'Cerddi'r Theatr' Emyr Edwards

Y Cymro 08/08/08

‘Gadewch i ni beidio twyllo n hunain, / ni’r Cymry sy’n eiddgar am weld / ein hawditoria’n llawn./ Nid yw pob tocyn wedi’i brynu, / pob sedd wedi ei gwerthu, / yn gwarantu llwyddiant theatr.’

Faswn i’n synnu dim petai dilynwyr selog y golofn hon yn meddwl bod yr hogyn Griffiths na ar ben ei focs sebon unwaith eto!. Ond mae’n braf iawn medru dyfynnu un o gerddi Emyr Edwards, o’i gyfrol newydd sy’n cael ei gyhoeddi'r wythnos hon, ‘Cerddi’r Theatr’.

Dyma gyfrol unigryw o ran ei natur, gan fod y cyfan o’r cerddi yn ymwneud â Byd y Theatr. O ‘Hamlet’ i ‘Wil Sam’, o ‘Wilbert’ i ‘Brith Gof’ ac o’r ‘Ddrama Gerdd’ i ‘Stanislavski’. Bob un yn mynegi barn a neges y Bardd am y pwnc dan sylw. Ond y brif neges, dro ar ôl tro, yw’r mai’r safon sy’n bwysig, ac nid y sylwedd. Yn y gerdd ‘Tŷ’n Llawn’ sy’n cael ei ddyfynnu ar gychwyn y golofn, mae’r neges yn glir. Yn ôl y Bardd, ‘Gall Cow-towio i hualau llyfr-gosod’ neu’r ‘ddrama-ddogfen sentimental’ neu hyd yn oed ‘hen ffefryn o nofel wedi’i haddasu’ alluogi unrhyw gwmni i lenwi ‘pob sedd bob nos am ganrif’ OND, a dyma’r gic, ‘ni chyffyrddir yng ngodreon tanbaid y gwir theatr’. Aiff yn ei flaen i ddatgan bod ‘rhaid wrth rymoedd eneiniol all dyrchafu drama’r byd a’r betws / i gyrraedd pinaclau mynegiant / yn nwylo eneidiau / ysbrydoledig.’

Dyma’r union neges dwi’n ceisio ei leisio ers bron i ddwy flynedd bellach, yn enwedig felly gyda chynnyrch ein Theatr Genedlaethol. Gresyn na fyddai Emyr Edwards wedi datgan ei neges yn fwy llafar, na’i guddio oddi mewn i gerddi, fel sydd yn y gyfrol hon.

Mae yma hefyd gerddi llai politicaidd os liciwch chi, cerddi sy’n cyfarch amrywiol destunau gan gynnwys ‘I’r ddarpar ddramodydd’, gan eu hannog i fod yn ‘arbrofwyr beiddgar’ ac i feiddio mentro ‘i gilfachau anghyfarwydd’ gan dorri ‘cwysi ffres, a rhyddhewch / ysbryd eich antur wrth drin tiroedd gwyryfol.’ Dyma eto faes sy’n RHAID inni ofalu amdano yn y Gymru sydd ohoni, gyda sawl darpar-ddramodydd bellach fel ynysoedd unigol ar goll yn chwilio am angor i’w mentora.

Hoffais yn fawr y gerdd i’r ‘Critig’ – Kenneth Tynan, a’r disgrifiad ohono gyda’r gallu i ‘lansio neu lorio sioe ag un ergyd o’i farn finiog’, a ‘chlinigol ei ddyfarnu / wrth iddo geisio gwella’r cancr / yng ngholuddion theatr’. Rhywbeth y medrwn innau uniaethu ag o.

Dro ar ôl tro oddi mewn i’r gyfrol, mae yma berlau sy’n tanio a disgrifiadau sy’n crynhoi naws a theimlad y testun. Cyfrol unigryw yn wir, a chyfrol gyda neges glir i’r darllenydd. Prynwch, darllenwch a dysgwch, a dowch inni fynegi ein teimladau’n llafar ac onest er budd dyfodol y theatr, a’n diwylliant.