'Mojo Mickybo' a 'Little Shop of Horrors'

Y Cymro - 27/7/07

Gogoniant Llundain i mi ydi medru dewis rhywbeth gwahanol i’w weld yn wythnosol. O’r llwyfannu saff er weithiau’n syrffedus, i’r arbrofol a mentrus. O’r syml i’r cymhleth, o’r mawredd i’r manylder. Dwy ddrama wrthgyferbyniol arall aeth a’m bryd yr wythnos hon sef ‘Mojo Mickybo’ yn Stiwdio Trafalgar a ‘Little Shop of Horrors’ yn Theatr Newydd yr Ambassadors.

Dau actor yn unig sydd yn ‘Mojo Mickybo’ a’u cymeriadau sy’n rhoi’r teitl i’r ddrama. Mae ‘Mojo’ (Martin Brody) a ‘Mickybo’ (Benjamin Davies) yn ddau fachgen ifanc sy’n byw yn Belfast yn ystod Haf 1970. Mae eu cyfeillgarwch wedi’i selio ar gadw reiat - o hap chwarae a phoenydio hen ŵr i boeri o falconi’r sinema ac ail-greu hynt a helynt ‘Butch Cassidy and the Sundance Kid’.
Ond ynghanol y chwarae, daw tro ar fyd wrth i gasineb y gymuned suro perthynas y ddau am byth.

Drwy gydol y ddrama, mae gofyn i’r ddau actor nid yn unig bortreadu’r ddau lanc, ond hefyd i ail-greu golygfeydd gyda 15 o gymeriadau eraill sy’n amrywio o rieni’r ddau i’w gelynion ar y stryd. Allwn i’m llai na rhyfeddu at allu’r ddau actor ifanc yma wrth lifo mor rhwydd o un cymeriad i’r llall. Weithiau, roedd gofyn iddyn nhw bortreadu dau gymeriad o fewn yr un olygfa, ac roedd Martin Brody yn wych wrth gyfleu’r sgwrs rhwng ‘Mojo’ a ‘Mam Mickybo’, a fynta’n gneud y ddau.

Clod hefyd i awdur y ddrama Owen McCafferty sy’n cael ei ddisgrifio fel ‘un o’r lleisiau mwya’ arbennig i ddod allan o’r Iwerddon dros y ddeng mlynedd diwethaf’. Roedd adeiladwaith y ddrama, a’i dechneg o gael y ddau lanc i newid eu rôl sawl gwaith o fewn yr un olygfa yn brawf pendant o’i allu, a’i ddawn deud yn farddonol. Gwnaeth Jonathan Humphreys waith rhagorol wrth gyfarwyddo’r ddau, a hynny mewn gofod bychan iawn, o dan wres llethol y goleuo effeithiol. Roedd y ddau actor yn chwysu chwartiau erbyn diwedd yr awr a chwarter - prawf pendant o’u gwaith caled sy’n gwbl gyfrifol am lwyddiant y cynhyrchiad.

O’r Iwerddon i ‘Skid Row’ yn yr Amerig a mentro mewn i siop flodau truenus Mr Mushnik (Barry James) a chael ein cyflwyno i geidwad y siop ‘Seymour’ (Paul Keating) a channwyll ei lygad ‘Audrey’ (Sheridan Smith). Wrth i’r busnes ddirywio’n ddyddiol, mae’n rhaid meddwl am gynllun i achub y siop, a dyna pryd mae ‘Seymour’ yn datgelu ei blanhigyn unigryw a ddaw yn ei dro yn atyniad enfawr, a chreu’r anfadwaith sy’n rhoi’r teitl i’r ddrama gerdd wych yma - ‘Little Shop of Horrors’ o waith Howard Ashman ac Alan Menken. Daeth y ddrama gerdd hon i fod yn 1982 yn sgil ffilm o’r un enw a wnaethpwyd gan Roger Corman. Enillodd hi sawl gwobr tra ar Broadway a’r West End yn Llundain ac yn ddiweddarach, gwnaethpwyd ffilm arall o’r ddrama gerdd!

Yn y cynhyrchiad yma o waith y Mernier Chocolate Factory (yr un bobol sydd wedi cynhyrchu’r ddrama gerdd lwyddiannus ‘Sunday in the Park with George’ a ‘Take Flight’ sy’n sôn am y brodyr Wright ac sy’n agor wythnos nesa) mae pob aelod o’r cast yn haeddu’u canmol. Dyma berl o sioe sydd bellach, ers diwedd Mehefin, wedi’i wthio i un o theatrau lleiaf Llundain, a hynny gyferbyn â’r tŷ bwyta enwog yr ‘Ivy’.

Er gwaetha’r teimlad bod y sioe (a’r actorion ar brydiau) wedi’u gwasgu a’u gwthio i bob modfedd o’r llwyfan, dyma noson o adloniant pur; o’r caneuon cofiadwy i’r cymeriadu comig. Rhaid enwi’r dynwaredwr Alistair McGowan sy’n ymddangos am y tro cyntaf ar lwyfan y West End, a hynny fel y deintydd gwallgo’ sy’n gariad i ‘Audrey’, ac sy’n rhoi perfformiad cofiadwy iawn mewn sawl rôl yn ystod y sioe. Clod hefyd i Paul Keating a Sheridan Smith, sy’n wych fel y cwpl ifanc od, sy’n magu’r anghenfil o blanhigyn, sy’n crefu am waed er mwyn parhad ei dyfiant.
Ai ddim i fanylu am dynged y ddau, na’r planhigyn, ond mae’r diweddglo yn olygfa arbennig iawn, ac yn hynod o ddoniol. Sioe ddelfrydol ar gyfer y teulu oll yr Haf hwn, ac mae’r theatr yn cynnig tocyn arbennig i deulu o 4 am ddim ond £70. Bargen yn wir.

Mae ‘Little Shop of Horrors’ i’w weld yn Theatr Newydd yr Ambassador tan yr 17eg o Dachwedd ond yn anffodus mae ‘Mojo Mickeyboy’ newydd ddod i ben.

'Love Labour's Lost' a 'Baghdad Wedding'

Y Cymro - 20/7/07

Tydwi ddim yn or-hoff o Shakespeare. (O.N erbyn 2016, dwi'n hoff iawn iawn o'r Bardd!) Falle mai un o’r rhesymau ydi’r ffaith mai dim ond dwy ddrama o’i eiddo y cefais y cyfle o’u hastudio; ‘Romeo a Juliet’ yn yr ysgol a ‘Macbeth’ yn y coleg. Ymateb cymysg iawn felly'r wythnos hon o dderbyn gwahoddiad i Theatr unigryw'r Globe, er mwyn gweld cynhyrchiad o’r ddrama ‘Love Labour’s Lost’ gan y meistr ei hun, a hynny o fewn y gofod a’r awyrgylch cywir.

Allwch chi’m llai nag edmygu cyfansoddiad ac edrychiad yr adeilad to-gwellt gwyngalchog yma, sydd wedi’i ail-godi ar lannau de’r afon Tafwys ers deng mlynedd bellach. Cyn cyrraedd fy sedd, roedd yn rhaid paratoi. Codi (a thalu) am glustog er mwyn eistedd yn fwy cyfforddus ar y meinciau pren - wel, go brin y bod Golygydd Y Cymro yn disgwyl imi sefyll ynghanol y ‘groundlings’ am bron i dair awr!! Yna, craffu ar gynllun yr adeilad er mwyn gweld yn union ble oedd ‘G3’ yn ‘Bay G’ yn yr ‘Upper Gallery’ o’r ‘North Tower’ - dechrau amau bod y ‘groundlings’ yn llawer callach! Wedi cyrraedd, a chramu i mewn i’m sedd, cael y cyfle i sylwi ar fawredd yr adeilad - o’r llwyfan, a’i freichiau igam-ogam sy’n ymestyn allan i’r gynulleidfa, i’r pileri, sydd wedi’i gwisgo fel coed, ac sy’n dal y ffenestri a’r drysau yn eu lle.

Cael fy niddanu wedyn gan y cerddorion sy’n paratoi awyrgylch y ddrama, ac yna daw’r actorion i’w lle, a chychwyn stori’r Brenin o Navarre (Kobna Holdbrook-Smith), a’i dri chydymaith ‘Berowne’ (Trystan Gravelle), ‘Longaville’ (William Mannering) a ‘Dumaine’ (David Oakes) sydd ar fin arwyddo datganiad i ymwrthod ag unrhyw bleserau cnawdol am gyfnod o dair blynedd, er mwyn parhau â’u hastudiaethau. Wedi arwyddo, mae ‘Berowne’ yn atgoffa’r brenin am ddarpar ymweliad Tywysoges Ffrainc (Michelle Terry), ynghyd â’i thair morwyn ‘Rosaline’ (Gemma Arterton), ‘Maria’ (Cush Jumbo) a ‘Katherine’ (Oona Chaplin) sydd yn drysu cynlluniau’r pedwar ohonynt yn llwyr. Wrth i’n naill ochor syrthio mewn cariad efo’r llall, daw’r hwyl a’r miri i ben gyda’r newyddion am farwolaeth tad y Dywysoges, a gorffennir yr hanes heb yr un briodas, sy’n hollol wahanol i arferiad y cyfnod.

Unwaith eto, roedd hi’n bleser gwylio Trystan Gravelle yn serennu fel ‘Berowne’ a’i gampau comig a’i acen Gymraeg yn diddanu’r gynulleidfa, wrth geisio ennill calon ‘Rosaline’. Felly hefyd gydag actores arall o Gymru - Rhiannon Oliver oedd yn portreadu un o’r werin bobol - ‘Jaquenetta’ a’i hymddiddan llawn hiwmor â’r gwerinwr ‘Costard’ (Joe Caffrey). Digon derbyniol ar y cyfan oedd gweddill o’r cast ifanc yma, yn enwedig y brenin a’i wŷr, er bod rhai o’r morynion yn wannach, a’u lleisiau tila yn cael ei golli ynghanol y gofod enfawr, a’r hofrenyddion uwchben! Falle nad dyma’r ddrama na’r cynhyrchiad cywir i leygwr Shakesperaidd fel fi, ond roedd y profiad o ymweld â’r adeilad unigryw hwn yn werth bob eiliad.

O’r cyfnod at y cyfoes, a drama wreiddiol gan awdur newydd - ‘Baghdad Wedding’ o waith Hassan Abdulrazzak yn Theatr y Soho. A ninnau ynghanol y brwydro a’r bomiau beunyddiol yn Irac, dyma ddrama sy’n mynd â ni at fywyd bob dydd trigolion Irac - at y teuluoedd a’r bobol ifanc sy’n ceisio’n ddyddiol i fynd o gwmpas eu gwaith a bywyd cymdeithasol, er gwaetha’u sefyllfa.

Mae’r olygfa gyntaf yn mynd â ni’n syth i galon y ddrama, a hynny ar fore priodas y nofelydd a’r meddyg ifanc trwsiadus ‘Salim’ (Matt Rawle) sy’n derbyn cyngor gan ei gyfaill ‘Marwan’ (Nitzan Sharron) ynglŷn â sut i ymddwyn gyda’i ddarpar briod ‘Zina’. Yng ngeiriau’r ddrama : ‘Yn Irac, tydi priodas ddim yn briodas heb fod gynnau’n cael eu tanio. Fel ym Mhrydain, tydi priodas ddim yn briodas heb i rywun chwydu neu geisio cysgu efo un o’r morynion!’. Yn sgil y tanio, mae awyren yn gollwng taflegryn ar gerbydau’r briodas, ac mae’r briodferch a’i theulu yn cael eu lladd, ac ar yr olwg gyntaf, ‘Salim’ yn ogystal. Wrth i ‘Marwan’ adrodd yr hanes, down i wybod yn fuan iawn bod ‘Salim’ yn fyw ac wedi’i achub gan yr ‘Insurgents’. Wedi cyfnod o garcharu, ei arteithio a’i gwestiynu gan yr Americanwyr, caiff ei ryddhau yn ôl i’w deulu. Un haen yn unig ydi’r stori yma o’r sgript gyfoethog hon sy’n plethu’r gwleidyddol a’r emosiynol yn hynod o deimladwy .

Roedd popeth am ail-gynhyrchiad Lisa Goldman yn plesio, o adeiladwaith tynn y ddrama i’r actio, y goleuo a’r set. Dyma gynhyrchiad sy’n cyffwrdd â’r gwir stori yn Irac, gan fynd â ni ymhell tu hwnt i’r bwletinau newyddion at y bobol. Gwych iawn.

Mae ‘Baghdad Wedding’ i’w weld yn y Soho tan yr 21ain o ‘Orffennaf a ‘Love Labour’s Lost’ yn y Globe tan y 7fed o Hydref.

'Sweeney Todd' a 'Men Without Shadows'

Y Cymro - 13/7/07

Dau leoliad a dau gynhyrchiad cwbl wahanol yr wythnos hon; mawredd Neuadd y Festival Hall ar ei newydd wedd ar gyfer cynhyrchiad hynod o gofiadwy o ‘Sweeney Todd - The demon barber of Fleet Street’ i symlrwydd caeth Theatr y Finborough, ar gyfer drama drawiadol Jean-Paul Sartre, ‘Men without Shadows’.

Pan glywais i ganol mis Mehefin bod Daniel Evans a Bryn Terfel am ddod at ei gilydd i berfformio drama gerdd gofiadwy Stephen Sondheim, ‘Sweeney Todd’, mi wyddwn i’n syth bod noson arbennig iawn o’m blaen. Er mai ond am chwe pherfformiad dros dridiau’ roedden nhw wrthi, roedd y tocynnau fel aur, a’r Festival Hall dan ei sang. I gyfeiliant Cerddorfa Ffilharmonig Llundain a thrwy gymorth Cantorion Maida Vale a myfyrwyr o Ysgol Ddrama Guildford, fe gawsom ein cyflwyno i’r ddrama-gyngerdd hon, efo’r cymeriadau yn actio’r rhannau heb set, ond ambell brop pwrpasol, a goleuo syml ond effeithiol.

Brenin y llwyfan oedd Bryn Terfel a bortreadodd y barbwr barbaraidd yn hynod o drawiadol; yn gymorth iddo roedd Maria Friedman fel y bythgofiadwy ‘Mrs Lovett’, yn llusgo’r cyrff i’w chegin gan ddefnyddio’r cnawd yn gig ynghanol ei pheis enwog! Daniel wedyn fel ‘Tobias’ yn cynorthwyo yng nghegin Mrs Lovett, ac sy’n cael y fraint ar ddiwedd y sioe o ladd y dihiryn. Er bod sawl actor arall yn rhan o’r stori, dyma’r tri a wnaeth argraff fawr arnaf, yn enwedig Maria Friedman a’m swynodd efo’i phortread comig ac eto’n gynnil o’r wrach-wraig ganol oed. Dyma gynhyrchiad arall sy’n brawf pendant o allu lleisiol Daniel Evans, ac roedd ei ddehongliad sensitif o’r gân ‘Not while I’m around’ yn un o uchafbwyntiau’r noson. Gobeithio’n wir y gwelwn ni gynhyrchiad llawn o’r gwaith, efo’r un cast, yn fuan iawn, iawn. Roedd hi’n fraint bod yn Gymro ar ddiwedd y sioe, wrth ymuno â gweddill y Neuadd oedd ar eu traed wrth gymeradwyo. Gwych iawn.

Yn wahanol i ‘Sweeney Todd’, wyddwn i ddim am waith Sartre cyn mynd i weld cynhyrchiad diweddara Theatr y Finborough, yn ardal Earls Court. Dyma un o’r theatrau bychan, uwchben tafarn sy’n britho Llundain ar hyn o bryd, ac sy’n hynod o werthfawr fel man cychwyn i gwmnïau a chynyrchiadau llai. Yma, os chwiliwch chi ddigon gofalus, y mae canfod y perlau ar hyn o bryd, a hynny am chwarter pris y theatrau mwy. Wrth wasgu ein ffordd i fyny’r grisiau, sylwi ar y llu o gynyrchiadau llwyddiannus oedd wedi cychwyn eu taith lenyddol yma, a chael ein cynghori i wasgu at ein gilydd gan fod y cyfan o’r 40 tocyn wedi’i werthu.

Mi gamais i’n llythrennol i mewn i’r ddrama, a chael fy hun ar lawr uchaf tŷ fferm yn Ffrainc ym mis Gorffennaf 1944. Efo’r Rhyfel yn ein hanterth, roedd y milice wedi carcharu pump o’r resistance yn yr ystafell, gan ddisgwyl yr alwad i fynd i’r llawr isaf i gael eu holi a’u harteithio.

Roedd yr awyrgylch yn anhygoel, ac mae’n glod i’r cyfarwyddwr Mitchell Moreno a’r cynllunydd Mamoru Iriguchi am greu'r fath densiwn ac ofn cyn i’r un actor yngan gair.

Mae’n rhaid enwi Charlie Covell a roddodd berfformiad sensitif iawn fel yr unig ferch ymhlith y dynion, a’i hofn a’i dychryn wedi cael ei threisio a’i harteithio. Felly hefyd gan Jamie Lennox fel ‘Henri’, Stephen Sobal fel ‘Sorbier’ a Sam Hodges fel eu harweinydd ‘Jean’ sy’n cael ei garcharu efo nhw, ac sy’n creu'r fath densiwn, sy’n arwain at eu cyfyng gyngor - a ddylent ei fradychu ai peidio?. Yn bersonol, doeddwn i ddim yn teimlo bod perfformiadau’r poenydwyr gystal â’r carcharorion, ac felly roeddwn i’n ei chael hi’n anodd credu yn y golygfeydd rhyngddynt.

Er gwaetha’r angen i faeddu mwy ar y set ac ar ddillada’r carcharorion, mi gefais i’n tynnu i mewn yn llwyr i’w stori, ac mi lwyddais i gydymdeimlo’n llawn â’u sefyllfa, ynghanol y gwres llethol am dros awr a hanner. Profiad arbennig iawn oedd bod yno, ond mae’r sioe bellach wedi dod i ben.

Yr wythnos nesaf, fyddai’n mynd â chi i theatr drawiadol y Globe yng nghwmni Shakespeare a’r Cymro Trystan Gravelle ac i briodas yn Baghdad, yn theatr y Soho.

'Men Without Shadows' review (English translation)

Y Cymro – 13/7/07

This week, two productions at two very different venues; from the majestic newly refurbished Festival Hall and a very memorable production of ‘Sweeney Todd - The demon barber of Fleet Street’ to the simple enclosure of the Finborough Theatre with their striking production of Jean-Paul Sartre’s, ‘Men without Shadows’.

(review of Sweeney Todd)

In contrast to ‘Sweeney Todd’, I knew nothing about the work of Sartre before seeing the latest production at the Finborough Theatre in the Earls Court area. This is one of those charming small theatres above a public house, that’s become very popular in London at the moment, and is an excellent starting point for many a smaller company and production. It’s at these venues, if you look carefully, that you find the pearls at the moment, at a quarter of the price of the larger venues. As I squeezed myself upstairs, I noticed all the well known productions and names that started their theatrical journeys here, and was then advised to squeeze into the audience, as all of the 40 tickets had been sold.

I literally stepped into the play, and found myself in the upper floor of a farmhouse in occupied France in July 1944. As the War was in full swing, the milice had captured five of the resistance in this room, as they awaited their call to be taken down for questioning and torture. The atmosphere was intense and amazing, high praise to the director Mitchel Moreno and designer Mamoru Iriguchi for creating such tension before any of the actors spoke a word.

I must also mention Charlie Covell, who gave a very sensitive performance as the only female amongst the men - so scared and frightened after her rape and torture. Also Jamie Lennox as ‘Henri’, Stephen Sobal as ‘Sorbier’ and Sam Hodges as their leader ‘Jean’ who is also captured and imprisoned with them, which leads to further tension, and their major predicament, which lies at the heart of the story – should they betray him or not? Personally, I didn’t feel that the torturers performances were as powerful as the prisoners, and that made it very difficult for me to accept the cruelty of their scenes.

Despite the need to get more dirt on the set and the prisoner’s clothes, I was taken into their story, and found myself sympathising with their situation, in the heat of the hour and a half of the show’s duration. It was a very special experience to witness, but unfortunately, the show has now come to the end of its run.

'Angels in America'

Y Cymro - 6/7/07

Dychmygwch orfod eistedd mewn theatr i wylio drama 7 awr o hyd! Wel, dyna oedd yn fy wynebu'r wythnos hon wrth wylio’r ddwy ran o ddrama ysgytwol Tony Kushner, ‘Angels in America’ yn Theatr y Lyric, Hammersmith.

Mae’r ddrama wedi’i osod yn Efrog Newydd yn ystod yr wythdegau cythryblus, a’r ddinas yn wynebu argyfwng angheuol yn sgil y clefyd AIDS. Hanes dau gwpl sy ‘ma yn y bôn, a pherthynas y ddau wrth iddyn nhw wahanu, a hynny o fewn byd ceidwadol a gwleidyddol; byd llawn cenfigen a’i thrigolion yn wynebu un o’r clefydau mwya’ creulon a dadleuol a fu erioed. Disgrifiwyd y ddrama ar y pryd gan Newsweek fel ‘...y ddrama Americanaidd fwyaf uchelgeisiol ein hoes ni: epig sy’n mynd â ni o’r ddaear i’r nefoedd; sy’n canolbwyntio ar wleidyddiaeth, rhyw a chrefydd; sy’n mynd â ni o Washington i’r Kremlin, i Dde’r Bronx, i Salt Lake City ac i Antartica; sy’n delio efo’r Iddewon, y Mormoniaid, y WASPs a’r bobl groenddu; sy’n newid o realaeth i ffantasi, o drasiedi AIDS i gomedi’r breninesau ‘drag’, hyd at farwolaeth...’ Does dim rhyfedd bod angen 7 awr i ddweud y cyfan!

Ac yntau wedi’i eni yn Efrog Newydd, ac wedi wynebu’r pryderon fel dyn hoyw yn yr wythdegau, ffrwyth comisiwn oedd y ddrama i Kushner, a hynny ar gais y cyfarwyddwr Oskar Eustis o Gwmni Theatr Eureka yn San Fransisco, ac fe ymddangosodd y fersiwn wreiddiol ym 1992. Mae’r ddrama yn rhannu’n ddwy - y rhan gyntaf a elwir yn ‘Millennium Approaches’ a’r ail-ran sy’n cael ei hadnabod fel ‘Perestroika’. Yng ngeiriau’r awdur ei hun, ‘Nid drama wleidyddol y sgwennais i. Dylai rhywun ddim gneud hynny. Pwrpas ysgrifennu ydi creu noson ddifyr o adloniant theatr. Adloniant i mi ydi rhoi deunydd inni feddwl amdano a’i herio yn ogystal â chael ei diddanu a’n gorfodi i chwerthin. Y peth mwya’ adloniannol imi, ydi datgelu’r gwirionedd’.

Yn fuan iawn, fe ddaeth ‘Angels in America’ yn llwyddiant ysgubol ar Broadway, ac fe ystyriwyd y ddrama fel trobwynt, nid yn unig yn hanes y ddrama hoyw, ond hefyd yn hanes y ddrama yn yr Amerig. Dyma’r ddrama a esgorodd ar ddramâu eraill fel ‘The Laramie Project’ a gyflwynwyd gan Theatr Bara Caws dro yn ôl, o dan ei theitl Cymraeg - ‘Gwaun Cwm Garw’. Enillodd Kushner wobrau lu fel y Pulitzer, dau Tony, tri Obie, dau ‘Drama Desk’ a’r ‘Evening Standard’. Addaswyd y ddrama ar gyfer y teledu, a derbyniodd y fersiwn honno enwebiad Oscar hyd yn oed.

Daniel Kramer sydd wedi cyfarwyddo’r fersiwn newydd hon, ac mae ei waith yn hudolus o bwerus. Dwi wedi edmygu gwaith Kramer ers gweld ei gynhyrchiad o ‘Bent’ yn gynharach yn y flwyddyn. Er na tydi’r beirniaid swyddogol ddim wedi bod yn rhy garedig efo’i gynyrchiadau yn y gorffennol, i mi, mae’r cynhyrchiad yma yn brawf ysgubol o’r dalent fel cyfarwyddwr a’i synnwyr theatrig. Mae’r Cast hefyd yn haeddu eu canmol, ac yn eu plith Adam Levy sy’n portreadu’r un o’r prif gymeriadau - ‘Louis’ sy’n dioddef o AIDS, ond sydd a’r nerth i frwydro ymlaen; Greg Hicks sy’n portreadu’r gwleidydd ‘Roy Cohn’, sydd hefyd yn dioddef o AIDS, ond sy’n gwrthod derbyn y ffaith, gan fynnu mai Canser ydio; Jo Stone-Fewings fel ‘Jo Pitt’, y gŵr priod sy’n byw celwydd a’i wraig sy’n dioddef o salwch meddwl ‘Harper’ (Kirsty Bushell); Ann Mitchell wedyn (sy’n fwy adnabyddus fel prif gymeriad y gyfres ‘Widows’ gan Lynda La Plante) yn wych wrth bortreadu llu o gymeriadau gan gynnwys y fam ‘Formonaidd’ sy’n gorfod derbyn bod ei mam yn hoyw, ac wynebu bywyd anodd Efrog Newydd, ymhell o ‘burdeb’ Dinas y Llyn Halen.

O’r llwyfannu mentrus, i’r angylion du a’r ffynnon ddŵr sy’n tasgu hyd y llwyfan - dyma gynhyrchiad arall wnaiff aros yn y cof am amser hir. A pheidied neb â meddwl bod yr argyfwng o’r clefyd AIDS wedi peidio; ym mis Mawrth eleni, cofnodwyd bod 80,099 o bobl o statws HIV+ yn Lloegr gyda 4,879 yn Yr Alban a 1,286 yng Nghymru. Yr ardaloedd dinesig sy’n parhau i gael y canrannau uchaf gyda 53% o’r holl niferoedd yn Llundain.

Am wybodaeth bellach am y ddrama, ymwelwch â www.lyric.co.uk . Mae’n parhau i fod yn Llundain tan yr 22ain o ‘Orffennaf cyn mynd am Yr Alban. Does dim rhaid eistedd am 7 awr - mae’r cwmni wedi rhannu’r sioe dros ddwy noson os di hynny’n haws! Os am fwy o fanylion am HIV ac AIDS, ymwelwch â www.tht.org.uk .

'Branwen' a 'Sweeney Todd'

Y Cymro - 22/6/07

Yr hen a’r newydd sy’n cael fy sylw'r wythnos hon gan gychwyn efo perfformiad olaf un Llwyfan Gogledd Cymru, a hynny yng Nghanolfan Cymry Llundain. Pan welis i’r fersiwn wreiddiol o’r ddrama ‘Branwen’ gan Ifor ap Glyn a Darach Ó Scolaí yn Neuadd Dwyfor, Pwllheli nôl ym mis Rhagfyr dwetha, mi gesh i wefr arbennig iawn.

Stori gyfoes sydd yn y ddrama am ddau gyfaill o ddyddiau coleg yn Aberystwyth; Mari (Ffion Dafis) sy’n gweithio fel awdures yng Nghymru a Seán (Lochlann Ó Mearáin) sy’n awdur yn Iwerddon. Mae’r ddau yn cael eu tynnu ynghyd unwaith eto gan y cynhyrchydd teledu Eifion Bowen (Dafydd Dafis) i gyd-weithio ar fersiwn animeiddiedig o chwedl Branwen. Wrth ddod wyneb yn wyneb, hawdd yw cynnau tân ar hen aelwyd, a daw sawl cyfrinach i’r amlwg, fydd yn effeithio perthynas Seán a’i wraig (Bridin Nic Dhonncha) am byth.

Er bod y sgript wedi’i ‘olygu’n helaeth ar gyfer yr ail-daith, yr egwyl wedi’i ddileu a Lochlann Ó Mearáin wedi camu i esgidiau’r actor Stephen Darcy, roedd y cynhyrchiad yn dal i fod yr un mor effeithiol. Er bod yn well gen i anwyldeb portread Stephen o’r cymeriad ‘Seán’ yn hytrach na’r Lochlann ymosodol, fe lwyddodd i ymuno’n llwyddianus iawn efo’r ensemble cry’ yma o actorion. Fel ym mis Rhagfyr, mi gesh i wefr o wylio Ffion Dafis ar lwyfan unwaith eto. Mae ganddi gymaint o bresenoldeb sy’n hoelio’n sylw ac yn byw bob eiliad o angst y cymeriad o flaen ein llygaid. Byddai gwylio Ffion yn portreadu ‘Esther’, ‘Siwan’ neu ‘Blodeuwedd’ yn wledd sicr, ac yn docyn euraidd i unrhyw gynulleidfa.

Tristwch y noson yn Llundain oedd y ffaith mai dyma’r tro olaf i’r cwmni berfformio, a hynny am bod Llwyfan Gogledd Cymru yn dod i ben prin bedair blynedd ers ei sefydlu. Gwarth yn wir. Yn ystod y pedair blynedd, mae Ian Rowlands wedi creu theatr arbennig iawn gan feithrin awduron newydd a dangos inni weledigaeth theatrig unigryw. Do, bu ambell i gam-gwag yn ystod y cyfnod - fel sydd i’w ddisgwyl gan bob cwmni, ond efo ‘Ta-ra Teresa’ , ‘Frongoch’, ‘Deinameit’ a rwan ‘Branwen’, fe grëwyd rhywbeth arbennig iawn ac mae’n warthus nad oes mwy o arian yn cael ei roi i’r cwmni. Sawl awdur newydd mae’r Theatr Genedlaethol wedi’i feithrin yn y bedair blynedd ers eu bodolaeth hwythau? Os na chaiff Ian Rowlands barhau i gyfarwyddo ac ysgrifennu, mae’n golled enbyd i’r theatr yng Nghymru.

Dwi am aros yn Llundain er mwyn sôn am gynhyrchiad arall unigryw sydd newydd gael ei gyhoeddi wythnos yma. Am chwe pherfformiad yn unig, rhwng y 5ed a’r 7fed o ‘Orffennaf, bydd Bryn Terfel a Daniel Evans yn perfformio ‘Sweeney Todd - The Demon Barber of Fleet Street’ o waith Stephen Sondheim yn y Royal Festival Hall. Yn ymuno â’r ddau Gymro bydd Maria Friedman fel ‘Mrs Lovett’, Adrian Thompson fel ‘Pirelli’, Steve Elias fel ‘The Beadle’, Philip Quast fel ‘Judge Turpin’ ynghyd â Chorws Cantorion Maida Vale, Corws Ysgol Berfformio Guildford a Cherddorfa’r London Philharmonic . David Freeman sy’n cyfarwyddo a dyma’r tro cyntaf i Bryn bortreadu’r dihiryn yma ym Mhrydain. Mae’r tocynnau eisioes ar werth ac yn prysur fynd, felly mynnwch nhw mor fuan â phosib am noson fythgofiadwy a chanadwy!

Ac os yda chi’n digwydd bod yn Llundain wythnos yma, ceisiwch alw draw i’r Barbican er mwyn gweld y sioe ‘Floating’ - cyd-gynhyrchiad rhwng cwmni Hoipolloi a chynyrchiadau Hugh Hughes. Dyma gynhyrchiad dwi di sôn amdano sawl gwaith ers imi ei weld gyntaf yn yr Alban y llynedd. Hanes Sir Fôn yn cael ei ddatgysylltu oddi wrth y tir mawr, ac ymdrech ei thrigolion i’w hachub!. Cyflwynir y sioe gan Hugh Hughes (Shôn Dale-Jones) a’i gydymaith Sioned Rowlands (Jill Norman) .

Yr wythnos nesaf, byddai’n sôn am un o’r dramâu cerdd ddryta' erioed i’w lwyfannu yn Llundain sef ‘Lord of the Rings’ sy’n agor yn swyddogol yr wythnos yma.

Eisteddfod yr Urdd 2007

Y Cymro - 15/6/07

Wedi wythnos o gystadlu - ac o dderbyn y wobr gyntaf neu gael cam, mae Eisteddfod yr Urdd Sir Gâr 2007 bellach ar ben. Mae’r stondinwyr fel y cystadleuwyr wedi hir fynd adref, a’r pebyll yn prysur gael eu dymchwel, a’u pacio ar gyfer Sir Conwy 2008. Wedi wythnos hynod o lwyddianus o ran yr Urdd, beth sy’n aros yn y cof o ran byd y ddrama?

Wel, fe gawsom fonolog a dramodydd newydd yn sgil Manon Wyn Williams o Rosmeirch, Ynys Môn. Llongyfarchiadau mawr iddi hi ar ei llwyddiant, gan edrych ymlaen yn fawr at gael darllen ei gwaith. Braf hefyd oedd gweld dramodydd arall - a gipiodd y Wobr hon y llynedd, Ceri Elen Morris yn ennill Y Fedal Lenyddiaeth ar y pnawn Llun, a hynny am y tro olaf yn hanes y Fedal. Da iawn iddi hi, gan erfyn arni i barhau i gyfansoddi ar gyfer y llwyfan, yn ogystal â chyfoethogi ein llên.

A dyna’r llu fu’n cystadlu ar y cystadlaethau llwyfan ar nos Sadwrn - yn cynnwys y bythol-boblogaidd Unawd allan o Sioe Gerdd a Gwobr Goffa Llew. Am y tro cyntaf eleni, fe rannwyd yr Unawd o Sioe Gerdd yn ddwy gystadleuaeth, a hynny oherwydd oedran a’i phoblogrwydd. Meinir Wyn o Ysgol Syr Hugh Owen, Caernarfon gipiodd y Wobr Gyntaf yn yr oedran fenga, a hynny efo’i datganiad hynod o emosiynol o’r gân ‘Dy Garu Di o Bell’ o’r ddrama gerdd ‘Er Mwyn Yfory’. Dyma gân sy’n cael ei chanu hyd syrffed y dyddiau yma yn y gystadleuaeth hon, a mawr erfyniaf ar gystadleuwyr y dyfodol i ddewis caneuon eraill sy’n cynnig mwy o sialens iddynt. Mae digonedd o ganeuon addas at bob llais yn cael eu cyfansoddi bob blwyddyn, ac mae’r broses o geisio caniatad i ddefnyddio cyfieithiad Cymraeg ohonynt yn hawdd iawn. Felly, does dim esgus. Dwi wedi gofyn i’r Urdd ystyried cyhoeddi cyfrol ohonynt, fydd o gymorth mawr i’r cystadleuwyr a’r hyfforddwyr. Plîs gwnewch, fel bod PAWB yn cael yr un cyfle i ddewis caneuon sy’n fwy o sialens. Yn ail ar y gystadleuaeth yma, oedd Siôn Ifan o Ysgol Bro Myrddin a ganodd ddatganiad arbennig iawn o gyfieithiad Tudur Dylan Jones o ‘Cadair Wag wrth Fyrddau Gweigion’ o’r Sioe Gerdd ‘Les Miserables’. Siôn hefyd oedd yn fuddugol yng nghystadleuaeth y fonolog ar yr un noson, efo perfformiad cofiadwy iawn o gyfieithiad Rhiannon Rees o waith Ian Rowlands - ‘Marriage of Convenience’. Roeddwn i mor falch o weld Siôn yn derbyn Ysgoloriaeth yr Eisteddfod a Gwobr Talent BBC Radio Cymru ar y nos Sadwrn. Da iawn yn wir.

Ac at y rhai hŷn, a Glesni Fflur o Lanuwchllyn yn cipio’r Wobr gyntaf efo’i datganiad o’r gân ‘Dagrau’r Glaw’ o’r sioe gerdd ‘Plas Du’. Yn bersonol, roeddwn i’n anghytuno efo Deiniol Wyn Rees y beirniad, ac yn teimlo bod Anni Llŷn o’r aelwyd newydd-anedig Y Waun Ddyfal, Caerdydd a’i chyfieithiad o’r gân ‘Ti yw Fy Myd’ o’r sioe gerdd ‘The Scarlet Pimpernel’ wedi cael cam mawr. Felly hefyd efo Eirlys Myfanwy Davies o Lanelli, oedd eto’n canu ‘Dy Garu Di o Bell’.

Cwbl haeddiannol wedyn oedd dyfarnu Gwobr Goffa Llew i wyneb cyfarwydd, sef Manon Wyn Williams oedd yn ychwanegu at ei llwyddiant yn gynharach yn yr wythnos. Rhaid cyfaddef fy mod i’n bryderus iawn o weld bod Manon wedi dewis i bortreadu’r hen wraig ym monolog Llinos Snelson - ‘Miss Jôs y Post’, ond o’i hymddangosiad cyntaf ar y llwyfan hyd y diwedd, cefais fy argyhoeddi’n llwyr gan ei pherfformiad penigamp. Felly hefyd wrthi iddi berfformio’r darn gwrthgyferbyniol o ddrama Manon Steffan Ross - ‘Mae Sera’n Wag’ , a’r dagrau yn cronni yn ei llygaid cyn yngan yr un gair.

Perfformiadau hynod o gry’ a chofiadwy, a gobeithio yn wir fod sawl cwmni theatr yn gwylio talent amlwg i’r dyfodol. Pobol fel Manon ddylai bod ar ein llwyfannau - pobol sydd â’r gallu i bortreadu cymeriadau o bob oed a phrofiad. Un gair o gyngor wrth ddarpar gystadleuwyr, fel y mynegais wrth Manon dro yn ôl yn Theatr Gwynedd, dewiswch ddarnau sy’n golygu rhywbeth ichi. Darnau sy’n eich galluogi i uniaethu â’r cymeriad a’r hyn sydd ganddo neu ganddi i’w ddweud. Anghofiwch ‘Esther’, ‘Blodeuwedd’ a ‘Siwan’, darllenwch yn eang, mynychwch y theatr, darllenwch ddramâu newydd a dewiswch rywbeth sy’n wirioneddol yn eich cyffwrdd. Dyna’r ffordd i geisio’r wobr gyntaf, ac nid i gael cam...!