. Cafwyd si'r wythnos hon y bydd Daniel Evans yn portreadu’r prif gymeriad yn y ddrama gerdd ‘Company’ o waith Sondheim yn Sheffield dros y Nadolig 2011. Jonathan Munby fydd yn cyfarwyddo a Christopher Oram yn cynllunio. Fues i’n ffodus o weld perfformiad o’r ddrama gerdd hon yng Nghaeredin yn 2007, ac yn wir, mae perl yn eich aros, yn enwedig gyda Daniel yn portreadu’r llanc ifanc ‘Bobby’ sy’n cwestiynu popeth, ar achlysur ei ben-blwydd yn 35 mlwydd oed.

Cyn hynny, bydd Daniel yn ymddangos mewn cyngerdd arbennig o’r ddrama gerdd ‘Merrily We Roll Along’ fydd yn Theatr y Queens ar Nos Sul, 31ain o Hydref fel rhan o ddathliadau pen-blwydd Sondheim yn 80 mlwydd oed. Y Donmar sy’n trefnu’r gyngerdd, sy’n cynnwys aelodau o’r cwmni gwreiddiol a berfformiodd y gwaith ar eu cyfer nol yn y flwyddyn 2000.

Mwy o fanylion drwy ymweld a www.shrekthemusical.co.uk, www.ghostthemusical.com, www.flashdancethemusical.com a www.donmarwarehouse.com

'Krapp's Last Tape'

Y Cymro 01/10/10

Dwy ddrama a dau gynhyrchiad cwbl wahanol yr wythnos hon. O’r Beckett llwm, llonydd ac weithiau’n llawen i gynhyrchiad newydd o’r Clasur cyfoethog a chofiadwy Les Miserables yn y Barbican, sy’n llawn Cymry!

Michael Gambon yw’r enw mawr sy’n denu’r cyhoedd i Theatr y Duchess ar hyn o bryd er mwyn treulio awr yng nghwmni’r hen ŵr ‘Krapp’, sy’n pydru byw ar achlysur ei ben-blwydd yn chwedeg naw, yn bwyta bananas ac yn cofnodi blwyddyn o gofiant ar dâp ar bob pen-blwydd. Monolog o eiddo Beckett yw ‘Krapp’s Last Tape’ sydd wastad yn denu’r enwau mawr i ymgymryd â’r dasg enfawr o’i bortreadu - o Patrick Magee i John Hurt a hyd yn oed Harold Pinter ei hun.

Yn ystod yr orig lonydd a llwm, sy’n cychwyn gyda bron i chwarter awr o dawelwch wrth i ‘Krapp’ ddeffro’n araf, cyn symud o amgylch ei ddesg i chwilio am dâp sain arbennig, cyn dod o hyd i ddwy fanana, a’u bwyta’n gyfan, cawn glywed un o’r tapiau a recordiwyd 30 mlynedd yn gynharach, ar achlysur ei ben-blwydd yn 39 mlwydd oed.

Buan y daw hi’n amlwg i bawb, pam bod y tâp a’r atgof arbennig yma mor bwysig iddo, a thalp helaeth o’r ddrama yn ffrydio o’r peiriant ‘reel to reel’ sy’n cael ei dyrchu o’r llanast yn y llofft gerllaw.

Dyma bortread o fethiant o awdur, sy’n meddwi ar eiriau ac êl, sy’n byw ar fananas ac atgofion blynyddol, sy’n cefnu ar bob awgrym o gariad, ac wedi ymserchu’i fywyd ar gyfer ei ‘opus...magnum’.

Er cystal oedd trydan hudolus Gambon, sy’n llusgo’i hun ar draws y llwyfan, yn cwffio efo’i emosiynau wrth hel atgofion am yr hyn a fu, roedd y cyfan i mi braidd yn ddiflas a di-liw. Er imi fedru deall yn iawn beth oedd byrdwn Beckett, a’r syniad canolog yn un atyniadol, am hen ŵr yn ail-fyw ei fywyd yn flynyddol, doedd yr oedi, y llonyddwch, a’r talpiau helaeth o lais ar dâp ddim yn ddigon i fy niddanu, ac allwn i’m aros i gael dianc allan i liw a llawnder yr Aldwych!

Mae ‘Krapp’s Last Tape’ i’w weld yn y Duchess tan yr 20fed o Dachwedd - mwy o fanylion drwy ymweld â www.nimaxtheatres.com

'Les Miserables - Tour'

Y Cymro 01/10/10

Yn gwbl wrthgyferbyniol, fyddwn i wedi medru eistedd am oriau lawer mwy yn y Barbican ar noson dathlu penblwydd y sioe Les Miserables yn 25 mlwydd oed. I ddathlu’r achlysur, fe gomisiynodd Cameron Macintosh gynhyrchiad newydd o’r sioe gofiadwy, sydd wedi bod yn teithio’r wlad drwy’r flwyddyn. Yr hyn sy’n hyfryd am y cynhyrchiad newydd a ffres hwn gan Laurence Connor a James Powell, ydi’r ffaith bod y cyfan yn llonydd, heb y llwyfan troi cyson. Drwy gyfuno set newydd bwrpasol o waith Matt Kinley, sydd wedi’u hysbrydoli gan waith yr artist a’r llenor gwreiddiol Victor Hugo, a thaflunio delweddau trawiadol i gyd fynd a’r digwydd, mae’r wedd newydd yma’n taro deuddeg, ac eto’n dangos pa mor bwerus ydi’r stori, y sgript a’r gerddoriaeth.

Braf hefyd oedd gweld cyn cymaint o Gymry yn rhan o’r cynhyrchiad, yn cael eu harwain gan y ‘Jean-Valjean’ gorau posib, John Owen-Jones, sydd ag un o’r lleisiau gorau ym myd y ddrama gerdd ar hyn o bryd. Yn cadw cwmni iddo mae Rhidian Marc ac Owain Williams, dau o wynebau cyfarwydd ar lwyfannau ein heisteddfodau, heb anghofio Leigh Rhianon Coggins, Beth Davies, Christopher Jacobsen, David Lawrence, Rhiannon Sarah Porter a Leighton Rafferty.

Balchder yn wir oedd cael bod yno, a’r gymeradwyaeth a’r ganmoliaeth sydd wedi dilyn (yn enwedig ar fyd dyrys y ‘Twitter’) yn brawf o lwyddiant y sioe. Hir y pery’r daith, a hefyd y cynhyrchiad gwreiddiol yn theatr y Queens gyda’r Cymro arall y soniais amdano bythefnos yn ôl, Dylan Williams o Fangor.

Mae ‘Les Miserables’ yn y Barbican tan yr 2il o Hydref, gyda chyngerdd arbennig yn yr O2 ar y 3ydd o Hydref. Mwy o fanylion drwy ymweld â www.lesmis.com I ddilynwyr Twitter, ymunwch â mi am sylwebaeth feunyddiol @paul_griffiths_

'State Fair'

Y Cymro 24/09/10

Roedd 'na gryn gynnwrf rai misoedd yn ôl, pan gyhoeddwyd fod drama gerdd unigryw Rodgers & Hammerstein ‘State Fair’ i’w weld yn y Trafalgar Studios am gyfnod byr. Dyma’r tro cyntaf, yn ôl yr ‘ohebiaeth, i ddrama gerdd gael ei lwyfannu ar lwyfannau’r Stiwdio. Fel ymwelydd cyson â’r theatr dros y blynyddoedd, mi wyddwn fod yma ddau ofod cwbl wahanol - y prif ofod enfawr, a fu’n llwyfan i gynyrchiadau cofiadwy fel ‘Bent’, ‘Entertaining Mr Sloane’ a ‘Holding the Man’ i’r stiwdio danddaearol llawer llai a fu’n gartref i ‘A Night in November’ a ‘Private Peaceful’ i enwi ond dwy. Dwy fonolog gyda llaw! Dychmygais mai’r prif lwyfan fyddai’n addas ar gyfer y sioe enfawr hon, gyda cherddorfa yn nyfnderoedd y ‘pit’ a’r setiau mawr yn sefydlu’u hunain fry uwchben.

Ond, na... unwaith yn rhagor, cael fy swyno gan bosibiliadau llwyfannau llai, gweledigaeth arbennig y cyfarwyddwr a chryfder cwmni o 14 actor i gyflwyno stori epig i gyfeiliant piano sydd hefyd yn rhannu’r hances boced o lwyfan gyda’r cwmni!

‘State Fair’ ydi’r unig ddrama gerdd a gyfansoddodd Rodgers & Hammerstein yn arbennig ar gyfer y sgrin fawr. Ym 1945, gwelwyd y ffilm am y tro cyntaf, gyda chaneuon cofiadwy fel "It Might As Well Be Spring" a "It's A Grand Night For Singing".

Dilyn hanes teulu’r Frake dros gyfnod o dridiau ydi’r prif ffocws, wrth iddyn nhw baratoi ar gyfer yr Iowa State Fair. Mae gan bob aelod o’r teulu obeithion gwahanol am y ffair fel y fam ‘Melissa’ (Susan Travers) sy’n awyddus iawn i ennill y gystadleuaeth goginio gyda’i briwfwyd unigryw, sy’n boddi mewn brandi! Mae’r tad ‘Abel’ (Philip Rham) yn rhoi’i obaith i gyd ar y baedd ‘Blue Boy’ tra bod eu mab ‘Wayne’ (Karl Clarkson) am ddysgu gwers i’r stondinwyr, sy’n eu twyllo’n flynyddol o’u harian prin. A’r gobaith olaf yw’r ferch ‘Margy’ (Laura Main) sy’n dyheu am unrhyw beth fydd yn llwyddo i lonni’r lleddf yn ei bywyd llwm.

I gyfeiliant hudolus Philippa Mumford ar y piano, llwyddodd y cwmni i fynd â ni ar y daith flynyddol , a sawl golygfa fel y daith yn y cerbyd yn gofiadwy tu hwnt, diolch i ddychymyg theatrig a gweledigaeth y cyfarwyddwr Thom Southerland.

O dderbyn y cyfnod, a’r pynciau dan sylw, (ac efallai cyfyngderau’r gofod) roeddwn i’n falch iawn bod yna elfen gref o’r tafod yn y boch drwy’r cynhyrchiad, ac oherwydd hynny, cefais fwynhad mawr o’u gwylio. Mae rhan o’r clod am hynny yn aros efo’r cyfansoddwyr sydd i’w canmol i’r cymylau am droi stori am deulu, baedd a brifwyd yn ddrama gerdd ddwy awr a hanner (bron) o hyd!

Cafwyd chwip o berfformiadau gan y flonden drwsiadus ‘Emily Arden’ (Jodie Jacobs) sy’n dwyn calon y mab ‘Wayne’ a hefyd y ddau gymeriad cwbl gomig y ffotograffydd ‘Charlie’ (Gillian McCafferty) a’r Beirniad meddw (Anthony Wise).

O astudio’r rhaglen yn fwy manwl, cefais wybod mai yn un o fy hoff theatrau llai sef y Finborough y llwyfannwyd y gwaith am y tro cyntaf, a hynny’n egluro’n llawn pam bod yr hances boced o lwyfan y Trafalgar yn apelio’n fawr at y cwmni, sydd wedi arfer cyflwyno’r cyfan mewn gofod llawer llai!

Prawf arall mai nid y maint sy’n bwysig, ond y ddawn a’r weledigaeth. Yn anffodus unwaith eto, fe ddaeth ymweliad byr y cwmni i ben .

'Into the Woods'

Y Cymro – 17/09/10

Stephen Sondheim, enw (er mwya’r cywilydd imi) na wyddwn i ddim amdano tan tua 2005! Y penna reswm am hynny oedd y ffaith bod Daniel Evans yn portreadu’r brif ran yn ei ddrama gerdd ‘Sunday in the Park with George’ yma yn Llundain, gan ennill Gwobr Olivier am ei berfformiad, cyn teithio gyda’r sioe i Broadway yn ddiweddarach. Ei gyd-actor, a chyd enillydd y Wobr Olivier y flwyddyn honno oedd yr amryddawn, hyfryd Jenna Russell, sydd newydd gwblhau cyfnod mewn drama gerdd arall o eiddo Sondheim, ‘Into the Woods’ yn theatr awyr-agored Regent’s Park.

Byth ers gweld y sioe cynta’ honno, aeth na iâs oer i lawr fy nghefn bob tro y clywai gerddoriaeth yr athrylith, sy’n dathlu ei ben-blwydd yn 80oed eleni. Nid yn unig yng nghreadigrwydd y defnydd o nodau ac amseriad cerddorol, fel y crosietau stacato yn ‘Sunday in the Park’ sy’n adlewyrchu arddull peintio dotiau Georges Seurat, ond hefyd yn y melodïau bythgofiadwy a’r harmonïau fel sydd i’w gael yn un o’i Glasuron arall, ‘Sweeney Todd’. Y wefr, a’r hunan adnabyddiaeth wedyn yn y sioe ‘Company’, yr angerdd yn ‘Passion’ (fydd yn dod i’r Donmar yn yr Hydref) neu’r hiwmor hyfryd yn ‘Into the Woods’.

Mae’r syniad tu ôl i’r ddrama gerdd ‘Into the Woods’ yn gampwaith ynddo’i hun, a’r ‘Llyfr’ neu’r stori o waith James Lapine, sydd wedi cyd-weithio llawer â Sondheim, wedi’i ysbrydoli o waith Bruno Bettelheim. Dychmygwch ddod â bron i bob cymeriad ffuglennol o Fyd straeon lliwgar y Brodyr Grimm at ei gilydd, a’u dilyn, wrth i’r straeon eu harwain i ganol y goedwig. O’r ‘Little Red Riding Hood’ i ‘Rapunzel’, o ‘Cinderella’ i ‘Jack and the Beanstalk’.

Y Llefarydd sy’n agor y stori, ac yn y cynhyrchiad yn Regent’s Park, llanc ysgol (Joshua Swinney) sy’n amlwg wedi ffoi o’i gartref i’r goedwig, sy’n ein cyflwyno i’r cymeriadau lliwgar; o’r ‘Cinderella’ (Helen Dallimore) sy’n dyheu am gael mynychu Gŵyl y Brenin (Michael Xavier), ‘Jack’ (Ben Stott) sy’n dyheu am gael llaeth o’i fuwch glaer wyn, i’r ‘Pobydd’ (Mark Hadfield) a’i wraig (Jenna Russell) sy’n dyheu am blentyn a’r ‘Little Red Ridinghood’ llond ei chroen (Beverly Rudd) sy’n dyheu am fwyd gan y pobydd i’w nain, ond sy’n bwyta’r cyfan cyn cyrraedd y coed!

Beth sy’n hyfryd am y gwaith, a’r cynhyrchiad yma’n enwedig, ydi’r elfen tafod-yn-y-boch sydd mor amlwg drwy’r cyfan. Mae hi mor amlwg o nodau gynta’r gerddoriaeth fod y cwmni cyfan wrth eu bodd efo’r gwaith, ac yn mwynhau bob eiliad o bortreadu’r straeon lliwgar. Mae’r sioe’n llifo’n llawen drwy’r Act Gyntaf, yn llawn lliw ac hiwmor, a set odidog, aml lefel, goediog Soutra Gilmour yn gweddu’n berffaith i’r deunydd, o nyth uchel ‘Rapunzel’ (Alice Fearn) a’i gwallt golau ddiddiwedd, i’r ‘Cawr’ dychrynllyd (llais Judi Dench) sy’n ymddangos dros erchwyn y cyfan. Felly hefyd gyda’r gwisgoedd, sy’n gyfuniad perffaith o’r deniadol a’r dychmygol, ac sy’n drewi o arian mawr!

Siom oedd yr ail act, sy’n gamgymeriad mawr yn fy marn i. Wedi diweddu’r act gyntaf yn daclus, gan ddod â diwedd hapus i bob stori, gan sicrhau’r ‘happy ever after’ angenrheidiol, mae’r ail act yn fwy garw ac onest, gan ofyn pa mor hapus ydi pawb mewn gwirionedd?. Efallai mai bai’r cynhyrchiad a’r problemau sain ofnadwy a gafodd y cwmni'r prynhawn y gwelais y sioe oedd rhan o fy siom, ac eto, fe deimlais nad oedd y gerddoriaeth mor sionc a chofiadwy a’r act gyntaf, heb sôn am lyfnder y stori, a’r hiwmor.

Wedi dweud hynny, fyddwn i wedi ail-ymweld â’r act gyntaf sawl gwaith, a mawr hyderaf y bydd y cynhyrchiad yn cael cartref o dan do yn y West End, yn fuan iawn.

Yn anffodus, mae’r tymor o ddramâu awyragored yn Regent Park wedi dod i ben y penwythnos diwethaf. Os am flas o’r cynnyrch, ymwelwch â www.openairtheatre.org

Les Miserables

Y Cymro – 10/09/10

Mi fydd na ddathlu mawr, a chreu hanes yn Llundain ar benwythnos yr 2il a’r 3ydd o Hydref, wrth i ddau gynhyrchiad o’r sioe hudolus, Les Miserables gael ei berfformio ochor yn ochor a’i gilydd yn yr un ddinas. Nid yn unig yn ei chartref arferol yn Theatr Queen’s, ond hefyd yn ei man genedigol bum mlynedd ar hugain yn ôl, yn y Barbican. A phetai hynny ddim yn ddigon, i ddathlu’r pen-blwydd arbennig, bydd y ddau gwmni uchod, yn ymuno â chwmni unigryw o hen wynebau cyfarwydd ar gyfer Cyngerdd Dathlu godidog yn yr O2 ar y dydd Sul.

Ynghanol y dathlu, a bellach ar ei ail flwyddyn yn rhan o’r cwmni presennol yn y Queen’s mae’r actor dawnus Dylan Williams o Fangor, fydd hefyd yn rhan o’r cyngerdd arbennig yn yr O2.

Mae Les Mis wedi’i weld gan dros 56 miliwn o bobl ar draws y byd, mewn 21 iaith, gan gynnwys y Gymraeg yn Eisteddfod yr Urdd yn 2005. Heb os, y stori gref, emosiynol a dirdynnol sy’n cydio, am y werin yn cwffio yn erbyn eu trallod, er mwyn ennill y dydd.

Rhan o arlwy Cwmni’r Royal Shakespeare oedd y cynhyrchiad gwreiddiol nôl ym 1985, a hynny dan gyfarwyddyd Trevor Nunn a John Caird, a’r set nodedig o waith yr arch gynllunydd John Napier. Ymysg yr actorion roedd Alun Armstrong, Roger Allam, Ken Caswell a Michael Ball. Roedd yna gryn ansicrwydd am ddyfodol y sioe yn y dyddiau cynnar, gyda rhai yn casáu’r ffaith ei bod hi mor llwm a digalon, heb sôn am fod dros dair awr o hyd! Ond rywsut, fe gydiodd stori dwymgalon Victor Hugo a cherddoriaeth byth ganadwy Claude-Michel Schönberg yn nychymyg y cyhoedd, ac sydd wedi sicrhau mai hon bellach yw’r sioe sydd wedi rhedeg hiraf yn y byd. Mae hi hefyd wedi sicrhau bywyd cyffyrddus iawn i’r RSC dros y 25 mlynedd diwethaf!

Mae’r stori’n cwmpasu cyfnod o ddeunaw mlynedd, gan gychwyn mewn carchar yn Toulon, Ffrainc ym 1815 lle mae ‘Jean Valjean’ wedi treulio cyfnod o ddeunaw mlynedd o garchar, ac sydd bellach am gael ei ryddhau ar fechnïaeth gan yr heddwas ‘Javert’. Mae’n cael cynnig llety gan ‘Esgob Digne’ ac er iddo geisio dwyn ei lestri arian, mae’n derbyn maddeuant gan yr Esgob, sy’n dweud celwydd wrth yr heddlu. Wedi derbyn cyngor gan yr Esgob i dorri’r fechnïaeth, mae’n dianc. Wyth mlynedd yn ddiweddarach, ac mae gan ‘Jean Valjean’ fywyd newydd o dan yr enw ‘Monsieur Madeleine’ , nid yn unig yn berchennog ffactri gyfoethog, ond hefyd yn faer dros Montreuil-sur-Mer. Er gwaethaf ei holl ymdrechion, tydi ‘Javert’ ddim yn bell ar ei ôl, a buan y daw’r heddwas i wybod pwy yn union yw’r gŵr cefnog sy’n rhoi cymorth i lawer ar ei lwybr. Wedi helpu’r ferch ifanc ‘Fantine’ (sy’n cael canu’r gân hyfryd ‘I dreamed a dream’ wrth ddyheu am fywyd gwell) a’i merch ‘Cosette’, mae’r stori’n neidio naw mlynedd arall i Paris ble mae’r chwyldro ar gychwyn, a’r myfyrwyr yn ysu am gael newid y drefn, ac unioni cam y werin.

Un o’r myfyrwyr hynny yw ‘Joly’ sef cymeriad Dylan yn y sioe, ac roedd ei berfformiad mor gadarn a chofiadwy â gweddill y cwmni. Dwi’n cofio gweld Dylan yng nghynhyrchiad Clwyd Theatr Cymru o’r sioe ‘Oh what a lovely war’ flynyddoedd maith yn ôl, ac mi wyddwn yn iawn bryd hynny fod dyfodol disglair o’i flaen. Mae bod yn rhan o’r sioe Les Mis yn farathon i unrhyw actor, gan fod cymaint i’w wneud arwahan i’r canu. Mae’r ffaith fod y cynhyrchiad gwreiddiol yn cael ei lwyfannu ar lwyfan tro, yn her ynddo’i hun, a’r cwmni cyfan yn gorfod ymdopi gyda’r troi cyson, rhag mynd yn chwil!

Bu Les Mis yn gartref i nifer o Gymry nodedig eraill hefyd dros y blynyddoedd, nid yn unig yr unigryw Stifyn Parri, a fu’n un o’r rhannau blaenllaw am flynyddoedd, ond hefyd John Owen-Jones, Peter Karrie, Ria Jones, Gareth Nash a Michael Ball. Yn 2002, y tro cyntaf imi weld y sioe, pleser oedd gweld Llio Millward yn y cwmni, a hynny fel ‘Fantine’.

Gogoniant Les Mis yw’r stori, sy’n cydio’n dynn wrth y galon, ac sydd wedyn yn cael ei anwesu gan y gerddoriaeth nes bod pob emosiwn yn cael ei gyffwrdd. Y mae, ac y bydd, ymysg fy hoff sioeau cerdd, a’r Cymry yn eu canol yn rhoi mwy o falchder a mwynhad imi.

Mae Dylan Williams i’w weld yn nos weithiol yn Theatr y Queen’s, Shaftesbury Avenue, a hefyd yn y Cyngerdd Dathlu yn yr O2, ar y 3ydd o Hydref. Bydd y cwmni teithiol yn ymweld â’r Barbican am 22 perfformiad yn unig rhwng 14eg o Fedi a’r 2il o Hydref. Mwy o fanylion drwy ymweld a www.LesMis.com

'Gwlad yr Addewid'

Y Cymro 03/09/10

All neb wadu ei bod hi’n gyfnod bregus yn hanes ein Theatr Genedlaethol. A rhaid i minnau gytuno cant y cant gyda sylw'r bonheddwr Arthur Morris Jones o Gaerdydd yn Y Cymro’r wythnos dwetha (rhifyn 27 Awst), mai’r diffyg mwyaf ydi absenoldeb unigolion sydd â thân yn eu boliau, a gweledigaeth artistig amlwg.

Yn sgil ymadawiad Cefin, (a hynny wedi cyhoeddi gweddill ei raglen) roedd gan y cwmni dasg anodd sef i ganfod cyfarwyddwr/wyr i ymdrin â’i waddol. Betsan Llwyd gafodd y gwaetha, (y ddwy ddrama fer), gan adael y ‘ddrama fawr’ yn nwylo Tim Baker. ‘Gwlad yr Addewid’ sef cyfieithiad Sharon Morgan o ‘House of America’ Ed Thomas oedd y ddrama honno, i’w llwyfannu yng Nglyn Ebwy yn ystod wythnos yr Eisteddfod, cyn mynd ar daith o gwmpas Cymru.

Dwi di bod yn ffan fawr o waith Tim ers blynyddoedd, o ddyddiau cynnar Theatr Gorllewin Morgannwg, hyd ei gyfnod presennol yng Nghlwyd Theatr Cymru. Roedd pob cynhyrchiad wastad yn taro deuddeg, yn llawn emosiwn, gydag ensemble cryf o actorion profiadol yn mynd â ni ar daith, er gwaethaf eu hamgylchiadau. Yn wir, af i gyn belled a dweud fod enw Tim yn uchel ar fy rhestr o gyfarwyddwyr posib i arwain y Theatr Genedlaethol. Hyn i gyd, cyn imi weld ‘Gwlad yr Addewid’.

O’r fath siom, poenus a phryderus. Roedd yma berl o gyfieithiad gan Sharon Morgan yn canu’n farddonol yn acenion a dywediadau Cwm Tawe; yn eistedd mor gyffyrddus yn y Gymraeg a’r Saesneg gwreiddiol, yn gredadwy, yn ganadwy ac yn gofiadwy. Trueni na chafwyd cynhyrchiad oedd yn deilwng o’i gwaith.

Mae’n stori gref, ac yn ddrama wych am deulu sy’n ceisio atebion; sy’n cwffio yn erbyn pawb a phopeth er mwyn profi eu hunaniaeth. Gydag absenoldeb y tad, mae’r plant yn credu ei fod wedi dianc i’r Amerig, wedi dilyn y Freuddwyd Fawr sy’n parhau i ddallu a denu ‘Sid’ (Rhodri Meilir). Wrth i Bwll Glo arall gael ei agor gerllaw, mae’r ysfa am waith yn atyniad mawr i ‘Sid’ a ‘Boyo’ (Siôn Young) ond yn codi ofn brawychus ar y fam (Sara Harries Davies). Ofn sy’n cael ei egluro a’i arteithio wrth i gyfrinachau ddaear ddod i’r wyneb. Yng ngwyneb yr holl anobaith, mae ‘Sid’ a ‘Gwenny’ (Elin Phillips) yn boddi eu gofidiau drwy gyffuriau a gwirodydd, gan geisio dianc i fyd sy’n well.

Gyda phob dyledus barch i Sara Harries Davies, sydd wedi gweithio ers blynyddoedd gyda Tim, ac sydd â’r gallu mi wn i fynd dan groen cymeriad, mi fethodd hi’n llwyr y tro hwn. Hi oedd y fam, y matriarch, y pen teulu sy’n angor i’r cyfan. Dyma un o gymeriadau benywaidd cryfaf y theatr Gymreig dros y bum mlynedd ar hugain diwethaf, sydd wedi’i phortreadu’n berffaith gan Sharon Morgan ei hun a Siân Phillips yn yr addasiad ffilm o’r gwaith. O’i hymddangosiad cyntaf ar y llwyfan, yn orhyderus, heb arlliw o gwbl o’r dyfnder, yr euogrwydd na chynildeb y salwch meddwl, methodd yn llwyr a fy argyhoeddi, ac fe syrthiodd y cymeriad mor fflat â’r set druenus o waith Mark Bailey.

Boddhaol oedd portreadu Rhodri Meilir fel y mab ‘Sid’ ac felly hefyd Elin Phillips fel y fel y ferch ‘Gwenny’, ond y diffyg yn y cyfarwyddo yn amlwg yn eu herbyn; unwaith eto, fe gafwyd chwip o berfformiad gan Siôn Young fel y mab ieuenga’ ‘Boyo’, a’i bresenoldeb llwyfan hudolus yn wefreiddiol o ystyried ei fod ar gychwyn ei flwyddyn olaf yn y Coleg.

Ond rhaid dychwelyd at y siambls o set a’r methu cyfle trychinebus a gafwyd yma; mi wn fod yn rhaid i’r sioe deithio, ond weles i ddim set mor ddiddychymyg erioed. Feddylies i na fyddai posib gwaethygu o’r olygfa agoriadol, ond rywsut, fe lwyddodd y cynhyrchiad i wneud hynny, ac roedd gorfodi Rhodri Meilir i godi darnau cyfan o 8x4 o’r llawr, a’u gosod yn erbyn y mur cefn, yn anfaddeuol.

Siom, siom, siom a sarhad ar glasur o gyfieithiad. Yn anffodus i Tim, rhaid imi osod rhan helaeth o’r bai ar ei ysgwyddau ef. O’r castio hyd y cynllunio, heb sôn am y cyfarwyddo. Cynhyrchiad nas anghofiaf, am y rhesymau anghywir.

Mae ‘Gwlad yr Addewid’ yn cychwyn eu taith yng Nghaerfyrddin ar y 9fed o Fedi. Mwy o fanylion ar wefan (ddiddychymyg) y cwmni www.theatr.com