'Ffawd'

Y Cymro – 29/05/09

Wrth i Fae Caerdydd gael ei foddi yn y môr o goch, gwyn a gwyrdd, achubais ar y cyfle o fedru dianc i lawr yr M4, ac ymweld ag Eisteddfod yr Urdd, er mwyn gweld cynhyrchiad Cwmni Theatr Ieuenctid y Mudiad, sef ‘Ffawd’ yng Nghanolfan y Mileniwm.

Dwi di bod yn edrych ymlaen ers tro i weld y sioe hon, byth ers clywed y sôn cyntaf amdani yn ystod seremoni cyhoeddi’r Eisteddfod dros flwyddyn yn ôl. ‘Noa’ oedd y teitl bryd hynny, ac o sylwi mai ‘Ffawd’ oedd y teitl bellach, roeddwn i’n edrych ymlaen am weld cynhyrchiad cyfoes o’r epig Feiblaidd. Yn sicr roedd llwyfan Canolfan y Mileniwm yn ddigon mawr i gynnal yr holl anifeiliaid heb sôn am yr arch a’r dymestl. Roedd y ffaith bod beirdd, awduron a chyfansoddwyr amlwg y genedl ynghlwm â’r prosiect hefyd yn gynhyrfus, a thîm creadigol cryf i dynnu’r cyfan ynghyd.

Ond, mae’n amlwg fod blwyddyn yn amser hir, ac am ryw reswm, hysbys ai peidio, diflannodd ‘Noa’ a’r ‘Beibl’, ac fe gyflwynwyd stori gyfoes am deulu gwledig yn delio gyda torrbriodas, newid hinsawdd, melinau gwynt a dihirod byd busnes. Pynciau cyfoes heb os, ac ymgais gref gan Siwan Jones, Catrin Dafydd a Tudur Dylan Jones i ddelio gyda themâu sy’n berthnasol iawn i bobl ifanc heddiw. Amgylchynwyd y cyfan gan ddoethineb y ‘Traethydd’ (Ceri Wyn) oedd yn personoli ‘ffawd’ drwy gyfres o ymsonau barddonol am lwybrau bywyd - adlais sicr o’r Corws o gyfnod y Groegiaid.

Cyflwynwyd inni’r teulu, y fam ‘Marion’ (Elliw Mai) a’r tad ‘Dai’ (Garmon Rhys), y plant ‘Dylan’ (Steffan Harri Jones), ‘Cez’ (Ffion Llwyd) a ‘Seimon’ (Tom Rhys Harries), yna’r gŵr drwg, y dihiryn busnes ‘Richard Llywelyn’ (Rhys Owain Ruggiero) sy’n cipio calon y fam, ac yn chwalu’r teulu er mwyn cael meddiant ar y ‘cae top’ er mwyn agor maes carafannau yno. Ond mae gan y tad fwriad arall i’r ‘cae’, bwriad mwy gonest a gwleidyddol gywir, sef i godi melin ynni gwynt, er mwyn helpu’r amgylchfyd ac achub y genedl.

Roedd y cyfan fel pennod o’r gyfres ‘Pobol y Cwm’, wrth i’r da drechu’r drwg dros gyfiawnder teuluol a bydol. Er mwyn ychwanegu ychydig o hiwmor, ychwanegwyd golygfeydd yn y Capel, wrth i’r ‘hen ferched’ a’u ffyn yn eu siwtiau Sul a’u hetiau mohair godi arian i gynorthwyo’r tad i godi’r felin wynt, ac i achub y pentref rhag rhaib byd busnes.

Er cystal perfformiadau bob un o’r cast cenedlaethol, a chyfarwyddo creadigol Carys Edwards i ddod â’r cyfan ynghyd, allwn i’n peidio digalonni o glywed a gweld y deunydd a gomisiynwyd ar gyfer y cwmni. Roedd y sgript yn llawn o gymeriadau stoc stêl, roedd y golygfeydd yn rhy fychan a theledluol i lwyfan y brifwyl a’r gerddoriaeth yn gymysgfa o themâu ac arddulliau mor wahanol i’w gilydd. Roeddwn i wedi syrffedu ar areithiau gor-felys, nawddoglyd y ‘Traethydd’ a mynegiant gor-farddonol ,eisteddfodol, Ceri Wyn yn anaddas i gynhyrchiad fel hwn.

Roedd angen am gymeriadau mwy solet, credadwy a cyfoes yn amlwg. Dwi’n siŵr bod y cwmni ifanc yn crefu am ddeunydd mwy swmpus, dramatig i fynd i’r afael ag o; i gael eu dannedd i fêr esgyrn cymeriad. Petai’r ‘Traethydd’ ddim ond wedi personoli’r cymeriad, ac wedi’r cyflwyno’r geiriau doeth fel un o gymeriadau’r pentref, yn hytrach na’r duw doeth mewn siwt dywyll, byddai’r cyfan wedi asio’n well. Roedd yr un peth yn wir am weddill y cymeriadau, y teipiau amlwg ar lwyfan yr Urdd bellach o’r hen ferched y Capel a’r gweinidog rhwystredig eiddil i’r dyn busnes drwg a’i gynghorwyr dan din.

Collwyd cyfle euraidd i gael chwip o sioe gyfoes gynhyrfus ar lwyfan Canolfan y Mileniwm , ac mae hynny’n bechod mawr. Byddai ‘Noa’ wedi bod yn destun llawer gwell, a’r cyfle i’r criw ifanc drwy goreograffi creadigol i ddefnyddio’u gallu corfforol i bortreadu’r llu o anifeiliaid gwahanol, gan roi i bob anifail ei gymeriad unigryw, wrth wynebu’r storm enbyd ddramatig.

Ond, mae blwyddyn yn amser hir. Digon hir gobeithio i greu prosiect cryfach ar gyfer y dalent ifanc amlwg sy’n ei haeddu.

'Phantom' a mwy...

Y Cymro – 22/5/09

Mae’n gyfnod cynhyrfus yma yn Llundain unwaith eto, wrth i fwy o ddramâu cerdd gau’r llenni am y tro olaf, er mwyn gwneud lle i sioeau newydd. ‘Spring Awakening’ yw’r ddiweddara i gyhoeddi’r terfyn cynnar ddiwedd y mis, gan adael gofod y Novello yn wag.

Rhai o’r sioeau newydd sy’n codi cynnwrf yw addasiad llwyfan o’r ffilm ‘Breakfast at Tiffany’s’ gydag Anna Friel (o’r gyfres Brookside) yn y brif ran. Cynhyrchiad yr Haymarket yw’r prosiect a chyfarwyddwr presennol y theatr, Sean Mathias sydd wrth y llyw. Ganol yr Haf yw’r nod presennol ar hyn o bryd.

Ac i edrych ymlaen hyd yn oed ymhellach na hynny, bydd ffans y foneddiges Bridget Jones yn falch o glywed bod Helen Fielding wrthi’n addasu’r nofel yn ddrama gerdd! (o diar!) 2011 yw’r nod am honno, ac er nad oes enwau’n gysylltiedig â’r prosiect hyd yma, mae 'na sïon bod criw cynhyrchu ‘Billy Elliot’ wedi bod mewn cyfarfodydd cyfrinachol efo’r cwmni cynhyrchu!

Ond y ddrama gerdd hir ddisgwyliedig, sy’n dal i gael ei drafod yn fisol yma yn y ddinas yw ‘Love Never Dies’ sef dilyniant i lwyddiant Lloyd Webber, ‘Phantom of the Opera’.

Fues i’n ffodus iawn o ail-ymweld â Theatr Her Majesty’s yn ddiweddar i weld y gwreiddiol, a heb os, mae mawredd creadigol a cherddorol y sioe, yn dal i’n swyno i hyd heddiw. Dwi’n cofio gwrando ar gasetiau o’r sioe flynyddoedd yn ôl, yn fy llofft yn Nolwyddelan, a bron na allwn i ail-adrodd y sgript air wrth air. Gallu cerddorol Lloyd Webber a’m swynodd bryd hynny, a’i alawon hudolus o leddf, wrth ganu i gyfeiliant y stori drasig am greadur truenus yn syrthio mewn cariad gydag actores brydferth o’r enw Christine.

Dwi’n siŵr bod tua wyth mlynedd ers imi weld y cynhyrchiad am y tro cyntaf, a rhaid bod yn onest imi gael siom enfawr bryd hynny. Roedd y cyfan yn swnio’n flinedig, a ddim hanner mor ffres a byw â’r hyn roeddwn i wedi arfer ag o drwy’r casetiau. Dadl dros beidio gwrando ar y trac sain cyn y sioe, efallai?

Ond rai wythnosau yn ôl, cefais fy swyno unwaith yn rhagor. Roedd y cyfan mor fyw a ffres, mor ddramatig a deniadol ar y llwyfan, a mawredd y cynhyrchiad a’i setiau moethus a’r gwisgoedd lliwgar yn llenwi pob modfedd o’r llwyfan. Mae tocynnau yn parhau i fod mor ddrud ag erioed, ac er bod yna docynnau rhad, £15 i’w cael, byddwch yn wyliadwrus, gan eu bônt fel arfer yn y ‘gods’ chwedl caredigion byd y ddrama! Os am wario ar unrhyw sioe, yna hon yw’r sioe am hynny. Profwch y wefr mewn moethusrwydd!

A beth am y sioe newydd? Wel, mae’n debyg bydd y stori wedi’i osod deg mlynedd ar ôl diwedd y stori wreiddiol. Mae’r ‘phantom’, neu’r gŵr truenus, sy’n gorfod cuddio yn nyfnderoedd y theatr Ffrengig, gan guddio’i wedd echrydus gyda mwgwd, wedi dianc i Efrog Newydd gyda ‘Madame’ a ‘Meg Giry’. Mae’n adeiladu Tŷ Opera newydd yno, ac yn gwahodd ei eilun, y gantores a’r actores ‘Christine Daae’ yn ôl ato i ganu unwaith eto. Mae hithau bellach wedi priodi ‘Raoul’ ac wedi gwneud tipyn o enw iddi’i hun. Fe glywes i hefyd si fod yna blentyn wedi’i eni, a’r posibilrwydd mai’r ‘Phantom’ yw’r tad, fyddai’n dyfnhau’r stori garu drasig, ddi-derfyn rhwng y ddau.

Er bod Ramin Karimloo, (sy’n portreadu’r ‘Phantom’ ar hyn o bryd yn Llundain) a’r Americanes Sierra Boggess wrthi’n gweithio ar y sioe newydd mewn amryfal weithdai, does dim enwau pellach wedi’i nodi ar gyfer y sioe sy’n debygol o agor yng Ngwanwyn 2010. Ben Elton a Glenn Slater sy’n gyfrifol am y stori a geiriau’r caneuon, tra bod Jack O’Brien wrth y llyw fel cyfarwyddwr a Bob Crowley fel Cynllunydd.

'Wuthering Heights'

Y Cymro – 15/5/09

Gwedd newydd ar hen Glasur oedd ar y fwydlen yr wythnos hon! Cynhyrchiad Cwmni Tamasha sy’n datgan yn hyderus fod ‘Brontë’n mynd i Bollywood’ wrth roi gwedd Indiaidd ar unig nofel Emily Brontë, ‘Wuthering Heights’.

Cafodd y nofel wreiddiol ei gyhoeddi ym 1847, o dan y ffugenw ‘Ellis Bell’, a’i ail-gyhoeddi’n ddiweddarach, wedi’i olygu gan ei chwaer, Charlotte. Plasty ar fryniau anial Swydd Efrog rydd y teitl i’r gwaith, a’r tywydd tymhestlog yn addas iawn i ddisgrifio’r lleoliad a’r gwrthdaro rhwng y teulu sy’n trigo oddi mewn. Carwriaeth serchus amhosib ‘Heathcliff’ a ‘Catherine Earnshaw’ yw’r brif thema, a’i effaith dinistriol, nid yn unig arnynt hwy, ond ar bawb sy’n croesi’u llwybrau.

‘Shakuntala’ ( Youkti Patel ) merch benstiff o danllyd i farsiandwr berlysiau yw’r prif ffocws yn yr addasiad cerddorol yma, draw yn Theatr y Lyric, Hammersmith. Pan ddaw’r tad gartref gyda llanc ifanc, golygus o dlawd, o’r slymiau, mae’n rhaid i’r ddau ddysgu byw o dan yr unto, wrth i ‘Krishan’ (Pushpinder Chani ) gael ei dderbyn yn un o’r teulu. O’r diwrnod cyntaf hwnnw, mae’n amlwg nad yw mab hynaf y teulu, ‘Yusuf’ (Adeel Akhtar) yn fodlon o gwbl gyda’r dieithryn, a buan iawn fe dry’r genfigen yn gasineb.

Wedi marwolaeth sydyn y tad, fe dry’r cyfan yn llanast llwyr, wrth i’r mab afradlon ddychwelyd adref i hawlio’i diriogaeth, ac i ddial am gael ei esgymuno gan ei dad. Caiff ‘Krishan’ ei yrru oddi yno, a buan iawn fe dry sylw ‘Shakuntala’ at y gŵr cefnog ‘Vijay’ (Gary Pillai). Ond tydi angerdd y ddau gariad ddim yn oeri, ac fel ymhob stori garu gref, o Mills and Boon i Bollywood, mae’n rhaid iddynt ail-gwrdd, dro ar ôl tro.

Go brin y byddai unrhyw ysgolhaig wedi cysylltu byd lliwgar Bollywood gyda llymder a moelni, nofel Brydeinig Brontë. Ond dadlau yn erbyn hynny wna’r awdur y ddrama gerdd, sef Deepak Verma, sy’n fwy adnabyddus fel actor yn y gyfres ‘Eastenders’. Wedi llwyddiant y ffilm ‘Slumdog Millionaire’, mae’n haws deal dyddie yma cymhlethdod y gwahanol ddosbarthiadau ym mywyd beunyddiol yr India. Yn syml, does 'na ddim disgwyl i’r tlawd a’r methedig i godi na chymysgu yn uwch na’i statws yn y slymiau. Roedd y freuddwyd o weld bachgen golygus o’r slymiau yn syrthio mewn cariad gyda merch o deulu bonheddig yn thema gyson yn ffilmiau Bollywood y pumdegau a’r saithdegau. O’r angerdd cychwynnol, i’r ffraeo, y gwahanu, y dial ac yna’r dychwelyd, wrth i’r llanc ifanc wneud ei ffortiwn, gan ddod i ail-gyfarfod ei gariad flynyddoedd yn ddiweddarach. O ddatgymalu stori gymhleth Brontë i’r esgyrn sychion, dyma’r union thema sydd yno hefyd. Y cwffio a’r torr-calon dros gariad anghonfensiynol, annerbyniol ond angerddol o danllyd, hyd yr eithaf.

Er cystal oedd set drawiadol, urddasol o dal a moel, Sue Mayes, sy’n cael ei addurno yn ôl y galw gyda phropiau a dodrefn lliwgar addas, i gyd fynd â’r olygfa, roedd yma wacter. Er cystal yr eisin ar y gacen, neu’r perlysiau i addurno’r prydau, di-flas a disylwedd oedd y cynhyrchiad. Y maen tramgwydd mwyaf, a chwbl annerbyniol imi yn bersonol, ar sioe broffesiynol fel hon, oedd y ffaith bod y Cast i gyd yn meimio canu gyda’r trac sain, gyflawn, gerddorfaol. Dwi hyd yn oed yn meddwl imi ddarllen yn rhywle nad yr un actorion, neu gantorion oedd yn perfformio ar y tâp, ac ar y llwyfan! Dadlau yn erbyn hynny wnaeth y cwmni, gan ddatgan fod hynny’n beth digon derbyniol a beunyddiol yn y blocbystyrs Bollywoodaidd, a phwy ydw’i i gwestiynu hynny!

Oherwydd yr elfen ffug yn y canu, daeth hynny’n fwyfwy amlwg yn yr actio a’r dawnsio, ac fe dry’r cyfan yn boli-brennaidd tu hwnt tua’r diwedd. Er bod yna ymdrech go lew i ddod â hiwmor i’r cyfan, a hynny gan fwyaf o’r cymeriad ‘Ayah’(Rina Fatania) - howscipar neu forwyn y teulu, roedd hyd yn oed ei pherfformiad hithau yn rhy felys o felodramatig erbyn diwedd y sioe.

Achubiaeth y cyfan oedd y syniad gwreiddiol; plethu’r ddau fyd diarth, gan roi haen drwchus o’r iaith Hindi, a chonfesiynnau Rajasthan. Roedd y diweddglo yn gofiadwy o deimladwy, wrth i gorff ‘Shakuntala’ gael ei losgi cyn y machlud, yn ôl arfer eu Cred, a’i llwch yn llinyn storïol priodol i’r cyfanwaith.

Os am brofi Bollywood, ymwelwch â www.lyric.co.uk

'Under Milk Wood'

Y Cymro – 8/5/09

Trigolion Llarreggub sy’n cael fy sylw'r wythnos hon, a hynny cyn belled o arfordir Cymru ag sydd bosib! I Theatr y Royal & Derngate yn Northampton y bu’n rhaid mynd i wylio a gwrando ar ‘ddrama i leisiau’ Dylan Thomas.

Cefais fy swyno gan ‘Under Milk Wood’ ers pan oeddwn i'n blentyn, wedi gweld cyfieithiad a chynhyrchiad llwyfan Eigra Lewis Roberts yn fy mhentref genedigol sef Dolwyddelan, ar ddiwedd y saithdegau. ‘Dan Gesail Bryn Llaethog’ ddewisodd Eigra i alw’r gwaith, gan nad oedd cyfieithiad ‘gwell na’r gwreiddiol’ T James Jones, ‘Dan y Wennallt’, yn addas ar gyfer actorion Gogleddol Dyffryn Conwy. Cynhyrchiad o recordiad George Martin yn 1988 yw’r llinyn mesur wedi hynny, gyda neb llai na Anthony Hopkins fel y prif lais, a chyfraniadau gan gantorion fel Tom Jones a Bonnie Tyler. O’r eiliadau cynta’r cynhyrchiad, wrth i donnau’r môr, doddi i’r brif alaw, hiraethus o leddf, mae’n anodd iawn peidio diffodd y tâp, gan fod y cyfan yn hudo’r gwrandäwr i agosáu gan adael i amser lithro heibio. Tipyn o sialens felly i guro’r recordiad perffaith yma, yn fy nhyb i.

Y brif dasg i unrhyw gwmni sydd am fentro mynd i’r afael â’r ‘clasur’ hwn, yw llwyddo i droi’r llefaru yn lluniau; i roi bywyd yn y berfau, i atgyfodi’r ansoddeiriau ac i anwesu’r cyfan gyda thrac sain gyfoethog sy’n allweddol i lwyddiant mynegiant barddonol Dylan Thomas. O donnau’r môr i donau’r emynau, o gri’r gwylanod i’r babanod, o’r ysgol i’r dafarn, rhaid i’r cyfan blethu’n gelfydd o amserol gyda geiriau’r actorion. Canmoliaeth sicr felly i Elena Peña a Dafydd James, Cymro a Sbaenes sydd wedi ffurfio cwmni newydd o’r enw ‘Soñarus’ - plethiad o’r gair Sbaeneg am ‘freuddwydio’ a’r gair Cymraeg ‘soniarus’. Roedd eu cyfraniad cyfoethog i’r cynhyrchiad cyn bwysiced â’r pum actor profiadol ar y llwyfan.

O gresiendo cerddorol ‘Organ Morgan’ i dawelwch lleisiau boddiedig y morwyr yn hunllefau ‘Captain Cat’, cyflwynwyd y cyfan yn slic fel cynfas gynnes i anwesu datganiad cofiadwy (a chystal â Hopkins ei hun) o’r ‘Prif Lais’ gan Aled Pugh. Dyma actor ifanc sydd â dyfodol disglair iawn o’i flaen. Roedd hynny’n amlwg pan welais ei bortread o ‘Ryan’ yn nrama Povey, ‘Life of Ryan and Ronnie’ yn 2006. Mae ei bresenoldeb a’i fynegiant ar lwyfan yn hudolus, a’i ddatganiad o farddoniaeth arglwydd yr ansoddeiriau , yn berffaith. Llwyddodd i droi’r cymeriad yn llawer mwy na’r ‘Llais’, a thua diwedd y ddrama, wrth i’r dagrau gronni yn ei lygaid dyfriog, aeth iâs oer i lawr fy nghefn, wrth imi sylweddoli fod yntau hefyd yr un mor unig, drasig a chaeth â gweddill o’r gymeriadau’r pentref.

Pedwar actor ar ôl felly, a’r pedwar yn gyfrifol am bortreadu’r pentref cyfan, drwy allu meistrolgar yr ensemble i newid eu gwisg a’r colur o fewn eiliadau i’w gilydd. Matthew Bulgo, o Abertawe’n wreiddiol, yn taro deuddeg, dro ar ôl tro, wrth droi ei gorff tal a main i bortreadu amrywiaeth o gymeriadau fel y gweinidog barddonol ‘Eli Jenkins’, y ‘Nogood Boyo’ direidus, y ‘Mr Pritchard’ llywaeth a’r ‘Organ Morgan’ gogoneddus o gerddorol. Arwel Gruffydd wedyn a’i ddawn amhrisiadwy i chwistrellu bywyd i gymeriadau hŷn a thywyll y gwaith fel y breuddwydiwr dall ‘Captain Cat’, y meddwyn ‘Cherry Owen’ a’r darpar lofrudd ‘Mr Pugh’ a’i gynlluniau i wenwyno’i wraig. Sara Harris-Davies, a’i blynyddoedd o brofiad meistrolgar ar lwyfan yn anadlu bywyd a ffresni i gymeriadau benywaidd lliwgar y pentref gan gynnwys y ‘Rosy Probert’ a ‘Polly Garter’, ‘Mrs Ogmore Pritchard’ a ‘Mrs Pugh’. Ond seren y sioe imi, oedd gallu artistig a chorfforol Katy Owen a lwyddodd i oleuo’r llwyfan gyda’i hamrywiol bortreadau o lu o gymeriadau o bob lliw a llun, bob siâp ac oed. O’r hynafol ‘Mary Ann Sailors’ sy’n cyhoeddi’n dalog ‘I'm eighty-five years three months and a day!’ i’r ‘Gwennie’ eiddil a phlentynnaidd, sy’n casglu’r ceiniogau wrth geisio cusanau.

Yr hyn sy’n gosod y cynhyrchiad yma arwahan i gynyrchiadau arferol o’r ddrama leisiol hon, yw gallu cyfarwyddo a gweledigaeth unigryw absẃrd y Gymraes ifanc Adele Thomas. Camp fwyaf Adele yw troi’r llefaru yn lluniau trawiadol, a hynny drwy gaethiwo ei hactorion yn eu dillad isaf o’r cyfnod priodol, a’u hamgylchynu gyda muriau o resi dillad lliwgar ac amrywiol o boptu’r llwyfan. Fry uwchben mae’r gefnlen foel, gydag ychydig o oleuadau trwsgl y dafarn a phâr o esgidiau coch, yn hofran rhwng daear a’r nef, yn aros i rywun eu hachub, fel cymeriadau’r pentref.

O’r bedd agored ynghanol y llwyfan, cyflwynir inni amrywiaeth o gymeriadau sydd hefyd yn diflannu i’r dyfnderoedd yn ôl y galw. Defnyddir yr holl gonfensiynau theatrig i’w llawn botensial wrth i blu, a phunnoedd a hyd yn oed afon o laeth ddiferu o’r gofod uwchben y llwyfan, cyfanwaith o waith y cynllunydd Hannah Clark a Goleuo Lizzie Powell, sy’n rhoi’r eisin hanfodol ar y gacen ben-blwydd cwbl briodol, i ddathlu pen-blwydd y Theatr yn 125 mlwydd oed.

Cynhyrchiad cofiadwy, teimladwy, a chaboledig tu hwnt gan Gymry meistrolgar a phrofiadol. Gresyn bod yn rhaid teithio i Northampton i’w weld! Heidiwch yno da chi, nid yn unig i’w cefnogi, ond i brofi gweledigaeth unigryw o Glasur Cymreig.

Mwy o fanylion drwy ymweld â www.royalandderngate.co.uk

Theatr Genedlaethol Cymru

Y Cymro – 01/05/09

Mae’n amlwg fod yna ddipyn o gynnwrf yn ein haros wrth wylio John McGrath yn adeiladu cwmni cryf o gyd-weithwyr, wrth baratoi i lawnsio Theatr Genedlaethol Cymru drwy gyfrwng y Saesneg. O’r sïon glywais i eisoes, mae’r cynlluniau sydd ar y gweill am y cynhyrchiad cyntaf yn swnio’n hynod o addawol, fydd yn gosod naws a chynsail Cenedlaethol o’r cychwyn cyntaf.

Catherine Paskell a Mathilde López yw’r ddwy ddiweddara i’w penodi fel ‘Cysylltiadau Creadigol’ i’r cwmni, a’r ddwy yn amlwg wedi elwa o weithio mewn amrywiol theatrau o gwmpas y wlad. Cyfarwyddwraig theatr o Gaerdydd yw Catherine, tra bydd Mathilde yn dod â naws rhyngwladol i’r cwmni, fel cyfarwyddwraig a chynllunydd.

Fel cwmni Cenedlaethol yr Alban, ni fydd gan yr NTW gartref sefydlog mewn adeilad crand - theatr heb ffiniau, yng ngwir ystyr y gair, rydd rhyddid i gomisiynu a chynhyrchu gwaith newydd a chynhyrfus ymhob rhan o Gymru.

Bydd y ddwy yn ymuno â Lucy Davies, o’r Donmar Warehouse, gafodd ei phenodi dro yn ôl fel Cynhyrchydd y cwmni, i gynorthwyo’r Arweinydd Artistig wrth baratoi i gael y cwch i’r dŵr.

Rai wythnosau yn ôl, derbyniais raglen swyddogol Theatr Genedlaethol yr Alban drwy’r post - rhaglen liwgar yn cyhoeddi holl weithgaredd y cwmni Cenedlaethol ymhob rhan o’r wlad. Rhaglen theatr lawn o Thurso yn y Gogledd i Dumfries yn y De, heb sôn am ddod â’u gwaith i lawr i Lundain, Leicester, Salford a Truro! Roedd y cyfan yn llawn gobaith, angerdd a gweledigaeth ryfeddol Vicky Featherstone, sy’n falch o fedru cyhoeddi bod y cwmni Cenedlaethol ‘yn gartrefol yn neuaddau pentrefi gwledig yr Alban yn ogystal ag ar lwyfannau’r West End yn Llundain’.

A dyma droi unwaith yn rhagor at Theatr Genedlaethol Cymru drwy gyfrwng y Gymraeg. Allai’m cuddio’r ffaith bod fy nghalon yn wirioneddol suddo o weld rhaglen bitw a diddychymyg y cwmni. Fyddai’n gwbl onest efo chi a datgan imi ddewis peidio mynd i weld cynhyrchiad diweddara’r cwmni sef y lobsgóws gafodd ei enwi’n ‘Bobi a Sami - a dynion eraill’. Dim amarch i Wil Sam na Beckett, ond dwi eisoes wedi gweld y ddrama honno sawl gwaith hyd syrffed o lwyfannau gwyliau dramâu i sgrin S4C. Dyma’r ddrama sy’n cael ei hatgyfodi i nodi pob achlysur yng ngyrfa’r diweddar Wil Sam, fel y cawsom gan Theatr Bara Caws ar gychwyn y nawdegau. Dyma’r cynhyrchiad gafodd ei recordio ar gyfer S4C gan Ffilmiau’r Nant yr un flwyddyn.

Ynghanol taith y cwmni Cenedlaethol, dyma Theatr Bara Caws yn cyhoeddi eu taith nesaf, sef ‘drama olaf Wil Sam’. Drama ddideitl, a gafodd ei galw’n ‘Halibalŵ’ gan weinyddydd y cwmni, Linda Brown, yn sgil yr holl halibalŵ o’i llwyfannu. Wel, meddyliais, dyma ichi sgŵp, yng ngwir ystyr y gair. Drama newydd / olaf y dramodydd toreithiog o Lanystumdwy. Yr hyn dwi’m yn dalld ydi pam nad hon oedd y ddrama i’r Theatr Genedlaethol ei pherfformio? Ble mae’r holl ‘gydweithio’ rhwng y cwmnïau yma?

Bu Linda Brown yn aelod o Fwrdd y Theatr Genedlaethol o’r cychwyn cyntaf, a siawns na ellid fod wedi cyfrannu’r ddrama i’r Theatr Genedlaethol, a gwahodd y ddau awdur preswyl profiadol - Aled a Povey, i roi eu stamp arni? Byddai hynny wedi bod yn llawer cryfach o gynhyrchiad i’w marchnata ac i’w ychwanegu i repertoire'r cwmni. Gallai’r cwmni fod wedi medru arddel dwy ddrama newydd sbon yn 2009, yn hytrach na gwasgu monolog ar y cychwyn i gyfiawnhau’r sgwennu ‘newydd’ sydd (yn ôl yr hyn sy’n cael ei awgrymu) yn digwydd.

Fi fyddai’r olaf un i ddymuno gweld ein cwmni Cenedlaethol Cymraeg yn boddi mewn methiant oherwydd anallu’r Bwrdd a’r Arweinydd i dorri tir newydd, a rhoi inni arlwy gynhyrfus, theatrig a chofiadwy. Mae’r ffaith bod y ddwy raglen deledu ffeithiol ‘Taro Naw’ a’r ‘Byd a’r Bedwar’ wedi cysylltu â mi dros y ddwy flynedd diwethaf, yn arwydd pendant fod yna gryn anhapusrwydd ynghylch y cwmni Cenedlaethol erbyn hyn. Y siom fwyaf ydi’r ffaith bod actorion ac awduron yng Nghymru yn anfodlon o ofnus i ddatgan hynny’n gyhoeddus. Sobor o beth yn yr unfed ganrif ar hugain! Gwarth hefyd ar Olygyddion y ddwy gyfres, neu benaethiaid y BBC ac S4C, am wrthod caniatâd i gynhyrchu’r rhaglenni, fyddai rhoi darlun onest, amrwd a diduedd am sefyllfa’r cwmni ar ôl chwe mlynedd, a faint sydd wedi’i gyflawni mewn gwirionedd. Mae cwestiynau mawr sydd angen eu hateb am holl gyfrifoldebau celfyddydol yr Arweinydd Artistig, tu hwnt i’w swydd gyflogedig, lawn amser, gyhoeddus.

Dowch inni sicrhau na fydd y cwmni Cymraeg ymhell ar ôl y cwmni Cenedlaethol di-gymraeg, a bydd y ddau gwmni ym medru sefyll ben ac ysgwydd ochor wrth ochor, er mwyn dangos i’r byd fod y traddodiad theatrig Cymreig yn parhau, ac yn cryfhau.