'Esther'

Y Cymro - 28/4/06

Mae Gŵyl y Purim yn ddiwrnod pwysig i’r Iddewon. Dyma’r dydd maen nhw’n diolch am ddewrder y Frenhines Esther am achub eu hil. Mi fydda innau’n fythol ddiolchgar am yr unfed-ar-hugain o Ebrill 2006, oherwydd dyma pryd y bu i Daniel Evans adfer fy ffydd innau yn y Ddrama Gymraeg!

Clwyd Theatr Cymru oedd y lleoliad, ac ail-noson taith ddiweddara ein Theatr Genedlaethol efo drama Saunders Lewis ‘Esther’. Dwi’n ymfalchïo hefyd yn y ffaith bod ein Theatr Genedlaethol o’r diwedd wedi cychwyn ar ‘dymor y clasuron’ fydd yn ein cyflwyno ni i gynyrchiadau o ‘Diweddgan’ gan Beckett ac addasiad llwyfan o nofel Islwyn Ffowc Elis - ‘Cysgod y Cryman’, dros y misoedd nesaf.

Ond yn ôl i’r Wyddgrug, ac at gampwaith theatrig Daniel Evans. Wrth wylio’r cynhyrchiad, mae’n anodd credu mai dyma ‘r ail-gynhyrchiad iddo gyfarwyddo. Heb egwyl rhwng bob Act, fe blethwyd y cyfan yn fedrus a theatrig a hynny gyda graen brofiadol.

Drwy gyfuno set o’r cyfnod Beiblaidd a gwisgoedd o’r 1930au, fe’n cyflwynwyd i stori o ddewrder y frenhines Esther (Nia Roberts) yn mentro’i bywyd gerbron y brenin Ahasferus (Julian Lewis Jones) i ddileu’r proclamasiwn sy’n dedfrydu pob Iddew yn y deyrnas i farwolaeth. Er gwaetha ymdrechion Haman (Rhys Parry Jones) a Harbona (Carwyn Jones) i weithredu’r proclamasiwn, yr Iddewon sy’n ennill y dydd drwy ymdrechion y frenhines a’i chefnder Mordecai (Rhys Richards).

Seren y ddrama heb os, yw Rhys Parry Jones sy’n hoelio ein sylw o’r cychwyn cyntaf fel y prif weinidog. Dyma berfformiad fydd yn aros yn y co yn hir iawn - ei gynildeb, a’i ddawn i greu a chynnal cymeriad sy’n ysu am ddial.

Cafwyd perfformiadau cryf hefyd gan Julian Lewis Jones fel y brenin - ac roedd ei ymateb i Esther a’r cyfyng cyngor erbyn diwedd y ddrama, yn profi maint ei gariad tuag ati.

Cymeriad anodd arall yw Mordecai - yr Iddew sy’n cael ei ddedfrydu i farwolaeth ar gychwyn y ddrama, ond sydd yn y pendraw yn cael ei ddyrchafu’n brif weinidog. Yn bersonol, hoffwn i fod wedi gweld actor hŷn yn y rhan yma - er cystal perfformiad Rhys Richards, roedd y dyfnder ‘tadol’ ar goll yn y cymeriad.

Braf gweld y cwmni hefyd yn rhoi’r cyfle i actorion ifanc i dorri eu cwys, ac fe gafwyd perfformiad digon derbyniol gan Carwyn Jones fel swyddog yn y palas. Yn fyfyriwr o Goleg y Guildhall, Llundain ac yn gyn-enillydd Gwobr Goffa Richard Burton, roedd yna dueddiad weithia i fod yn adrodd-llyd - yn enwedig wrth gyhoeddi’r Proclamasiwn ar gychwyn y ddrama. Gyda phofiad a hyder, dwi’n sicr bod posib goresgyn hyn ac ystwytho’r mynegiant. A dyma ddod at y prif gymeriad - y frenhines Esther.

Roedd presenoldeb ac edrychiad Nia Roberts yn apelio’n fawr, a’i henw yn siŵr o ddenu cynulleidfa. Gyda phrofiad helaeth ar deledu, ffilm ac yn Saesneg ar y llwyfan, doeddwn i’m cweit yn gyfforddus gyda'i mynegiant o farddoniaeth Saunders. Roedd yma dueddiad weithiau i dorri brawddegau oedd yn peri imi ddyheu am y llyfnder a naturioldeb y ddialog.

Mae cyfraniad y gantores Karen Evans a’r dawnswyr hefyd i’w ganmol, gan osod naws hyfryd iawn ar gychwyn yr Act olaf. Wrth i fiwsig Dyfan Jones ‘aros o’n cwmpas ni fel pêr aroglau’, aros hefyd fydd safon a hyder y cynhyrchiad hwn. Diolch Daniel.

Mae’r cwmni yn ymweld ag Aberystwyth ar Fai 3ydd a 4ydd cyn mynd am Gaerdydd, Aberteifi, Abertawe a Bangor.

'Theatr Freuddwydion'

Y Cymro - 21/4/06

Cefais fy nghynghori rhywdro i beidio byth â mynd i weld drama ar y noson gyntaf! Twt lol, meddwn i. Os ydi’r cwmni yn disgwyl imi dalu £9.00 am docyn i’w gweld hi noson gynta’ (neu unrhyw noson arall), yna fe ddylai’r cynnyrch fod ‘run fath - os nad yn fwy ffres! Mentro felly i noson gyntaf cynhyrchiad diweddara’ Llwyfan Gogledd Cymru ‘Theatr Freuddwydion’ yn y Galeri yng Nghaernarfon.

‘Drama gerdd am griw o gefnogwyr Manchester United o Gaernarfon wrth iddynt ddilyn eu tîm ym 1999’ oedd ar hysbyseb y ddrama. Fel un heb iot o ddiddordeb mewn pêl-droed, roedd y ‘ddrama gerdd’ yn apelio. Yr actor Dewi Rhys sy’n gyfrifol am y geiriau a Dyfrig Evans am y gerddoriaeth - dau sy’n frwd eu cefnogaeth dros ‘Man U’ yn amlwg, ond dau sy’m cweit yn cytuno â mi ynglŷn ag ystyr ‘drama gerdd’! Tydi drama gydag un gân fer (wirion) dibwrpas ar y dechrau ac un ‘ddawns’ ar y diwedd ddim yn cyfiawnhau’r arddull!

Mae’r ddrama wedi’i lleoli yn Stadiwm y Nou Camp yn Barcelona ym 1999 - y flwyddyn y bu i Fanceinion Unedig guro Bayern Munich a gwireddu breuddwyd pob cefnogwr - cefnogwyr sy’n byw a bod i’w tîm fel Gareth - cymeriad Dyfrig Evans yn y ddrama. Dyma gymeriad dyrys a difyr, a fo heb os ydi cryfder y ddrama. Mae yma gyfoeth o ddeunydd yn y cymeriad - yr obsesiwn sydd ganddo dros ei dîm - obsesiwn sy’n rhoi’r gêm uwchlaw unrhyw beth arall yn ei fywyd. Bechod mai crafu’r wyneb yn unig a gawsom. Byddai tyrchu’n ddyfnach i’r cymeriad yma wedi bod yn llawer mwy diddorol na’r teipiau o gymeriadau eraill y cawsom ein cyflwyno yn y ddrama : y wraig yn y tŷ (Catrin Roberts), y bwli (Iwan ‘Iwcs’ Roberts), y barmêd (Lleuwen Steffan) a’r llipryn sy’n cefnogi Lerpwl (Llŷr Ifans). Collwyd y cyfle i roi Gareth dan fwy o bwysau a’i orfodi i ddewis rhwng ei egwyddorion a’i obsesiwn. Mae’n cellwair gyda’i wraig mewn un ‘olygfa ynglŷn â gorfod dewis rhwng mynd i angladd ei fam ta i gêm ‘Man U’. Un peth ydi cellwair, ond byddai gosod y cymeriad mewn sefyllfa o’r math yna ai ‘orfodi i ddewis o ddifri wedi bod yn llawer mwy dramatig.

Dwi’n ffan fawr o gynyrchiadau Ian Rowlands - dyma ŵr sy’n gwybod be’ di ystyr termau fel ‘theatrig’ a ‘dramatig’; mae’r hyn a welais i yng nghynyrchiadau blaenorol y cwmni fel ‘Ta Ra Teresa’, ‘Frongoch’ a ‘Deinameit’ yn brawf teilwng o hynny. Ro’n i’n disgwyl mwy yn y ‘Theatr Freuddwydion’; mae’r diwedd yn profi bod y potensial yna, ond byddwn i wedi croesawu ei weld llawer cynt. Mae dirfawr angen rhywbeth i gynorthwyo’r ddrama mewn mannau gan ei bod hi mor bytiog, ac i ddigolledu’r elfen gerddorol! Yn anffodus, roedd yna sawl gwendid o ran y sain a’r goleuo hefyd, ond gymerai mai gwendidau’r ‘noson gynta’ oedd y rhain - wedi’r cwbl, mi ges i’n rhybuddio yndo!

Os ydi’r gynulleidfa yn Y Galeri yn deilwng o weddill taith y cwmni, yna heb os, bydd y ddrama’n denu cynulleidfa newydd i’r theatr. Bechod eich bod wedi methu’r cyfle i’w syfrdanu drwy ddangos cryfder theatrig a dramatig y cyfrwng.

Bydd y cwmni yn ymweld â Theatr Colwyn, Bae Colwyn ar y 24ain o Ebrill, yna i Aberystwyth, Pwllheli a Bangor tan Mai 6ed.

'Camp a Rhemp'

Y Cymro - 14/4/06

‘Carry On…’ o ddrama ydi ‘Camp a Rhemp’ cynhyrchiad diweddara Theatr Bara Caws. Rhyw hanner ffordd rhwng ‘Carry on Camping’ a ‘Carry on loving’ ydi’r sioe. Mwy o ‘Carry on the double entendres!’ sydd ‘ma mewn gwirionedd. Un jôc hir o gamddealltwriaeth a hynny rhwng dau gwpl priod mewn gwersyll pebyll a rheolwr hurt y gwersyll a bortreadir gan Wyn Bowen Harries.

Ar gychwyn y ddrama, cawn ein cyflwyno i’r pum cymeriad : Liz (Nia Williams) - dynes llnau sy’n briod â’r dyn llnau ffenestri Hiwi (Eilir Jones) ac sy’n gweithio yng nghartref y cwpl dosbarth canol Carol (Gwenno Elis Hodgkins) a Gwyn (Maldwyn John). Roedd yna ddwy ‘olygfa fer gynta’ fel prolog i’r ddrama, gyda’r bwriad o adeiladu’r ôl-stori am briodas Carol a Gwyn. Yn bersonol, byddwn i wedi hepgor y ddwy ‘olygfa yma gan geisio gweithio’r ‘ôl-stori’ a’r cefndir i mewn i gorff y ddrama. Byddai dadlennu’r cefndir wedi rhoi mwy o gig a dyfnder i’r ddrama, i dorri ar undonedd y camddealltwriaeth yn y camp.

Cafwyd perfformiadau comig cry’ gan Gwenno, Eilir a Maldwyn John - a nhw sy’n achub y ddrama drwy danio’r one-liners doniol dro ar ôl tro. Doedd cymeriadau Nia Williams na Wyn Bowen Harries ddim yn cydio cystal. Collais gretinedd yng nghymeriad y ddynes llnau wedi iddi ddechrau dyfynnu Groucho Marx yn yr ‘olygfa gyntaf! Dwi’n cofio cael fy swyno gan berfformiadau cry’ Nia Williams mewn cynyrchiadau fel ‘Un o’r Teulu’ gan Gwmni Theatr Gwynedd flynyddoedd yn ôl; dwn i’m os mai diffyg hyder ta gormod o actio teledu yn ‘Rownd a Rownd’ oedd yn peri iddi gael ei boddi weithia ynghanol y cynnwrf. Roedd Wyn Bowen Harries hefyd yn stryglo i greu cymeriad credadwy o’r rheolwr hurt oedd yn gorfod cynnal y camddealltwriaeth hyd syrffed. Bechod na chawsom y cyfle i brofi mwy o ochor drist y cymeriad yma.

Bwriad Theatr Bara Caws drwy gomisiynu a llwyfannu’r ddrama yma yw efelychu taith ddiweddar y cwmni efo’r ddrama ‘Ffernols Lwcus’ sef cyfieithiad o ddrama John Godber ‘Lucky Sods’. Mae sawl addasiad o waith Godber wedi’i bod yn llwyddianus iawn yng Nghymru dros y blynyddoedd - dramâu fel ‘Bownsars’ a ‘Paris’ a chryfder bob un o’r rheiny yw’r sgriptiau comedi cry’ sy’n gweithio ar sawl lefel a dyfnder y cymeriadau sy’n rhoi haen gredadwy i’r stori. Dyma’r dyfnder oedd ar goll yn sgript Tony Llewelyn.

Wedi gorffwys dros y Pasg, bydd y cwmni yn ymweld â’r Bala, Penygroes, Rhuthun, Llanrwst a Llangadfan weddill yr wythnos, cyn mentro i lawr am Ddyffryn Aeron a Chaerdydd wythnos nesaf.

Os am weld y meistr wrth waith, mae John Godber a Jane Thornton newydd orffen cyd-weithio ar ddrama newydd o’r enw ‘I Want That Hair’ sy’n cael ei lwyfannu gan gwmni Godber, Hull Truck. Hanes dwy ffrind - Heidi a Bex yw sail y ddrama, a’r ddwy yn meddwl bod gan y naill fel y llall ‘y bywyd perffaith’. Anhapusrwydd y ddwy sy’n eu gyrru i newid steil eu gwallt, gan obeithio y bydd hynny yn rhoi tro ar fyd - ond, tydi’r tro ddim bob tro yn plesio! Ynghanol eu taith genedlaethol, bydd y cwmni yn ymweld â Bangor ddydd Mercher nesaf, ac yna’r Drenewydd nos Iau, Aberhonddu nos Wener, Aberdaugleddau ar Ebrill 22ain a Llanelwedd ar y 29ain. Byddant hefyd yn ymweld â Harlech a Phontardawe ym mis Mai.

'Y Castell Coll' a 'Digon o'r Sioe'

Y CYMRO - 7/4/06

Byd y ddrama gerdd sy’n mynd â hi'r wythnos hon a dwy sioe gan ddau sefydliad sy’n meithrin doniau newydd yn y maes. Cwmnïau SBARC a Cofis Bach yng Nghaernarfon, ac Ysgol Glanaethwy. Sefydlwyd SBARC a Cofis Bach yn sgil agor y ganolfan gelf newydd Galeri - un yn meithrin doniau cerddorol a’r llall yn canolbwyntio mwy ar ddrama dan arweiniad yr actores Rhian Cadwaladr. Comisiynwyd Gareth Glyn ac Eleri Cwyfan i gyfansoddi’r sioe ‘Y Castell Coll’ ar eu cyfer, a chafwyd hanes beth ddigwyddodd pan ddiflannodd y castell o’r maes yng Nghaernarfon. Cafwyd cyflwyniad bywiog a lliwgar gan y cast i gyd, ac roedd eu brwdfrydedd yn chwa o awyr iach. Er gwaetha’r problemau technegol, fe ddaliodd pawb ati’n ddygn, ac roedd eu gwylio’n mwynhau’r profiad yn ychwanegu at lwyddiant y noson. Un sylw at dro nesa, bechod na chawsom weld y band - criw SBARC, oedd yn cyfeilio i’r cast. Roedd eu cyfraniad hwythau'r un mor werthfawr â’r gweddill.

Ysgol Glanaethwy wedyn yn ail-fyw rhai o sioeau cerdd y gorffennol drwy gyflwyno ‘Digon o’r Sioe’ yn Theatr Gwynedd. Roedd hon yn sioe werth bob ceiniog o bris y tocyn!. I gyfeiliant hudolus Huw Geraint Griffiths ar y piano, cafwyd gwledd o gân gan griw o 60 disgybl. Cawsom flas hefyd ar rai o’r darnau bydd yr ysgol yn ei ganu mewn gŵyl yn yr Eidal y penwythnos yma, a phob lwc iddynt! Clod yn wir i Gefin a Rhian am yr hyfforddi, ac am lunio sioe fydd yn aros yn y co’ unwaith eto. Uchafbwynt y noson i mi oedd clywed Emyr Gibson yn ail-berfformio’r gân ‘Hon yw y foment’ a enillodd iddo’r Wobr Gyntaf yn y Steddfod y llynedd. Does ryfedd felly bod cymaint o ddiddordeb yng nghystadlaethau’r ‘unawd allan o sioe gerdd’ yn ein heisteddfodau, a hir y pery hynny!

Gyda rhai o’n sioeau cerdd fwyaf llwyddiannus bellach yn gadael y West End ac yn teithio’r wlad, mae yna lawer iawn mwy o gyfle i’w gweld. Gwledd liwgar arall oedd ‘Beauty and the Beast’ a fu yn Llandudno a Rhyl yn ddiweddar, a ‘Miss Saigon’ a fu’n Ganolfan y Mileniwm yng Nghaerdydd. Cofiwch hefyd bod ‘Cats’ yn Theatr Gogledd Cymru, Llandudno ar hyn o bryd tan Ebrill 15fed. Ac i edrych ymlaen at weddill y flwyddyn, wel bydd dwy ddrama gerdd newydd yn teithio’n fuan - a’r ddwy yn seiliedig ar gyfresi teledu o’r 80au. ‘Rentaghost’ yn ymweld â Llandudno ar Fehefin 3ydd a newyddion da i ffans Victoria Wood, mae ‘Acorn Antiques’ yn cael ei ail-lwyfannu ddiwedd y flwyddyn. Tydi’r cast ar gyfer y daith heb ei gadarnhau eto, ond bues i’n ddigon ffodus i weld y fersiwn wreiddiol y llynedd gyda Julie Walters, Celia Imrie, Neil Morrissey a’r Cymro Gareth Bryn o Ddyffryn Clwyd. Sôn am chwerthin! I’r rhai sydd methu disgwyl tan hynny, ac yn dymuno cael dos go hegar o hiwmor, maen nhw newydd ryddhau DVD o’r sioe, ac mae honno bellach ar gael yn eich siopau lleol.

Cofiwch fod Llwyfan Gogledd Cymru yn eich gwahodd i’r ‘Theatr Freuddwydion’ yr wythnos hon yng Nghaernarfon, Caerdydd a’r Wyddgrug; ond mynd i brofi’r ‘Camp a Rhemp’ gan Theatr Bara Caws fydda i, sy’n gwersylla yn Amlwch, Dinbych, Llansannan a Bangor.