'Twelfth Night'

30/12/09

Fyddai’n falch iawn o weld yr RSC yn ymweld â theatrau Llundain o bryd i’w gilydd, gan ei fod yn esgus perffaith dros beidio gorfod teithio draw i Stratford i weld y gwaith! Bûm i’n hynod o ffodus i weld pob perfformiad hyd yma, ac fel un na gafodd y cyfle i astudio fawr o waith y bnr Shakespeare yn yr ysgol, mae’n anrhydedd cael y cyfle i’w gweld ar lwyfan, a hynny gan y cwmni gorau posib.

‘Twelfth Night’ yw’r cynhyrchiad diweddara i gyrraedd y Duke of York ar St Martin’s Lane yn y ddinas, ac er mod i braidd yn gynnar, cyn y nos Ystwyll, roedd setlo i’m sedd wedi’r Nadolig yn anrheg werthfawr.

Wrth aros am i’r hwyrddyfodiaid gyrraedd eu seddi, cawsom ein diddanu gan y cerddorion o lys y Dug Orsino, cyn i’r Dug ei hun (Jo Stone-Fewings) gyflwyno un o agorawdau enwoga’r bardd : “If music be the food of love, play on; give me excess of it, that, surfeiting, the appetite may sicken, and so die”. A dyna gyflwyno cyfyng gyngor y Dug yn syth, yr angen am gariad, a chariad yr iarlles gyfoethog ‘Olivia’ (Alexandra Gilbreath) yn benodol. Buan iawn cawn ein cyflwyno i isblot y ddrama, wrth i’r ferch brydferth ‘Viola’ (Nancy Carroll), sydd wedi’i hachub o donnau’r môr ger Illyria, wedi llongddrylliad, geisio gwaith yn llys y Dug Orsino, ond wedi’i gwisgo fel llanc, a’r llys enw ‘Cesario’. Wedi derbyn y llanc i’w lys, mae’r Dug yn ceisio cymorth y llanc i ennill calon yr Iarlles, a dyma gychwyn y stori gymhleth o gamddealltwriaeth carwriaethol rhwng y cymeriadau.

I ganol y cyffro, ac i ychwanegu haenau pellach o gomedi a chamddealltwriaeth, y daw ‘Malvolio’ (Richard Wilson), stiward yr Iarlles, sy’n casáu aelodau eraill y llys fel ei hewyrth ‘ Sir Toby Belch’ (Richard McCabe), ei gyfaill ‘Sir Andrew Aguecheek’ (James Fleet) a’r cellweiriwr ‘ Feste’(Miltos Yerolemou). Dyma’r tri dihiryn doniol, sydd ar y cyd â ‘Maria’ (Pamela Nomvete) yn cynllwynio cwymp ‘Malvolio’ sy’n peri iddo wneud ffŵl o’i hun o flaen yr Iarlles, ac sy’n gyfrifol am ei anfon i’r carchar.

Gydag ymddangosiad ‘Sebastian’ (Sam Alexander) brawd ‘Viola’, sydd hefyd wedi’i achub o donnau’r môr, yn ddiarwybod i’w chwaer, mae’r camddeall yn cyrraedd yr uchafbwynt, cyn i’r cyfan gael ei egluro yn ôl gallu barddonol, meistrolgar Shakespeare.

Mae’r ddrama yma yn brawf pendant o allu Shakespeare i greu strwythur cryf, a chyflwyno haen ar ôl haen o stori a chamddealltwriaeth, mewn gwisg o gomedi geiriol a gweledol. Efallai nad oes yma stori cyn gryfed â ‘Macbeth’ neu ‘Midsummer Night’s Dream’, ond mae’r gallu i’w weld yn amlwg.

Richard Wilson, y dyn blin, hirwynebog unigryw o’r gyfres ‘One foot in the grave’ yw’r ‘Malvolio’ druan sy’n cael ei dwyllo, ac er mai ef yw wyneb y cynhyrchiad ar flaen pob poster, nid ef yw seren y sioe o bell ffordd. Cafwyd perfformiadau caboledig tu hwnt gan y cellweiriwr clyfar Miltos Yerolemou, a Nancy Carroll fel ‘Viola’ ac Alexandra Gillbreath fel yr Iarlles.

Gosodwyd y cyfan ar set foethus, gyfoes Robert Jones, oedd trwy ddawn goleuo Tim Mitchell, yn troi o lys i lys, i’r traeth a’r ardd heb ddim ffwdan, ac yn sicrhau fod cynhyrchiad Gregory Doran yn llifo’n rhwydd trwy’r holl gamddeall doniol.

Cynhyrchiad cofiadwy unwaith eto o lys yr RSC, a braf gweld cymaint o Gymry yn cael y cyfle i hogi arfau ar allu, profiad a disgyblaeth ragorol y cwmni.

Mwy o fanylion drwy ymweld â www.rsc.org.uk

'Messiah'

29/11/09

Mi wn fod y Nadolig yn agosáu pan glywaf alawon cofiadwy Handel o’i gampwaith clasurol ‘Messiah’. Pan glywais fod yr ENO am wneud opera o’r campwaith clasurol, allwn i’m aros am y briodas gynhyrfus rhwng y lleisiau a’r llwyfan.

Deborah Warner gafodd ei dewis i gyfarwyddo’r gwaith, a hynny wedi cyd-weithio llwyddiannus ar ‘St John Passion’ gan Bach yn 2000. Mae’r ENO hefyd wedi llwyfanu ‘Requiem’ Verdi yn y gorffennol, felly doedd dim dewis arall ond mynd i’r afael â’r ‘Messiah’ y Nadolig hwn.

Cyfaddefodd Warner nad oedd hi’n gyfarwydd o gwbl â’r gwaith cyn cychwyn arni, ac felly roedd hi’n llawer haws delio gyda’r gerddoriaeth o’r newydd, gan geisio cyrraedd diffiniad newydd a chyfoes ohoni. A dyma a gafwyd, wrth i’r ‘ddrama’ ar y llwyfan ddilyn naws y gwreiddiol drwy rannu’n dair thema wahanol; y disgwyl am Achubwr a’r Geni , y Gwyrthiau a’r Genadwri ac yna’r Aberth pennaf, a’r Gobaith am fywyd tragwyddol.

Nifer o olygfeydd i gyfleu’r themâu perthnasol a gafwyd ar y llwyfan, i gyfeiliant y gerddorfa a chorws yr ENO, gyda’r unawdwyr - Catherine Wyn-Rogers, John Mark Ainsley, Brindley Sherratt a Sophie Bevan, yn canu’r Geiriau Sanctaidd, i gyd-fynd â’r golygfeydd cyfoes. Roedd yr act gyntaf yn hynod o drawiadol, wrth i’r cwmni cyfan, mewn gwahanol olygfeydd, ‘ddisgwyl’ am gyfaill, cymar, teulu, meddyg, waith, tyrfa, rhieni, yn ôl y galw. Mae’r cyfan yn cael ei ganoli mewn Eglwys wrth i’r Offeiriad ddatgan, ‘Comfort ye’, wrth aros am ei dyrfa.

Plethiad o ddelweddau trawiadol o’r Meseia mwy traddodiadol a gafwyd yn yr ail act, wrth i’r digwydd canolbwyntio ar y gefnlen o luniau, gyda’r un mwyaf cofiadwy yn blethiad o wynebau o bob Oes, wrth i ddegau droi’n gannoedd, yn filoedd ac yn filiynau.

Deffro’r meirw oedd thema’r drydedd act, yn nhraddodiad yr Atgyfodiad, ac o gychwyn gyda chlaf yn ei gwely mewn ysbyty, yn derbyn morffin, hyd y diwedd wrth i’r llwyfan cyfan lenwi gyda chyrff ar welyau tryloyw godi o’u gorwedd, a throi at ogoniant y Machlud ar y sgrin enfawr o’u blaen.

Roedd y diweddglo yn emosiynol, yn gofiadwy ac yn ddigon i atgyfnerthu’r amheuwr cryfaf, bod gobaith i bawb. Ond nid dyna fwriad Warner, ond yn hytrach i gyfleu cryfder y gerddoriaeth gan adael i’r gynulleidfa geisio’u dehongliad ei hun.

Does 'na’m dwywaith fod ymweliad â’r Coliseum yn ddigwyddiad o bwys, ac yn atgof i’w drysori. O’r goleuo, i’r setiau, i’r sain a’r gerddoriaeth, dyma’r gorau ar waith, a braint oedd cael bod yno.

'An Inspector Calls'

01/11/09

Rhyfedd o fyd! Mater o amser yn unig oedd hi cyn imi ddechrau derbyn gwahoddiadau i weld cynyrchiadau newydd o ddramâu a welais flynyddoedd ynghynt! Tair blynedd yn union yn ôl, cofio gyrru draw i Theatr Clwyd i weld cynhyrchiad o ddrama enwog J B Priestly, ‘An Inspector Calls’. Bellach, mae’r un ddrama yn ôl ar lwyfannau Llundain, ond y tro hwn o dan gyfarwyddyd medrus Stephen Daldry, a gyfarwyddodd y fersiwn yma o’r ddrama nôl ym 1989. Roed y cynhyrchiad yn llwyddiant ysgubol, a gweledigaeth a dawn Daldry i’w weld yn amlwg.

Yn y ddrama wreiddiol, mae’r olygfa gyntaf wedi’i gosod yn lolfa’r teulu Birling, wedi pryd o fwyd i ddathlu dyweddïad eu merch Sheila â’r gŵr golygus Gerald Croft. Mae’n olygfa eitha hir, tua 15 munud neu fwy, cyn y daw ymwelydd i’w plith, Inspector Goole, sy’n dechrau codi cwestiynau dyrys am farwolaeth merch ifanc. Wrth i’r Inspector holi’r teulu o un-i-un, daw hi’n amlwg bod sawl dirgelwch yn cuddio o dan y parchusrwydd, fydd yn chwalu’r uned deuluol am byth.

Gogoniant cynhyrchiad Daldry yw troi’r olygfa gyntaf wyneb i waered. Yn hytrach na dilyn hanes y teulu, mae’n dewis i gychwyn gyda’r dieithryn tu fas. Wrth i’r llen godi ar gafod o law sy’n disgyn yn drwm ar blasty moethus y teulu, mae’r sylw i gyd ar yr Inspector sydd tu fas, tra bod y teulu oddi mewn (yn guddiedig) yn rhaffu trwy’r dialog. Campwaith yn wir. O un i un, mae’r ddialog a’r tŷ yn agor i gynnwys yr Inspector, a buan iawn y daw’r cymeriadau allan o’r tŷ dol o gartref saff, i wynebu cwestiynu treiddgar y dieithryn.

Roedd portread Nicholas Woodeson fel yr Inspector yn rhagorol, ac yn rhan o lwyddiant a fy mwynhad o’r clasur hwn, ar ei newydd wedd. Lluoswyd fy mwynhad yn yr ail ran wrth i’r tŷ cyfan godi a chwalu, yn union fel y teulu oddi allan, wrth i gyfrinachau’r gorffennol chwalu popeth. Roedd hyd yn oed y diwedd y ddrama yn destun trafod am oriau lawer, wrth i dyrfa o ddieithriad ymgasglu fel tystion, neu ysbrydion, i geisio cyfiawnder.

Dyma enghraifft berffaith o bwysigrwydd gweledigaeth y cyfarwyddwr, a’r ddawn i droi drama glasurol ar ei phen, a rhoi dwyawr o fwynhad pur i unrhyw gynulleidfa.

Mwy yma : www.aninspectorcalls.com

'The Rise and Fall of Little Voice'

21/10/09
Dwi’m yn cofio’n iawn lle, pryd na pwy â’m cyflwynodd i i’r ffilm ‘Little Voice’ o stabal gyfoethog ffilmiau Working Title. Yr hyn allai fyth anghofio yw’r effaith gafodd y ffilm honno arnai, gan beri imi syrthio mewn cariad efo’r stori, a sicrhau lle breintiedig i’r ddwy brif actores, Brenda Blethyn fel y teigr o fam a’i merch dawel, eiddil Jane Horrocks, ar ben fy rhestr ddethol o hoff actorion. Wedi gwylio’r ffilm ddegau o weithiau, a darllen y ddrama wreiddiol gan Jim Cartwright a’i theitl llawn ‘The Rise and Fall of Little Voice’ roeddwn i’n ysu am weld cynhyrchiad llwyfan ohoni, petai ond i ymgolli yn hiwmor gogleddol ddwyreiniol Cartwright, a’i stori dwymgalon, hudolus.

Fe wyddwn i’n iawn mai nid gorchwyl hawdd fyddai llwyfannu’r ddrama, gan fod angen i’r actores sy’n portreadu’r ferch eiddil ‘LV’ fod â’r ddawn unigryw i efelychu lleisiau a dawn canu y ‘divas’ enwog fel Shirley Bassey, Dusty Springfield, Judy Garland a Marilyn Monroe, i enwi ond rhai. Dyna sut y daeth Jane Horrocks i lygad y byd, oherwydd ei dawn yng nghynhyrchiad llwyfan gwreiddiol y Theatr Genedlaethol ym 1992.

Pwy fasa’n meddwl y byddai’r gyfres ‘X Factor’ yn rhoi inni seren newydd ym myd y ddrama! Ond dyna sydd wedi digwydd, a diolch i lais unigryw Diana Vickers o’r gyfres ddiwethaf, llais a gymharwyd i Amy Winehouse a Katie Melua ar y pryd) a llais a barodd i gynhyrchwyr y ddrama weld potensial ynddi i bortreadu’r cymeriad unigryw yma. Pan glywais fod ‘The Rise and Fall of Little Voice’ ar ei ffordd i Theatr y Vaudeville ar y Strand, roeddwn i wrth fy modd, a Lesley Sharp a Mark Warren yn ymuno gyda Vickers i bortreadu’r fam ‘Mari Hoff’ a’r asiant adloniant ‘Ray Say’.

Mae’n stori syml am fam gegog, fler a diog sy’n poeni mwy am ei bywyd rhywiol na’i merch ifanc eiddil sy’n cuddio yn ei llofft i gyfeiliant recordiau’i thad. Dyma’r unig beth sy’n bwysig i ‘LV’, a thrwy wrando ac efelychu lleisiau’r ‘divas’ dramatig, mae’n teimlo’n agos at ei thad, sy’n lleddfu’r unigrwydd.

Tra ar ymweliad â’r cartref, yng nghwmi meddwol y fam, fe glyw’r asiant a’r dyn busnes ‘Ray Say’ ddawn unigryw ‘LV’, ac mae’r punnoedd posib yn ei ddallu! Wedi llusgo perchennog y clwb nos lleol, ‘Mr Boo’ (Tony Heygarth) yno i’w chlywed, mae’r ddau yn dechrau ar eu cynllun i wneud arian o’i thalent. Yr unig broblem yw perswadio ‘LV’ i gytuno.

Fel awgryma’r teitl, mae ‘LV’ yn swyno pawb sy’n ei chlywed gyda’i dawn anhygoel, a buan iawn mae’r clasuron yn llenwi pob cornel o’r clwb a’r theatr. Dyma yw’r llinyn mesur i berfformiad Diana Vickers, ac er bod y ddawn i actio braidd yn wan, mae’r gallu lleisiol yn anhygoel. Fe yrrodd ei dynwarediad o Shirley Bassey iâs oer i lawr fy nghefn.

Mae’n anodd i beidio cymharu’r cynhyrchiad hwn gyda’r ffilm, sy’n aros fel ffefryn yn fy nghof. Cryfder y ddrama yw rhoi’r cyfle i weld ochor mwy dynol o’r fam, ac roedd y fonolog ar y gwely gwag, tra yn llofft ei merch yn bwerus iawn. Monolog na chynhwyswyd yn y ffilm, a sy’n ceisio ennyn cydymdeimlad tuag at y fam yn ogystal.

Seren arall y cynhyrchiad llwyfan, fel y ffilm, yw’r cymeriad ‘Sadie’ (Rachel Lumberg) sef ffrind gorau’r fam, sy’n cael ei thrin yn ofnadwy ganddi. Dyma gymeriad llond ei chroen, lliwgar, doniol ac eto’n drasig mewn mannau, a hoffais y chwerthiniad o dalu’r pwyth yn ôl, ar ddiwedd y ddrama, pan fo’r fam yn ei dagrau yn y gwter.

‘Gwyn eu byd y rhai addfwyn, oherwydd cânt hwy etifeddu'r ddaear’ yw’r adnod sy’n dod o ennau ‘Mr Boo’, wedi i ‘LV’ lwyr ymlâdd, a dyma neges y ddrama mewn gwirionedd. Etifeddu cyfeillgarwch ‘Billy’ (James Cartwright) a dry’n garwriaeth wna ‘LV’ erbyn diwedd y ddrama, ac mae cân wreiddiol a phwerus Mark Owen (Take That) yn datgan y cyfan, wrth ddod â’r llen i lawr ar gynhyrchiad cofiadwy iawn.

Mae ‘The Rise and Fall of Little Voice’ i’w weld yn Theatr y Vaudeville tan ddiwedd Ionawr 2010. Mwy o fanylion drwy ymweld â www.littlevoicewestend.com

'Shawshank Redemption'

16/10/09

Ai fi oedd yr unig un yn y Wyndhams oedd heb weld y ffilm Shawshank Redemption neu heb ddarllen nofel Stephen King hyd yn oed? Roedd pawb a glywodd mod i ar fy ffordd yno yn hynod o eiddigeddus, ac yn ffans mawr o'r ffilm. Roedd ambell un yn honni iddynt fedru ail adrodd llinellau'r ffilm ar gof! Selog ta trist o beth ‘di hynny?

Beth, felly yw'r swyn sy'n gyfrifol am droi'r nofel am gyfeillgarwch dau garcharor yn y Shawshank State Prison yn glasur llenyddol, gweledol a bellach yn gynhyrchiad llwyfan llwyddiannus yn y West End?

A bod yn onest, doedd y syniad o wylio drama mewn carchar gan 19 o gast gwrywaidd ddim yn apelio. Gwta ddwy flynedd yn ôl, ganllath lawr y lôn yn y Garrick, cofio mentro'n bryderus i weld ‘Bad Girls - The Musical’. Carchar, carwriaeth, cam-drin a'r canu oedd yn fy aros bryd hynny, a rhywbeth yn debyg oedd ar lwyfan y Wyndhams y tro hwn. Peidiwch â'n ngham-ddallt i. Nid drama gerdd sydd yma ond yn hytrach cynhyrchiad gafaelgar, tywyll, treisgar a trasig mewn mannau am y modd y llwyddodd un dyn i wyrdroi ffordd o feddwl y frawdoliaeth gaeth a'r swyddogion llwgr. Yr eiddil yn trechu'r gormeswyr, ac yn cynnig gobaith i'r gwan.

Mae'r sialens o droi nofel, neu ffilm lwyddiannus yn gynhyrchiad llwyfan yn dipyn o fynydd i'w ddringo, ond yn amlwg yn gwerthu, fel mae ‘Calendar Girls’, ‘On the Waterfront’ a ‘Breakfast at Tiffany's’ wedi profi'n ddiweddar. Y demtasiwn yw dechrau cymharu’r perfformiadau a'r golygfeydd. Fel un oedd ddim yn gyfarwydd â gwaith King na’r ffilm, y dasg oedd i fy niddanu, fy niddori, fy nghyffwrdd ac o bosib fy addysgu.

A bod yn onest, fe lwyddodd y cynhyrchiad yn hynny o beth. Roedd perfformiadau Kevin Anderson fel y cyfrifydd ‘Andy’, sy’n honni ei fod yn ddi euog o lofruddio ei wraig a’i gyd garcharor ‘Red’ (Reg E Cathey) yn gofiadwy ac yn ganmoladwy. Roedd gan ‘Red’ dipyn mwy o dasg i’w gyflawni wrth adrodd yr hanes i ni’r gynulleidfa, ac erbyn diwedd y ddrama, a’i gyfnod yntau yn y carchar, cafwyd eiliadau o theatr hynod o sensitif a theatrig. Roedd llwybr storïol ‘Andy’ yn dipyn mwy o dasg, ac yntau’n gorfod diosg ei dillad yn gyfan gwbl o fewn munudau cynta’r ddrama, cyn cael ei dreisio gan y bwli ‘Bogs’ (Joe Hanley) a’i gyd ‘chwiorydd’. Am ryw reswm, a dwn i’m yn iawn pam, roeddwn i’n cael hi’n anodd cydymdeimlo gyda’r cymeriadau. O’r herwydd, doeddwn i’n malio fawr ddim amdanynt, ac felly, falle, ddim wedi cael blas llawn o ogoniant y nofel.

I’r rhai sy’n ffans o’r ffilm, ac yn wybyddus o gefndir a thranc y cymeriadau, allwn i lawn feddwl y bydd y ddrama’n plesio. I un fel fi, oedd yn gyfan gwbl ddibynnol ar y geiriau oedd yn cael eu hynganu ar y llwyfan, ynghyd â’r awgrymu cynnil yn y golygfeydd, falle nad oedd hynny’n ddigon i lawn werthfawrogi cyfoeth y gwreiddiol.

Mae’r ‘Shawkshank Redemption’ i’w weld ar hyn o bryd yn Theatr y Wyndhams ger Leicester Square. Mwy o fanylion drwy ymweld â www.theshawshankredemption.co.uk

'Phedre'

28/08/09

Does na'm owns o amheuaeth gen i mai'r Groegiaid oedd y Meistri am greu dramau. Ymhob drama mae'r gwirioneddau am fywyd a'r negeseuon oesol sy'n dal eu tir hyd heddiw. Peryglon unbeniaeth, ffawd, cariad a chasineb a'r cyfan yn cael ei lunio a'i reoli dan law y duwiau. Does ryfedd felly bod cynifer o ddramodwyr eraill wedi benthyg eu chwedlau a'u cymeriadau trasig, gan roi gwedd newydd ar eu hen hanes.

Niferus hefyd yw'r cannoedd o gynhychiadau sy'n cyrraedd llwyfannau Llundain yn flynyddol, a chanran ohonynt ar y llwyfan cenedlaethol.

'Phedre' o waith Jean Racine, wedi'i ddiweddaru gan Ted Hughes yw'r cynhyrchiad diweddara i swyno (neu syrffedu?) cynulleidfaoedd y Lyttelton. Y foniddiges Helen Mirren sy'n portreadu'r frenhines wallgo sydd wedi syrthio mewn cariad gyda'i llysmab, 'Hippolytus' (Dominic Cooper). Er gwaethaf rhybuddion a chyngor annoeth ei nyrs, 'Oenone' (Margaret Tyzack) dewis i ddatgan y gwirionedd am ei theimladau wna 'Phedre', wedi derbyn y newyddion am farwolaeth y brenin, 'Theseus' (Stanley Townsend) sef ei gwr a thad ei 'chariad'. Yn wahanol i'r driniaeth arferol o'r chwedl, yn yr addasiad yma, mae 'Hippolytus' hefyd dros ei ben a'i glustiau mewn cariad gyda 'Aricia' (Ruth Negga), gorwyres 'Erechteus', cyn frenin Athen. Dyma haen ychwanegol i orffwylledd y frenhines a'i mab, wrth i serch a chariad beri i'r naill ddinistrio'i gilydd. Gyda'r newyddion fod y brenin yn fyw, a dychweliad 'Thesus' i'r llys brenhinol, aiff pethau o ddrwg i waeth, wrth i'r gwirionedd gael ei wyrdroi, sy'n arwain y cyfan at y drasiedi deuluol hon.

Heb os, Helen Mirren sy'n dennu, ac yn wir wedi sicrhau gwerthiant y tocynnau ers misoedd. Roedd ei pherfformiad yn drydannol o effeithiol, o'i cham cyntaf ar y llwyfan o lys tywodlyd, hyd ei marwolaeth edifarhaus trwy wenwyn. Anodd credu gallu unrhyw actor i fynd a chynulleidfa ar y daith drasiediol ddramatig hon yn nosweithiol. Felly hefyd gyda'i morwyn, neu'i nyrs 'Oenone', wrth i Margaret Tyzack a Mirren orfod cynnal talpiau helaeth o'r ddrama, wrth egluro cefndir epig y stori, ac atgoffa'r gynulleidfa o hanes Groeg, a ffawd y duwiau ar bob cymeriad.

Cryf hefyd oedd y bonheddwyr brenhinol, gyda Dominic Cooper yn cyfleu'r tywysog bonheddig i'r dim, yn cael ei rwygo rhwng cariad ei llysfam a'i wir gariad, 'Aricia'. Roedd ei bresenoldeb yn llygad yr haul ar gychwyn y ddrama yn effeithiol, a'r chwys yn diferu ar ei freichiau yn arwydd o'r gwres a'r dagrau sydd i ddod. Pan gamodd y bonwr Stanley Townsend i'r llwyfan fel y brenin, yn dychwelyd wedi bod ar goll am chwe mis, roedd ei osgo, maint ei gorff, a'i wedd barfol a boliog yn taro deuddeg. Bron na allwn i gydymdeimlo a'r frenhines wrth geisio porfa brasach i'w diddanu! Dyma un o gewri Groeg, yn ail i 'Hercules', ac roedd portread Townsend yn dderbyniol iawn, wrth erfyn am i'r duwiau ei gynorthwyo.

Gosodwch y cyfan oddi mewn i set greigiog, tywodlyd o furiau moel Bob Crowley a goleuo heulog Paule Constable, ac mae cynhyrchiad Nicholas Hytner yn taro deuddeg. Falle bod dwyawr o ddialog barddonol Ted Hughes a llwyfan moel, di ddigwydd Hytner yn. syrffedus i lawer, ond yn swynol imi.

Yn anffodus, bydd y cynhyrchiad wedi dod i ben yn Llundain erbyn ichi ddarllen hwn, ond i'w weld yn Washington DC, UDA ddiwedd mis Medi!

Haf 2009

14/08/09

Wedi fy absenoldeb yr wythnos diwethaf, orig yr wythnos hon i egluro pam, ac i fodloni’r chwilfrydig ynglŷn â fy ngwaith o ddydd i ddydd yn Llundain! Falle bod rhaid ohonoch yn dychmygu fy mod yn treulio fy nyddiau yn hamddena ar lannau’r Tafwys, cyn suddo i sedd gyfforddus mewn theatr wahanol bob nos! Adegau prin iawn yw’r rheiny erbyn hyn! Dros gyfnod yr haf, mae’r ymweliadau theatr swyddogol yn prinhau, gan fod y “gwaith” yn llenwi pob dydd a nos!

Ers blwyddyn a hanner bellach, dwi’n arwain y tîm cenedlaethol brwdfrydig sy’n cael ei adnabod fel ‘Youth Music Theatre UK’. Dros gyfnod yr haf, mae gennym 17 drama gerdd yn cael ei berfformio ar draws gwlad o fewn 6 wythnos! O’r Ŵyl Ieuenctid Rhyngwladol yn Aberdeen i bellafion gorllewinol Plymouth; o’r Ŵyl ymylol yng Nghaeredin i ehangder llwyfan Stranmillis yn Belfast. Pobol ifanc rhwng 11 ac 21 oed yw’r diddanwyr, a chwmnïau wedi’u dethol o 1,400 o bobl ifanc a ddaeth i wrandawiadau drwy gydol Ionawr a Chwefror eleni. Cyfarwyddwyr, Coreograffwyr a Chynllunwyr blaengar y West End a thu hwnt sy’n hyfforddi, a thechnegwyr medrus y maes yn rhoi graen ar y cyfan.

Mae’r cwmni eisoes wedi perfformio addasiad cyfoes o ‘Peter Pan’ yn yr Alban, yn ogystal â champwaith comig cerddorol Gerry Flanagan o gwmni nodedig ‘Shifting Sands’ sef ‘Fool’s Gold’ yn Plymouth. Gwaith y dramodydd dawnus Marie Jones, sef ‘The Chosen Room’ aeth â hi yn Belfast, tra bod cyfarwyddwr cerdd ‘Riverdance’ a Van Morrison, Mark Dougherty yng ngofal y gerddoriaeth.

Y penwythnos yma, y Gogledd sy’n mynd â hi gyda chynhyrchiad o ‘The Watchers’ yn Bradford a chyfansoddiad unigryw’r cerddor talentog Conor Mitchell sef ‘Eight’ yn ardal y Llynnoedd. Bydd yr Haf yn dod i ben yng nghyffiniau Llundain gyda dwy sioe fwya’r cwmni. Addasiad Howard Goodall a Nick Stimson o waith Shakespeare, ‘A Winter’s Tale’ yn Guildford, a’r cywaith cerddorol o gerddoriaeth James Bourne o’r grŵp ‘Busted’, ‘Loserville - The Musical’, o dan arweiniad cyfarwyddwr cerdd ‘Mamma Mia!’, Martin Lowe.

Yn ogystal â’r uchod, mae’r cwmni hefyd yn darparu 9 cwrs wythnos, sef y ‘Stiwdio’ sy’n dod â chriw at ei gilydd i greu drama gerdd o fewn 5 diwrnod, cyn ei berfformio ar y chweched dydd. Bob un yn unigryw, ac yn trafod pynciau amrywiol o ysbrydion i Aberfan.

Ers blwyddyn bellach, dwi wedi bod yn ceisio hybu’r cwmni yng Nghymru, a braf yw medru gweld ffrwyth y llafur ym mhresenoldeb Steffan Harri Jones o Drefaldwyn fel un o brif gymeriadau ‘A Winter’s Tale’. Yn ymuno â Steffan fel rhan o’r gerddorfa mae Bethan Machado o Gaerdydd, sy’n rhoi dau reswm imi fedru ymddiddan â hwy yn y Gymraeg! Braf hefyd yw medru arddangos y faner Gymraeg a grëwyd ar gyfer y cwmni, er mwyn medru denu rhagor o Gymry i wrandawiadau 2010!

Dwi di pregethu fwy nag unwaith yn y golofn hon dros y blynyddoedd am bwysigrwydd cysylltiadau a’r cyfleoedd i weithio gyda phobol o du hwnt i Gymru. Drwy gyfarfod a dysgu arddulliau gwahanol o lefaru neu symud neu ganu, mae’n agor meddylfryd gwahanol am berfformio, ac mae hynny i’w weld yn amlwg yn y waddol sy’n dilyn. Allwn i ddim bod yn fwy balch na medru clywed canmoliaeth Howard Goodall, a holl dîm cynhyrchu ‘A Winter’s Tale’ wrth glywed llais melfedaidd, profiadol Steffan Harri. Prawf yn wir fod gan y Cymry dalent, a da chi, dowch inni ddangos hynny i’r byd.

'Oliver'

Y Cymro – 24/07/09

Dwi wedi gwrthod mynd i weld y sioe ‘Oliver’, byth ers i gwmni Cameron Macintosh wrthod tocynnau i’r Cymro i fynychu noson y Wasg. Falle ichi gofio dro yn ôl imi lambastio’r cwmni am eu diffyg cefnogaeth i’r Cymry, a nhwtha wedi manteisio ddigon arnom ni yn sgil y ‘gwên fêl yn gofyn fôt’ ar gyfer Gwion Wyn Jones, sy’n rhannu’r brif ran gyda James Donaghey a Francesco Piancentini-Smith.

Ond gyda’r newydd fod seren y sioe, Rowan Atkinson yn rhoi’r gorau i’w rôl fel ‘Fagin’ ganol mis Gorffennaf, er mwyn gwneud lle i’r diddanwr Omid Djalili, cefais wahoddiad drwy gyfaill i weld un o nosweithiau olaf Atkinson.

Mentro’n eiddgar felly i’r Theatr Royal ar Drury Lane ar un o nosweithiau poetha’r flwyddyn. Staff y theatr yn rhannu ffans cwmni Cameron Macintosh i bob aelod o’r gynulleidfa, gan nad oes system awyru yn un o theatrau hynna’r ddinas. Dim clem o’r rhaglen pwy oedd am bortreadu ‘Oliver’ ar y noson, a siom o ganfod mai’r Sgotyn Francesco Piacentini-Smith oedd yn hawlio’r sylw’r noson hon.

All neb wadu dawn gerddorol Lionel Bart o greu’r ddrama gerdd hynod hon yn seiliedig ar stori Dickens and fachgen ifanc o’r wyrcws sy’n canfod ei hun ynghanol gang o ddihirod ifanc mwya’ lliwgar Llundain. Mae’r caneuon yn ganadwy a chofiadwy, ac alawon adnabyddus fel ‘Food Glorious Food’, ‘Oliver!’, ‘Where is love?’, ‘I’ll do anything’, a’r anfarwol ‘Oom-pah-pah’ wedi’u mwrdro a’u mwynhau dros y blynyddoedd gan gynyrchiadau mewn ysgolion ac ar lwyfannau amatur a phroffesiynol. A deud y gwir, cawl eildwym o gynhyrchiad ydi hwn, yn seiliedig ar gynhyrchiad gwreiddiol Sam Mendes a fu yn y Palladium rhwng 1994 a 1998.

Mae holl nodweddion y bnr Mackintosh i’w weld yn amlwg; setiau moethus Anthony Ward sy’n codi a symud bob sut er mwyn creu strydoedd tywyll Llundain ac is-fyd lliwgar y dihirod, coreograffi celfydd yr arch-goreograffydd Matthew Bourne a chyfarwyddo medrus Rupert Goold. Siomedig oedd y sain a grëwyd gan y gerddorfa, ac roedd hynny yn ddirgelwch pur imi. I unrhyw un sy’n adnabod y sgôr gerddorol, doedd y cyfoeth cynnes sy’n cynnal yr alawon ddim yno, a’r caneuon mwy tawel fel ‘Where is love?’ yn dioddef o’r herwydd.

Prif wendid y cyfan oedd yr agwedd nawddoglyd a gyflwynwyd o’r cychwyn cyntaf. Roedd pob aelod o’r cast yn camu ar y llwyfan, a’u hosgo, eu hagwedd a’u hunan hyder i gyd yn gweiddi’n groch ‘dan NI yn DDA, ac da CHI yn gwybod hynny!’. Pan gamodd Jodie Prenger i’r llwyfan fel ‘Nancy’ (yr un a gurodd ein hannwyl Tara Bethan ar gyfres deledu’r BBC y llynedd), bu bron iddi aros i’r gynulleidfa gymeradwyo cyn canu’r un gân! Felly hefyd gyda Rowan Atkinson wnaeth lanast o’r cymeriad ‘Fagin’ yn fy marn i. Clywais eisoes fod y bnr Atkinson wedi ceisio cynnwys elfennau o’i greadigaeth hynod ‘Mr Bean’ i’r rhan, ac yn sgil hynny, collwyd ochor sinistr y rhan drwy greu jôc o hen ddyn sy’n cludo tedi bêr ac yn ymhyfrydu o wisgo gemwaith a thlysau benywaidd. Doedd gan y bechgyn ifanc ddim ofn o gwbl tuag at yr hen ddyn creulon hwn.

Pan ddisgynnodd y llen ar ddiwedd y sioe, roedd y godro yn amlwg eto, a’r cast yn dychwelyd dro ar ôl tro i odro’r gymeradwyaeth dila, gan fod pawb eisiau gadael yr adeilad, oherwydd y gwres! Roedd diffyg proffesiynoldeb y cast ifanc hefyd yn amlwg wrth iddynt wneud stumiau ar y gynulleidfa wrth ymadael.

Profiad anffodus felly wedi’r hir ymaros, a rhybudd pendant i unrhyw sioe lwyddiannus. Tydi’r ffaith bod bob tocyn wedi’i werthu am fisoedd ddim yn arwydd o lwyddiant! Llai o hunan ganmol efallai a mwy o ostyngeiddrwydd?

Mwy am y sioe drwy ymweld â www.oliverthemusical.com

'La Cage Aux Folles'

Y Cymro – 17/07/09

Un ffordd o gadw sioe yn fyw yn y West End ydi newid yr actorion yn gyson. Does 'na'm dwywaith fod enwau cyfarwydd yn denu ac yn gwerthu, ond efo'r sioe'r bûm i'n ei gweld (ddwywaith) yn ddiweddar, roedd y dieithriaid ar y llwyfan yn llawer mwy derbyniol a chredadwy na'r enwogion.

Do, o'r diwedd, llwyddais i gael fy hudo a'm caethiwo gan 'La Cage Aux Folles' a gychwynnodd ei daith yn stabl lwyddiannus y Mernier Chocolate Factory, ond sydd bellach yn y Playhouse ger Embankment. Falle bod y stori yn gyfarwydd i lawer yn sgil ffilm lwyddiannus a theimladwy Édouard Molinaro ym 1978, sy’n seiliedig ar ddrama Jean Poiret o 1973. Ym 1996, cyfarwyddodd Mike Nichols addasiad arall o’r stori o dan y teitl Saesneg ‘The Birdcage’ gyda Robin Williams a Nathan Lane yn y prif rannau.

Hanes cwpl hoyw canol oed sydd yma yn y bôn; 'Georges' (Philip Quast) sy'n rheoli'r clwb nos nodedig 'La Cage Aux Folles' yn St Tropez, a'i sioeau nwydus, rhywiol a cherddorol gan ddynion mewn gwisgoedd benywaidd, neu'r nesa peth at ddim! 'Albin' (Roger Allam) yw ei bartner, neu'r wraig os mynnwch chi, ond sy'n fwy cyfarwydd fel 'Zaza' prif seren y clwb ers blynyddoedd maith, ac sy'n dal i ddenu'r tyrfaoedd. Tydi perthynas y ddau ddim yn berffaith, pa berthynas sydd wedi'r holl flynyddoedd, ond gyda chyrhaeddiad mab Georges sef 'Jean-Michel' (Stuart Neal), mae pethau'n troi o ddrwg i waeth. Mae Jean-Michel am briodi 'Anne Dindon' (Alicia Davies), ond gan fod ei thad mor geidwadol, ac wedi areithio'n gyhoeddus yn erbyn y gymuned hoyw, does 'na'm rhyfedd nad yw Jean-Michel yn awyddus i wahodd Albin i'r briodas.

Trwy'r cecru a'r crio, ynghyd a datganiad hynod o bwerus o 'I am what I am', dyma ddod at gryfder a dyfnder y darn. Yn wahanol i 'Priscilla' a 'Hairspray' dwy sioe arall sy'n dathlu drag ar hyn o bryd, mae yma emosiwn ac onestrwydd yn eu portread o gwpl mewn oed yn dod i ddeall ei gilydd yn well. Mae'n ddarlun agored a theimladwy o bwysigrwydd derbyn pawb fel ag y maent; er gwaetha’r gwendidau, rhaid dathlu’r hyn sy’n bwysig sef cariad a theulu.

Er bod y Playhouse yn un o theatrau llai Llundain, mae’r llwyfan yn llawn drwy gydol y sioe, a dawn cyfarwyddo Terry Johnson yn werth ei weld wrth i’r stori lifo o un olygfa i’r llall. Mae set Tim Shortall yn asio’n berffaith gyda’r weledigaeth wrth greu theatr o fewn theatr, a gosod y gerddorfa o boptu’r llwyfan o fewn y set. Gan fod cymaint o’r digwydd dramatig yn y clwb nos, gefn a blaen y llwyfan, hoffais yn fawr y modd cynnil a chreadigol y crëwyd hynny. Felly hefyd gyda fflat moethus, dros ben llestri’r cwpl, sy’n cael ei weddnewid yn llwyr yn yr ail ran i fod yn foel, geidwadol a chrefyddol er mwyn plesio rhieni Anne.

Heb os, cryfder y darn i imi oedd portread cwbl gredadwy ac emosiynol Roger Allam fel ‘Albin’, a gallwch chi’m peidio cydymdeimlo gydag o / hi drwy gydol y daith. Roedd ei ddatganiadau o ‘A little more mascara’ ac ‘I am what I am’ yn yr Act gyntaf yn bwerus a chofiadwy, felly hefyd y ddeuawd garu rhwng y ddau ‘Look over there’ a’i thema gerddorol sy’n cael ei ail-ganu’n gyson.

Fel mynychwyr clwb ‘La Cage…’, mae’r gynulleidfa yn cael eu croesawu gan ‘Georges’ ac yn wir yn cael eu diddanu cystal â’r gwreiddiol gan yr ‘adar’ brith - roedd coreograffi a chymeriadu ‘Les Cagelles’ yn werth ei weld a Nolan Frederick, Nicholas Cunningham, Darren Carnall, Gary Murphy, Dane Quixall a Ben Bunce yn haeddu’i henwi.

Ers agor y sioe, mae Douglas Hodge a Graham Norton wedi portreadu ‘Albin’, a seren y gyfres ‘Torchwood’, John Barrowman eisoes wedi cytuno i wthio’i ffordd i’r ffrogiau ym mis Medi. Yn bersonol, allwn i’m dychmygu ddim byd gwaeth na gweld Norton neu Barrowman yn portreadu’r cymeriad sensitif, trasig ac eto’n gryf, yma. Falle fyddai’i anghywir, pwy ag ŵyr, ond bydd yr atgofion pleserus am y ddau berfformiad cofiadwy weles i’n ddiweddar, yn ddigon i’m cadw i’n hapus am amser maith.

Mwy am y sioe drwy ymweld â www.lacagelondon.com

'Carrie's War'

Y Cymro – 10/07/09

Fi fyddai'r cyntaf i ymhyfrydu o glywed y Gymraeg yn cael ei ganu a'i lefaru yn un o theatrau Shaftsbury Avenue. Clod felly i'r cynhyrchiad diweddara i agor yn Theatr Apollo, sef addasiad Emma Reeves (sy'n hanu o Wrecsam) o nofel nodedig Nina Bawden, 'Carrie's War'.

Wedi'i osod yn ystod yr Ail Ryfel Byd, mae'r stori yn olrhain hanes yr efaciwis 'Carrie Willow' (Sarah Edwardson) a'i brawd 'Nick' (James Joyce) a'r llanc peniog 'Albert Sandwich' (John Heffernan) sy'n gorfod ffoi o ganol dinas Llundain i Dde Cymru. Wedi cyrraedd y wlad, sy'n llawn defaid a dynion yn canu yng nghynhyrchiad Andrew Louden, mae'r brawd a chwaer yn canfod eu hunain yng nghartref ceidwadol 'Mr Evans' (Siôn Tudor Owen) a'i chwaer annwyl, di hyder, a dry'n 'Auntie Lou' (Kacey Ainsworth) . Mynd i ganol byd o ddirgelwch wna’r bonwr ‘Sandwich’ wrth gyrraedd plasty ‘Mrs Gotobed’ (Prunella Scales) sy’n cuddio yno o dan weinyddiaeth y ‘Mr Johnny’ (James Beddard) methedig a’r wrach o forwyn croen ddu ‘Hepzibah Green’ (Amanda Symonds).

Yn raddol, fe ddysga’r plant nad yw petha cweit fel y disgwyl yng Nghymru, wrth i’r plasty a’i benglog guddio a chynnal hen hanes o gam-drin a chaethwasiaeth, a ‘Hepzibah’ wrth ei bodd yn adrodd yr hanes dychrynllyd a’r felltith sydd ar y plasty.

Mae’r nofel wedi swyno cannoedd o blant dros y blynyddoedd, a sawl un yn ei dridegau yn medru cofio gorfod darllen y gwaith yn yr ysgol. Dwi’n cofio’r nofel o fy nyddiau yn Ysgol Dyffryn Conwy, a’r cysylltiad â Chymru yn tanio’r dychymyg i’r dim. Ond rhywle, unai rhwng plentyndod a chanol oed, neu rhwng Llanrwst a Llundain, collodd y nofel ei apel, ac yn anffodus, nes i ddim mwynhau’r hyn a welais ar y llwyfan.

Er cystal ymgais rhai o actorion mwyaf profiadol Prydain fel Prunella Scales (Sybil o ‘Fawlty Towers’) a Kacey Ainsworth (‘Little Mo’ o Eastenders) i ynganu’r Gymraeg, allwn i’m peidio teimlo’n anniddig pam na ddefnyddiwyd y toreth o actorion Cymraeg sy’n ddi-waith ar hyn o bryd. Falle bod angen y statws i werthu tocynnau, digon teg, ond gyda’r actorion iau, sydd yno i lenwi neu i gymeriadu, does dim cyfiawnhad. Drwy gynnwys mwy o Gymry, efallai y byddai’r corws bach o bedwar wedi medru llwyddo i ganu’r ail bennill o ‘Ar Hyd y Nos’ neu ‘Calon Lân’ yn hytrach nag ail-adrodd y pennill gyntaf hyd syrffed. A tra dwi ar fy mocs sebon, oes rhaid clywed dafad yn brefu i ddynodi bod y trên wedi cyrraedd Cymru?!

Wedi dweud hynny, gwnaeth y ddau actor o Gymru sef Daniel Llewelyn-Williams a welais yng nghynhyrchiad Clwyd Theatr Cymru o ‘An Inspector Calls’ flynyddoedd yn ôl a Siôn Tudor Owen eu gwaith yn rhagorol. Roedd llyfnder eu hacenion Cymraeg yn amlwg yn rhagori ar y gweddill, a phwy a ŵyr maint eu cyfraniad i’r sgript ac i weddill o’r cast drwy’r Gymraeg a’u gwybodaeth o’n hetifeddiaeth.

Anwastad hefyd oedd safon set Edward Lipscomb. Er cystal oedd y ddau gartref - y plasdy moethus ar ddwy lefel ar yr ochor chwith, a’r cartref cynnil ar y dde, roedd y wlad a’r bryniau yn y canol yn hynod o dila, gyda torreth o lwyfannau (rostras) a stepiau blith draphlith, a llenni camouflage o boptu. Rhad a rhwystredig yw’r geiriau sy’n dod i gof, a methiant y weledigaeth efallai o fedru mynd â ni ar daith ddyrys heb orfod gweld llawnder pob lleoliad.

Hoffwn i’n mawr fedru annog y Cymry i heidio i weld y cynhyrchiad, petai ond i werthfawrogi’r ymdrech i blesio’r Cymry! Ond, mae arna i ofn fod yna lawer o rwystredigaethau sy’n fy atal rhag gwneud hynny; nid yn unig y prinder o actorion o Gymru, ond hefyd yr addasiad clogyrnaidd, yr ormodiaeth o ganu undonog a syrffed y stori mewn mannau heb ddigon o ddrama i gynnal y gwyliwr.

Os am fentro, neu am fwy o flas, ymwelwch â www.carrieswar.com - sydd, gyda llaw, yn cynnwys is-deitlau Cymraeg ar fideo o promo’r sioe!.

'Calendar Girls'

Y Cymro – 03/07/09

Does na’m dwywaith mai ‘Calendar Girls’ ydi un o’r ffilmiau Prydeinig mwyaf poblogaidd ers tro. Yn seiliedig ar gangen o Sefydliad y Merched, sy’n penderfynu diosg eu dillad er mwyn cynhyrchu calendar, a chodi arian, mae’r stori wedi cyffwrdd calonnau pawb sy’n ei weld. Bellach, mae’r ffilm wedi’i droi yn ddrama lwyfan, ac wedi taith o amgylch y wlad, mae’r merched wedi setlo yn Theatr Noël Coward yn y West End.

Ymysg y Cast niferus o enwau benywaidd nodedig, mae Siân Phillips, sy’n diosg ei dillad ynghyd a Lynda Bellingham, Patricia Hodge, Gaynor Faye, Brigit Forsyth, Julia Hills ac Elaine C.Smith. O ystyried cryfder y cast, y stori a’r enwogrwydd a ddaeth yn sgil y cyfan, roeddwn i wironeddol yn edrych ymlaen yn fawr at weld y ddrama.

Wrth setlo ynghanol y pyrms, y perlau a’r pesychu cyson, roedd hi’n amlwg fod bysus o ganghennau’r WI yn heidio i Lundain bob nos. Rhan fwyaf ohonynt, o be glywes i, heb weld y ffilm hyd yn oed. Mantais yn wir, yn fy meddwl i, oherwydd dyna yw’r gwendid drwyddi draw. Y ffilm ar lwyfan sydd yma; bron na allwch chi adrodd y sgript air am air, ac ambell i linnell fel ‘I think we’ll need considerably bigger buns!’ ddim cweit mor ddoniol a’r tro cynta imi’i glywed o.

Crfyder y cynhyrchiad heb os ydi’r cyfle sydd yma i fynd dan groen y cymeriadau. Yn wahanol i’r ffilm, lle mae’r lluniau mor bwysig, y gair sy’n goresgyn tro hwn. Mae presendoleb ‘John Clarke’ gŵr ‘Annie‘ (Patricia Hodge ) sy’n dioddef o Leukemia, a sy’n gwaelu fel mae’r tymhorau yn gwibio heibio, o’r Haf i’r Gwanwyn, yn deimladwy iawn. Yn enwedig felly pan mae’r salwch yn ennill y dydd, a’r gadair olwyn wag yn adrodd cyfrolau ym mrig yr hwyr. Felly hefyd gydag ambell i is-gymeriad, sydd, i bob pwrpas, ddim ond yno i godi gwên neu oherwydd eu siap a’u hoed. Mae’r awdur, Tim Firth wedi sicrhau cyfle iddyn nhw hefyd gael ehangu eu cefndir, a rhoi is-storiau effeithiol yn eu sgil.

Yr olygfa orau ydi creu’r lluniau, a phob gosodiad yn codi gwên a chymeradwyaeth wrth i’r merched dewr guddio’i bronnau ag amrywiol declynnau, ffrwythau neu gacennau! Does ryfedd fod pawb yn heidio nôl wedi’r egwyl i weld canlyniad y cyfan. Ond, doedd yr ail-act ddim cystal, ac roedd gen i deimlad fod yr awdur yn cwffio i gynnwys ehangder ail ran y ffilm. O sylw’r Wasg ar y pentref, i’r cwerylu, y llythyrau, yr hysbysebion, a’r hyn o gollwyd sef y trip i’r Amerig, ac effaith enwogrwydd ar gyfeillgarwch. Roedd caethiwo’r digwydd o fewn y Neuadd bentref ddim yn helpu chwaith, gydag ambell i olygfa allan ar y bryniau.

Braf yw medru dweud fod Siân Phillips ymysg y gorau am daflu’r llinnellau doniol, dro ar ôl tro, a chymeradwyaeth y gynulleidfa yn deilwng iawn i ddawn un o’n hactoresau mwyaf profiadol. Mae’n hen bryd inni gael y fraint o weld Siân ar lwyfan yng Nghymru, yn y Gymraeg, ond gyda’r sefyllfa bresennol fel ag y mae hi, dwi’n amau’n fawr os welwn ni hi, na ‘run actor profiadol arall yn codi statws y Ddrama’n Nghymru.

Y prif wendid oedd bod yn rhy ffyddlon i’r ffilm; wedi dweud hynny, falle mai dyna mae’r rhan fwyaf o bobol am ei weld. Gewch chi bendefynu os mai mantais neu methiant ydi medru rhagfynegi’r llinnellau, dro ar ôl tro. Wrth i ganoedd o flodau’r haul godi ar ddiwedd y ddrama, codi hefyd wnaeth ambell i aelod o’r WI!

Clod i’r merched am hynny, a chlod i gangen Ripley, sydd wedi codi dros ddwy filiwn o bunnau ers creu’r calendar gwreiddiol.

Bydd y Cast presennol i’w weld yn Theatr Noël Coward tan Gorffennaf 25ain. Mwy o fanylion drwy ymweld ag www.seecalendargirls.com

'Madam Butterfly'

Y Cymro – 26/06/09

Dau gynhyrchiad a dwy ganolfan wahanol, ac unigryw’r wythnos hon. Dau gynhyrchiad hefyd sydd ddim ond i’w weld am gyfnod byr iawn ,felly heidiwch yno da chi.

Yr opera sy’n mynd â hi gyntaf, wrth imi ymweld â’r Coliseum ar St Martin’s Lane i weld teyrnged i’r diweddar gyfarwyddwr Anthony Minghella, gydag ail-lwyfannu’r ENO o’i gynhyrchiad cofiadwy o ‘Madam Butterfly’ gan Puccini.

Carolyn Choa sy’n gyfrifol am y cyfarwyddo, a’r ffaith ei bod hi wedi gweithio ar y cynhyrchiad gwreiddiol gyda Minghella, yn sicr wedi bod o fudd. Dychwelyd hefyd mae Judith Howarth yn y brif ran, fel y ferch ifanc sy’n syrthio mewn cariad gyda’r Americanwr, cyn torri’i chalon o ganfod fod ganddo wraig.

Gweledigaeth ffilmig Mighella sy’n cynnal y cynhyrchiad, a hawdd gweld pam fod y cyfarwyddwr ffilm nodedig wedi troi ei law at gynfas gwag y theatr. Cefais fy swyno dro ar ôl tro gan y delweddau trawiadol ar y llwyfan - roedd gwylio’r rhes o’r geisha lliwgar yn cerdded dros y gorwel yn hynod o gofiadwy, felly hefyd y diwedd trasig wrth i sidan y kimono coch gael ei dasgu ar draws y llwyfan, fel afon o waed.

Roedd set drawiadol Michael Levine a goleuo Peter Mumford yn amlwg wedi’i hymchwilio a’u dylanwadu’n drwm gan y traddodiad theatr Siapaneaidd. Hoffais yn fawr yr awgrymu cynnil, yn enwedig yn y goedwig wrth i res o betalau ar linyn, ddiferu o’r awyr, gan barhau i ddisgyn trwy’r olygfa fel cafod o law.

Mae’n amlwg fod holl gyfarwyddwyr a chynllunwyr y West End wedi gwirioni gyda’r syniad o gael pypedau yn rhan o’r sioe, fel sydd i’w weld yn ‘War Horse’ a ‘Brief Encounter’ ar hyn o bryd. Mae cyfraniad cwmni Blind Summit yn ychwanegu ongl wahanol ar y cynhyrchiad. Ynghanol yr Ail Act, cawn ein swyno gyda chyrhaeddiad y plentyn, sef pyped hynod o effeithiol yn cael ei weithio gan Martin Barron, Stuart Angell a Eugenijus Sergejevas, Roedd ymateb a symudiadau’r pyped yn y drydedd act yn ddigon i godi deigryn, wrth ymateb i’r drasiedi sy’n digwydd o’i flaen.

Drwy gyfuno’r Gerddorfa o dan arweiniad medrus Edward Gardner, ynghyd â cherddoriaeth swynol a dramatig Puccini, a’r wledd o liwiau a lleisiau ar y llwyfan, dyma gynhyrchiad sy’n aros yn y cof am amser hir.

Mae ‘Madam Butterfly’ i’w weld yn y Colisium ar y dyddiau canlynol : 1af, 8fed, 10fed o ‘Orffennaf. Mwy o wybodaeth drwy ymweld â www.eno.org

'King and I'

Y Cymro – 26/06/09

Ac i’r Royal Albert Hall y bu’n rhaid mynd am yr ail-gynhyrchied, nid yn unig i glywed cerddoriaeth swynol Rodgers & Hammerstein's, ond i weld y trawsnewid sydd wedi digwydd yno, er mwyn llwyfannu ‘The King and I’.

Allwch chi’m peidio syrthio mewn cariad gyda’r ganolfan hynod hon, sy’n fawreddog, yn foethus a chysurus. Y tro dwetha y bum i yma oedd flynyddoedd yn ôl, yng nghwmni’r amryddawn Annette Bryn Parri a’i theulu, ynghyd a Rosalind a Myrddin, ar gyfer cyngerdd Bryn Terfel a Jose Carreras. Atgofion melys iawn am yr ymweliad diwethaf, a chystal atgofion y tro hwn, wrth i Maria Friedman bortreadu’r foneddiges o Brydain, Mrs Anna Leonowens yn wych. Cyrraedd Siam er mwyn gwasanaethu Brenin y wlad (Daniel Dae Kim) wna’r athrawes, a buan iawn fe ddaw hi’n rhan annatod o’r teulu enfawr o blant a gwragedd.

Does na’n dwywaith mai cerddoriaeth gofiadwy Rodgers & Hammerstein's sy’n cynnal y gwaith, a hynny o dan gyfarwyddyd Gareth Valentine a Cherddorfa Gyngerdd y Royal Philharmonic. Mae gallu lleisiol a llwyfannu Friedman yn sicrhau bod y clasuron megis ‘Hello Young Lovers’ neu ‘Getting to Know You’ yn aros yn y cof yr holl ffordd adref!

Er bod yr Ail Act yn dioddef yn sgil prinder stori, a’r perfformiad unigryw ac anhygoel, ond braidd yn rhy hir o ‘Uncle Tom’s Cabin, mae’r naws, yr emosiwn a’r ddrama sy’n cael ei greu o’r cychwyn yn sicr o gynnal eich diddordeb.

Yn anffodus, bydd ‘The King and I’ yn dod i ben y Sul yma, yr 28ain o Fehefin. Mwy o wybodaeth drwy ymweld â www.royalalberthall.com

'Sister Act'

Y Cymro - 12/06/09

‘Lleian byd, gora’n byd’ - dyna’r si yn y West End dyddia yma! Nid cyfeirio at faint y cynhyrchidau’n unig yw’r bwriad, na chwaith cyn lleied o adnoddau a dillad sy’n ar waith mewn sioeau fel ‘Naked Men Singing’, ond yn hytrach yr ystyr grefyddol. Lleianod yng ngwir ystyr y gair sy’n mynd â hi dyddiau yma, ac wedi ymadawiad y cwfaint cerddorol yn ‘The Sound of Music’, bellach mae’r Palladium yn llawn o wisgoedd du a gwyn, ar gyfer addasiad o ffilm enwog Whoppi Goldberg, ‘Sister Act’.

Peidiwch â digalonni, nid addasiad synthetig arall o ffilm lwyddiannus sydd yma, fel sydd i’w gael yn ‘Dirty Dancing’. Os fuo na ffilm yn barod i’w droi’n ddrama gerdd erioed, yna’r ‘gomedi gerddorol ddiwinyddol’ hon yw hi. I’r rhai sydd ddim yn gyfarwydd â’r stori, mae’n syniad syml, ond effeithiol. ‘Deloris Van Cartier’ (Patina Miller) yw’r gantores ifanc drwsiadus, sy’n treulio’r nosweithiau yn canu mewn clybiau nos, gan gymysgu gyda dihirod o bob lliw a llun. Wedi bod yn dyst i lofruddiaeth, a’i chymar ‘Shank’ (Chris Jarman), yr arch-ddihiryn yn gyfrifol am danio’r dryll, mae’n rhaid iddi ffoi. O droi at yr heddlu, mae’n ail-gyfarfod cyfaill o ddyddiau’r ysgol, ‘Eddie’ (Ako Mitchell) sy’n penderfynu mai’r lloches gorau, o dan yr amgylchiadau, yw cwfaint yr ‘Holy Order of the Little Sisters of Our Mother of Perpetual Faith’. Sheila Hancock yw’r ‘Mother Superior’ sy’n gofalu am y chwiorydd, dan arolygaeth ‘Monsignor Howard’ (Ian Lavender).

Does 'na’m dwywaith na set anhygoel Klara Zieglerova yw un o’r elfennau mwyaf llwyddiannus yn y cynhyrchiad yma, gan fod gwylio’r cyfan yn dod at ei gilydd, cystal â choreograffi’r cast. Rhyfeddais at ba mor rhwydd ac effeithiol y cawsom ein tywys o’r clybiau nos a strydoedd tywyll peryglus Philadelphia, Pennsylvania y saithdegau i dawelwch diwinyddol ac ysbrydol yr eglwys a’r cwfaint. Fe symudodd pob rhan o’r set gan droi o’r chwith i’r dde, i fyny ac i lawr a’r cyfan yn creu awyrgylch newydd ar gyfer pob golygfa wahanol.

Felly hefyd gyda gwisgoedd yr arch-gynllunydd setiau Lex Brotherston, sydd i’w ganmol am fedru godro cymaint o gynlluniau, lliwiau a themâu gwahanol i wisgoedd y lleianod, wrth i’r arian a’u gallu cerddorol gynyddu, gan roi inni’r show-stopper anhygoel tua diwedd y sioe,

Un o’r anawsterau mawr o droi’r stori hon yn ddrama gerdd yw’r brif stori. O gyrraedd y Cwfaint, mae ‘Deloris’ sy’n cuddio tu ôl i’r enw ‘Sister Mary Clarence’ yn dychryn o glywed pa mor wael yw canu’r côr. Ei gallu cerddorol yw ei hunig achubiaeth, ac mae’n mynd ati i weddnewid y côr, a chreu sain anhygoel, sy’n cyrraedd clustiau’r Pab erbyn diwedd y sioe! Roeddwn i’n bryderus o weld sut fyddai’r tîm cynhyrchu yn mynd at i greu sain y côr gwreiddiol, o gofio bod angen digon o gorws swynol i gynnal unrhyw ddrama gerdd.

Oherwydd yr elfen storïol yma, rhaid cyfaddef bod o leia’ ugain munud cynta’r sioe braidd yn araf, a digynnwrf, wrth ddibynnu ar unigolion i ganu yn hytrach na’r agorawdau cerddorol mawreddog nodweddiadol sy’n rhoi blas y sioe o’r nodyn cyntaf. A bod yn onest, doedd y côr gwreiddiol yn y cwfaint ddim yn swnio’n rhy ddrwg (fel y gobeithiais!) a’r unig wendid amlwg oedd eu diffyg hyder. Wedi dweud hynny, roedd y gwrthgyferbyniad erbyn diwedd yr Act gyntaf a thrwy weddill yr ail act yn ddigon i chwythu pob diferyn o lwch dramatig o do’r Palladium!

O ran perfformiadau, roeddwn i’n hapus gyda’r newydd-ddyfodiad i’r West End, Patina Miller yn y brif ran, er bod yna dueddiad weithiau i efelychu Whoopi yn y gwreiddiol. Llwyddodd Sheila Hancock i roi ei stamp ei hun ar y ‘Fam’, ac er bod ganddi ambell i linell gwan yma ac acw, roedd ei hurddas, ei phrofiad a’i gallu yn amlwg. Seren arall y sioe heb os yw’r hen wraig ‘Sister Mary Lazarus’ (Julia Sutton) sy’n serennu ynghanol y cast ifanc, ac yn brawf sicr o’r gri bresennol am yr angen i greu rhannau swmpus i actorion benywaidd hŷn!

Mae’n sioe sy’n haeddu cael ei gweld. Allai’m dweud bod alawon Alan Menken mor gofiadwy â’i waddol arferol, na stori Cheri a Bill Steinkellner yn llawn tensiwn a hiwmor, ond mae yma ddigon o liw, llawenydd a lleianod i gadw unrhyw lwyfan yn llawn am flynyddoedd i ddod.

Mwy am y sioe drwy ymweld â www.sisteractthemusical.com

http://www.youtube.com/watch?v=tTnPt2QuGQ4

'A Doll's House'

Y Cymro – 5/6/09

Mae clec y drws ar ddiwedd y ddrama ‘Tŷ Dol’ gan Ibsen yn un o’r digwyddiadau mwyaf dramatig ym myd y theatr. Heb os, fe newidiodd feddwl cynulleidfaoedd y cyfnod, gan agor y drws ar feddylfryd newydd yn yr Oes Fictoria. Roedd agwedd a phenderfyniad prif gymeriad y ddrama, y fam a’r wraig ‘Nora’, i adael ei gŵr a’i theulu yn dipyn o glec, a honno’n glec sydd i’w deimlo hyd heddiw.

Addasiad Zinnie Harris o glasur Ibsen yw cynhyrchiad diweddara'r Donmar Warehouse, a chynhyrchiad roeddwn i’n ffodus iawn o fedru cael tocyn i’w weld. Mae’r ddrama wreiddiol wedi’i dreisio yn ôl rhai beirniaid, gan fod yr addasydd wedi ail leoli’r ddrama yn Llundain ym 1909 yn hytrach na Norwy 1879. Aeth ‘Nora Helmer’ yn ‘Nora Vaughan’ (Gillian Anderson) a’i gŵr ‘Torvald’ yn ‘Thomas’ (Toby Stephens). Cael ei thrin fel dol mae’r ‘Nora’ blentynnaidd gan ei gŵr busnes hunanol, a phan ddaw cysgodion a chyfrinachau ddoe yn ôl i ysgwyd y teulu, mae’r ‘llygoden fach’ yn troi’n deigr ffyrnig, gan frathu’i gŵr a newid eu byd.

Llwyddiant yr addasiad yw lleoli’r cyfan ynghanol gwleidyddion Llundain, a sawl llinell am onestrwydd yn denu môr o chwerthin yn yr hinsawdd bresennol. Llithrodd y llinellau slic o enau’r actorion mor rhwydd â’r arian i goffrau’r gwleidyddion. Roedd ambell i air fel ‘sod’ a ‘testicles’ yn anghyffyrddus o anaddas yn y cyfnod dan sylw, ond fe weithiodd yr addasiad yn fy marn i.

Gillian Anderson fel ‘Nora’ yw prif atyniad y cynhyrchiad, a’r cynulleidfaoedd yn heidio yno i weld seren y gyfres ‘X Files’ yn dod ag urddas a phortread hynod o gofiadwy o’r cymeriad unigryw yma. Roedd hi’n fraint ei gwylio, yn enwedig wrth i’w chymeriad newid o’r naïf i’r nerthol, o’r hudol i’r ymosodol, a’r cyfan er mwyn ei gŵr, sy’n hunanol ddall i’r cyfan. Felly hefyd gyda pherfformiad Toby Stephens fel y gŵr sy’n cyd weithio’n berffaith gyda’r foneddiges Anderson. I ychwanegu at y cast cryf mae’r cyn ‘Dr Who’ Christopher Eccleston fel y cyn wleidydd ‘Neil Kelman’ sy’n portreadu’r cyfreithiwr drwgdybus ‘Krogastad’ yn y gwreiddiol. Twyll a blacmel er mwyn ceisio adennill ei enw da yw prif fwriad ‘Kelman’, ac mae’r ffaith bod ‘Nora’ wedi benthyg arian ganddo er mwyn helpu’i gŵr yn fêl ar ei fysedd. Doedd portread Eccleston ddim yn taro deuddeg cystal â’r ddau arall, er iddo wella yn y drydedd act wrth i ddiwedd taclus nodweddiadol Ibsen ddod â’r cyfan ynghyd.

Hoffais yn fawr set drawiadol Anthony Ward drwy leoli’r digwydd yn y llyfrgell Fictorianaidd hanner gwag, gyda’r bocus o lyfrau blith draphlith a’r goeden Nadolig moel yn drawiadol iawn. Roedd defnyddio mynedfa’r theatr fel prif ddrysau’r ystafell yn effeithiol iawn, yn enwedig felly gyda chymorth goleuo Hugh Vanstone a’i gysgodion yn ddigon i yrru ias oer i lawr fy nghefn.

Symlrwydd cynhyrchiad Kfir Yefet oedd yn apelio ac addasiad modern Zinne Harris yn ychwanegu at rwyddineb y gwrieddiol. Mae ‘A Doll’s House’ i’w weld yn y Donmar tan y 18fed o ‘Orffennaf. Mwy o wybodaeth drwy ymweld â www.donmarwarehouse.com

'Ffawd'

Y Cymro – 29/05/09

Wrth i Fae Caerdydd gael ei foddi yn y môr o goch, gwyn a gwyrdd, achubais ar y cyfle o fedru dianc i lawr yr M4, ac ymweld ag Eisteddfod yr Urdd, er mwyn gweld cynhyrchiad Cwmni Theatr Ieuenctid y Mudiad, sef ‘Ffawd’ yng Nghanolfan y Mileniwm.

Dwi di bod yn edrych ymlaen ers tro i weld y sioe hon, byth ers clywed y sôn cyntaf amdani yn ystod seremoni cyhoeddi’r Eisteddfod dros flwyddyn yn ôl. ‘Noa’ oedd y teitl bryd hynny, ac o sylwi mai ‘Ffawd’ oedd y teitl bellach, roeddwn i’n edrych ymlaen am weld cynhyrchiad cyfoes o’r epig Feiblaidd. Yn sicr roedd llwyfan Canolfan y Mileniwm yn ddigon mawr i gynnal yr holl anifeiliaid heb sôn am yr arch a’r dymestl. Roedd y ffaith bod beirdd, awduron a chyfansoddwyr amlwg y genedl ynghlwm â’r prosiect hefyd yn gynhyrfus, a thîm creadigol cryf i dynnu’r cyfan ynghyd.

Ond, mae’n amlwg fod blwyddyn yn amser hir, ac am ryw reswm, hysbys ai peidio, diflannodd ‘Noa’ a’r ‘Beibl’, ac fe gyflwynwyd stori gyfoes am deulu gwledig yn delio gyda torrbriodas, newid hinsawdd, melinau gwynt a dihirod byd busnes. Pynciau cyfoes heb os, ac ymgais gref gan Siwan Jones, Catrin Dafydd a Tudur Dylan Jones i ddelio gyda themâu sy’n berthnasol iawn i bobl ifanc heddiw. Amgylchynwyd y cyfan gan ddoethineb y ‘Traethydd’ (Ceri Wyn) oedd yn personoli ‘ffawd’ drwy gyfres o ymsonau barddonol am lwybrau bywyd - adlais sicr o’r Corws o gyfnod y Groegiaid.

Cyflwynwyd inni’r teulu, y fam ‘Marion’ (Elliw Mai) a’r tad ‘Dai’ (Garmon Rhys), y plant ‘Dylan’ (Steffan Harri Jones), ‘Cez’ (Ffion Llwyd) a ‘Seimon’ (Tom Rhys Harries), yna’r gŵr drwg, y dihiryn busnes ‘Richard Llywelyn’ (Rhys Owain Ruggiero) sy’n cipio calon y fam, ac yn chwalu’r teulu er mwyn cael meddiant ar y ‘cae top’ er mwyn agor maes carafannau yno. Ond mae gan y tad fwriad arall i’r ‘cae’, bwriad mwy gonest a gwleidyddol gywir, sef i godi melin ynni gwynt, er mwyn helpu’r amgylchfyd ac achub y genedl.

Roedd y cyfan fel pennod o’r gyfres ‘Pobol y Cwm’, wrth i’r da drechu’r drwg dros gyfiawnder teuluol a bydol. Er mwyn ychwanegu ychydig o hiwmor, ychwanegwyd golygfeydd yn y Capel, wrth i’r ‘hen ferched’ a’u ffyn yn eu siwtiau Sul a’u hetiau mohair godi arian i gynorthwyo’r tad i godi’r felin wynt, ac i achub y pentref rhag rhaib byd busnes.

Er cystal perfformiadau bob un o’r cast cenedlaethol, a chyfarwyddo creadigol Carys Edwards i ddod â’r cyfan ynghyd, allwn i’n peidio digalonni o glywed a gweld y deunydd a gomisiynwyd ar gyfer y cwmni. Roedd y sgript yn llawn o gymeriadau stoc stêl, roedd y golygfeydd yn rhy fychan a theledluol i lwyfan y brifwyl a’r gerddoriaeth yn gymysgfa o themâu ac arddulliau mor wahanol i’w gilydd. Roeddwn i wedi syrffedu ar areithiau gor-felys, nawddoglyd y ‘Traethydd’ a mynegiant gor-farddonol ,eisteddfodol, Ceri Wyn yn anaddas i gynhyrchiad fel hwn.

Roedd angen am gymeriadau mwy solet, credadwy a cyfoes yn amlwg. Dwi’n siŵr bod y cwmni ifanc yn crefu am ddeunydd mwy swmpus, dramatig i fynd i’r afael ag o; i gael eu dannedd i fêr esgyrn cymeriad. Petai’r ‘Traethydd’ ddim ond wedi personoli’r cymeriad, ac wedi’r cyflwyno’r geiriau doeth fel un o gymeriadau’r pentref, yn hytrach na’r duw doeth mewn siwt dywyll, byddai’r cyfan wedi asio’n well. Roedd yr un peth yn wir am weddill y cymeriadau, y teipiau amlwg ar lwyfan yr Urdd bellach o’r hen ferched y Capel a’r gweinidog rhwystredig eiddil i’r dyn busnes drwg a’i gynghorwyr dan din.

Collwyd cyfle euraidd i gael chwip o sioe gyfoes gynhyrfus ar lwyfan Canolfan y Mileniwm , ac mae hynny’n bechod mawr. Byddai ‘Noa’ wedi bod yn destun llawer gwell, a’r cyfle i’r criw ifanc drwy goreograffi creadigol i ddefnyddio’u gallu corfforol i bortreadu’r llu o anifeiliaid gwahanol, gan roi i bob anifail ei gymeriad unigryw, wrth wynebu’r storm enbyd ddramatig.

Ond, mae blwyddyn yn amser hir. Digon hir gobeithio i greu prosiect cryfach ar gyfer y dalent ifanc amlwg sy’n ei haeddu.

'Phantom' a mwy...

Y Cymro – 22/5/09

Mae’n gyfnod cynhyrfus yma yn Llundain unwaith eto, wrth i fwy o ddramâu cerdd gau’r llenni am y tro olaf, er mwyn gwneud lle i sioeau newydd. ‘Spring Awakening’ yw’r ddiweddara i gyhoeddi’r terfyn cynnar ddiwedd y mis, gan adael gofod y Novello yn wag.

Rhai o’r sioeau newydd sy’n codi cynnwrf yw addasiad llwyfan o’r ffilm ‘Breakfast at Tiffany’s’ gydag Anna Friel (o’r gyfres Brookside) yn y brif ran. Cynhyrchiad yr Haymarket yw’r prosiect a chyfarwyddwr presennol y theatr, Sean Mathias sydd wrth y llyw. Ganol yr Haf yw’r nod presennol ar hyn o bryd.

Ac i edrych ymlaen hyd yn oed ymhellach na hynny, bydd ffans y foneddiges Bridget Jones yn falch o glywed bod Helen Fielding wrthi’n addasu’r nofel yn ddrama gerdd! (o diar!) 2011 yw’r nod am honno, ac er nad oes enwau’n gysylltiedig â’r prosiect hyd yma, mae 'na sïon bod criw cynhyrchu ‘Billy Elliot’ wedi bod mewn cyfarfodydd cyfrinachol efo’r cwmni cynhyrchu!

Ond y ddrama gerdd hir ddisgwyliedig, sy’n dal i gael ei drafod yn fisol yma yn y ddinas yw ‘Love Never Dies’ sef dilyniant i lwyddiant Lloyd Webber, ‘Phantom of the Opera’.

Fues i’n ffodus iawn o ail-ymweld â Theatr Her Majesty’s yn ddiweddar i weld y gwreiddiol, a heb os, mae mawredd creadigol a cherddorol y sioe, yn dal i’n swyno i hyd heddiw. Dwi’n cofio gwrando ar gasetiau o’r sioe flynyddoedd yn ôl, yn fy llofft yn Nolwyddelan, a bron na allwn i ail-adrodd y sgript air wrth air. Gallu cerddorol Lloyd Webber a’m swynodd bryd hynny, a’i alawon hudolus o leddf, wrth ganu i gyfeiliant y stori drasig am greadur truenus yn syrthio mewn cariad gydag actores brydferth o’r enw Christine.

Dwi’n siŵr bod tua wyth mlynedd ers imi weld y cynhyrchiad am y tro cyntaf, a rhaid bod yn onest imi gael siom enfawr bryd hynny. Roedd y cyfan yn swnio’n flinedig, a ddim hanner mor ffres a byw â’r hyn roeddwn i wedi arfer ag o drwy’r casetiau. Dadl dros beidio gwrando ar y trac sain cyn y sioe, efallai?

Ond rai wythnosau yn ôl, cefais fy swyno unwaith yn rhagor. Roedd y cyfan mor fyw a ffres, mor ddramatig a deniadol ar y llwyfan, a mawredd y cynhyrchiad a’i setiau moethus a’r gwisgoedd lliwgar yn llenwi pob modfedd o’r llwyfan. Mae tocynnau yn parhau i fod mor ddrud ag erioed, ac er bod yna docynnau rhad, £15 i’w cael, byddwch yn wyliadwrus, gan eu bônt fel arfer yn y ‘gods’ chwedl caredigion byd y ddrama! Os am wario ar unrhyw sioe, yna hon yw’r sioe am hynny. Profwch y wefr mewn moethusrwydd!

A beth am y sioe newydd? Wel, mae’n debyg bydd y stori wedi’i osod deg mlynedd ar ôl diwedd y stori wreiddiol. Mae’r ‘phantom’, neu’r gŵr truenus, sy’n gorfod cuddio yn nyfnderoedd y theatr Ffrengig, gan guddio’i wedd echrydus gyda mwgwd, wedi dianc i Efrog Newydd gyda ‘Madame’ a ‘Meg Giry’. Mae’n adeiladu Tŷ Opera newydd yno, ac yn gwahodd ei eilun, y gantores a’r actores ‘Christine Daae’ yn ôl ato i ganu unwaith eto. Mae hithau bellach wedi priodi ‘Raoul’ ac wedi gwneud tipyn o enw iddi’i hun. Fe glywes i hefyd si fod yna blentyn wedi’i eni, a’r posibilrwydd mai’r ‘Phantom’ yw’r tad, fyddai’n dyfnhau’r stori garu drasig, ddi-derfyn rhwng y ddau.

Er bod Ramin Karimloo, (sy’n portreadu’r ‘Phantom’ ar hyn o bryd yn Llundain) a’r Americanes Sierra Boggess wrthi’n gweithio ar y sioe newydd mewn amryfal weithdai, does dim enwau pellach wedi’i nodi ar gyfer y sioe sy’n debygol o agor yng Ngwanwyn 2010. Ben Elton a Glenn Slater sy’n gyfrifol am y stori a geiriau’r caneuon, tra bod Jack O’Brien wrth y llyw fel cyfarwyddwr a Bob Crowley fel Cynllunydd.

'Wuthering Heights'

Y Cymro – 15/5/09

Gwedd newydd ar hen Glasur oedd ar y fwydlen yr wythnos hon! Cynhyrchiad Cwmni Tamasha sy’n datgan yn hyderus fod ‘Brontë’n mynd i Bollywood’ wrth roi gwedd Indiaidd ar unig nofel Emily Brontë, ‘Wuthering Heights’.

Cafodd y nofel wreiddiol ei gyhoeddi ym 1847, o dan y ffugenw ‘Ellis Bell’, a’i ail-gyhoeddi’n ddiweddarach, wedi’i olygu gan ei chwaer, Charlotte. Plasty ar fryniau anial Swydd Efrog rydd y teitl i’r gwaith, a’r tywydd tymhestlog yn addas iawn i ddisgrifio’r lleoliad a’r gwrthdaro rhwng y teulu sy’n trigo oddi mewn. Carwriaeth serchus amhosib ‘Heathcliff’ a ‘Catherine Earnshaw’ yw’r brif thema, a’i effaith dinistriol, nid yn unig arnynt hwy, ond ar bawb sy’n croesi’u llwybrau.

‘Shakuntala’ ( Youkti Patel ) merch benstiff o danllyd i farsiandwr berlysiau yw’r prif ffocws yn yr addasiad cerddorol yma, draw yn Theatr y Lyric, Hammersmith. Pan ddaw’r tad gartref gyda llanc ifanc, golygus o dlawd, o’r slymiau, mae’n rhaid i’r ddau ddysgu byw o dan yr unto, wrth i ‘Krishan’ (Pushpinder Chani ) gael ei dderbyn yn un o’r teulu. O’r diwrnod cyntaf hwnnw, mae’n amlwg nad yw mab hynaf y teulu, ‘Yusuf’ (Adeel Akhtar) yn fodlon o gwbl gyda’r dieithryn, a buan iawn fe dry’r genfigen yn gasineb.

Wedi marwolaeth sydyn y tad, fe dry’r cyfan yn llanast llwyr, wrth i’r mab afradlon ddychwelyd adref i hawlio’i diriogaeth, ac i ddial am gael ei esgymuno gan ei dad. Caiff ‘Krishan’ ei yrru oddi yno, a buan iawn fe dry sylw ‘Shakuntala’ at y gŵr cefnog ‘Vijay’ (Gary Pillai). Ond tydi angerdd y ddau gariad ddim yn oeri, ac fel ymhob stori garu gref, o Mills and Boon i Bollywood, mae’n rhaid iddynt ail-gwrdd, dro ar ôl tro.

Go brin y byddai unrhyw ysgolhaig wedi cysylltu byd lliwgar Bollywood gyda llymder a moelni, nofel Brydeinig Brontë. Ond dadlau yn erbyn hynny wna’r awdur y ddrama gerdd, sef Deepak Verma, sy’n fwy adnabyddus fel actor yn y gyfres ‘Eastenders’. Wedi llwyddiant y ffilm ‘Slumdog Millionaire’, mae’n haws deal dyddie yma cymhlethdod y gwahanol ddosbarthiadau ym mywyd beunyddiol yr India. Yn syml, does 'na ddim disgwyl i’r tlawd a’r methedig i godi na chymysgu yn uwch na’i statws yn y slymiau. Roedd y freuddwyd o weld bachgen golygus o’r slymiau yn syrthio mewn cariad gyda merch o deulu bonheddig yn thema gyson yn ffilmiau Bollywood y pumdegau a’r saithdegau. O’r angerdd cychwynnol, i’r ffraeo, y gwahanu, y dial ac yna’r dychwelyd, wrth i’r llanc ifanc wneud ei ffortiwn, gan ddod i ail-gyfarfod ei gariad flynyddoedd yn ddiweddarach. O ddatgymalu stori gymhleth Brontë i’r esgyrn sychion, dyma’r union thema sydd yno hefyd. Y cwffio a’r torr-calon dros gariad anghonfensiynol, annerbyniol ond angerddol o danllyd, hyd yr eithaf.

Er cystal oedd set drawiadol, urddasol o dal a moel, Sue Mayes, sy’n cael ei addurno yn ôl y galw gyda phropiau a dodrefn lliwgar addas, i gyd fynd â’r olygfa, roedd yma wacter. Er cystal yr eisin ar y gacen, neu’r perlysiau i addurno’r prydau, di-flas a disylwedd oedd y cynhyrchiad. Y maen tramgwydd mwyaf, a chwbl annerbyniol imi yn bersonol, ar sioe broffesiynol fel hon, oedd y ffaith bod y Cast i gyd yn meimio canu gyda’r trac sain, gyflawn, gerddorfaol. Dwi hyd yn oed yn meddwl imi ddarllen yn rhywle nad yr un actorion, neu gantorion oedd yn perfformio ar y tâp, ac ar y llwyfan! Dadlau yn erbyn hynny wnaeth y cwmni, gan ddatgan fod hynny’n beth digon derbyniol a beunyddiol yn y blocbystyrs Bollywoodaidd, a phwy ydw’i i gwestiynu hynny!

Oherwydd yr elfen ffug yn y canu, daeth hynny’n fwyfwy amlwg yn yr actio a’r dawnsio, ac fe dry’r cyfan yn boli-brennaidd tu hwnt tua’r diwedd. Er bod yna ymdrech go lew i ddod â hiwmor i’r cyfan, a hynny gan fwyaf o’r cymeriad ‘Ayah’(Rina Fatania) - howscipar neu forwyn y teulu, roedd hyd yn oed ei pherfformiad hithau yn rhy felys o felodramatig erbyn diwedd y sioe.

Achubiaeth y cyfan oedd y syniad gwreiddiol; plethu’r ddau fyd diarth, gan roi haen drwchus o’r iaith Hindi, a chonfesiynnau Rajasthan. Roedd y diweddglo yn gofiadwy o deimladwy, wrth i gorff ‘Shakuntala’ gael ei losgi cyn y machlud, yn ôl arfer eu Cred, a’i llwch yn llinyn storïol priodol i’r cyfanwaith.

Os am brofi Bollywood, ymwelwch â www.lyric.co.uk

'Under Milk Wood'

Y Cymro – 8/5/09

Trigolion Llarreggub sy’n cael fy sylw'r wythnos hon, a hynny cyn belled o arfordir Cymru ag sydd bosib! I Theatr y Royal & Derngate yn Northampton y bu’n rhaid mynd i wylio a gwrando ar ‘ddrama i leisiau’ Dylan Thomas.

Cefais fy swyno gan ‘Under Milk Wood’ ers pan oeddwn i'n blentyn, wedi gweld cyfieithiad a chynhyrchiad llwyfan Eigra Lewis Roberts yn fy mhentref genedigol sef Dolwyddelan, ar ddiwedd y saithdegau. ‘Dan Gesail Bryn Llaethog’ ddewisodd Eigra i alw’r gwaith, gan nad oedd cyfieithiad ‘gwell na’r gwreiddiol’ T James Jones, ‘Dan y Wennallt’, yn addas ar gyfer actorion Gogleddol Dyffryn Conwy. Cynhyrchiad o recordiad George Martin yn 1988 yw’r llinyn mesur wedi hynny, gyda neb llai na Anthony Hopkins fel y prif lais, a chyfraniadau gan gantorion fel Tom Jones a Bonnie Tyler. O’r eiliadau cynta’r cynhyrchiad, wrth i donnau’r môr, doddi i’r brif alaw, hiraethus o leddf, mae’n anodd iawn peidio diffodd y tâp, gan fod y cyfan yn hudo’r gwrandäwr i agosáu gan adael i amser lithro heibio. Tipyn o sialens felly i guro’r recordiad perffaith yma, yn fy nhyb i.

Y brif dasg i unrhyw gwmni sydd am fentro mynd i’r afael â’r ‘clasur’ hwn, yw llwyddo i droi’r llefaru yn lluniau; i roi bywyd yn y berfau, i atgyfodi’r ansoddeiriau ac i anwesu’r cyfan gyda thrac sain gyfoethog sy’n allweddol i lwyddiant mynegiant barddonol Dylan Thomas. O donnau’r môr i donau’r emynau, o gri’r gwylanod i’r babanod, o’r ysgol i’r dafarn, rhaid i’r cyfan blethu’n gelfydd o amserol gyda geiriau’r actorion. Canmoliaeth sicr felly i Elena Peña a Dafydd James, Cymro a Sbaenes sydd wedi ffurfio cwmni newydd o’r enw ‘Soñarus’ - plethiad o’r gair Sbaeneg am ‘freuddwydio’ a’r gair Cymraeg ‘soniarus’. Roedd eu cyfraniad cyfoethog i’r cynhyrchiad cyn bwysiced â’r pum actor profiadol ar y llwyfan.

O gresiendo cerddorol ‘Organ Morgan’ i dawelwch lleisiau boddiedig y morwyr yn hunllefau ‘Captain Cat’, cyflwynwyd y cyfan yn slic fel cynfas gynnes i anwesu datganiad cofiadwy (a chystal â Hopkins ei hun) o’r ‘Prif Lais’ gan Aled Pugh. Dyma actor ifanc sydd â dyfodol disglair iawn o’i flaen. Roedd hynny’n amlwg pan welais ei bortread o ‘Ryan’ yn nrama Povey, ‘Life of Ryan and Ronnie’ yn 2006. Mae ei bresenoldeb a’i fynegiant ar lwyfan yn hudolus, a’i ddatganiad o farddoniaeth arglwydd yr ansoddeiriau , yn berffaith. Llwyddodd i droi’r cymeriad yn llawer mwy na’r ‘Llais’, a thua diwedd y ddrama, wrth i’r dagrau gronni yn ei lygaid dyfriog, aeth iâs oer i lawr fy nghefn, wrth imi sylweddoli fod yntau hefyd yr un mor unig, drasig a chaeth â gweddill o’r gymeriadau’r pentref.

Pedwar actor ar ôl felly, a’r pedwar yn gyfrifol am bortreadu’r pentref cyfan, drwy allu meistrolgar yr ensemble i newid eu gwisg a’r colur o fewn eiliadau i’w gilydd. Matthew Bulgo, o Abertawe’n wreiddiol, yn taro deuddeg, dro ar ôl tro, wrth droi ei gorff tal a main i bortreadu amrywiaeth o gymeriadau fel y gweinidog barddonol ‘Eli Jenkins’, y ‘Nogood Boyo’ direidus, y ‘Mr Pritchard’ llywaeth a’r ‘Organ Morgan’ gogoneddus o gerddorol. Arwel Gruffydd wedyn a’i ddawn amhrisiadwy i chwistrellu bywyd i gymeriadau hŷn a thywyll y gwaith fel y breuddwydiwr dall ‘Captain Cat’, y meddwyn ‘Cherry Owen’ a’r darpar lofrudd ‘Mr Pugh’ a’i gynlluniau i wenwyno’i wraig. Sara Harris-Davies, a’i blynyddoedd o brofiad meistrolgar ar lwyfan yn anadlu bywyd a ffresni i gymeriadau benywaidd lliwgar y pentref gan gynnwys y ‘Rosy Probert’ a ‘Polly Garter’, ‘Mrs Ogmore Pritchard’ a ‘Mrs Pugh’. Ond seren y sioe imi, oedd gallu artistig a chorfforol Katy Owen a lwyddodd i oleuo’r llwyfan gyda’i hamrywiol bortreadau o lu o gymeriadau o bob lliw a llun, bob siâp ac oed. O’r hynafol ‘Mary Ann Sailors’ sy’n cyhoeddi’n dalog ‘I'm eighty-five years three months and a day!’ i’r ‘Gwennie’ eiddil a phlentynnaidd, sy’n casglu’r ceiniogau wrth geisio cusanau.

Yr hyn sy’n gosod y cynhyrchiad yma arwahan i gynyrchiadau arferol o’r ddrama leisiol hon, yw gallu cyfarwyddo a gweledigaeth unigryw absẃrd y Gymraes ifanc Adele Thomas. Camp fwyaf Adele yw troi’r llefaru yn lluniau trawiadol, a hynny drwy gaethiwo ei hactorion yn eu dillad isaf o’r cyfnod priodol, a’u hamgylchynu gyda muriau o resi dillad lliwgar ac amrywiol o boptu’r llwyfan. Fry uwchben mae’r gefnlen foel, gydag ychydig o oleuadau trwsgl y dafarn a phâr o esgidiau coch, yn hofran rhwng daear a’r nef, yn aros i rywun eu hachub, fel cymeriadau’r pentref.

O’r bedd agored ynghanol y llwyfan, cyflwynir inni amrywiaeth o gymeriadau sydd hefyd yn diflannu i’r dyfnderoedd yn ôl y galw. Defnyddir yr holl gonfensiynau theatrig i’w llawn botensial wrth i blu, a phunnoedd a hyd yn oed afon o laeth ddiferu o’r gofod uwchben y llwyfan, cyfanwaith o waith y cynllunydd Hannah Clark a Goleuo Lizzie Powell, sy’n rhoi’r eisin hanfodol ar y gacen ben-blwydd cwbl briodol, i ddathlu pen-blwydd y Theatr yn 125 mlwydd oed.

Cynhyrchiad cofiadwy, teimladwy, a chaboledig tu hwnt gan Gymry meistrolgar a phrofiadol. Gresyn bod yn rhaid teithio i Northampton i’w weld! Heidiwch yno da chi, nid yn unig i’w cefnogi, ond i brofi gweledigaeth unigryw o Glasur Cymreig.

Mwy o fanylion drwy ymweld â www.royalandderngate.co.uk