Theatr Genedlaethol Cymru 2009

Y Cymro 07/11/08

Yn dilyn gweld cynhyrchiad Cefin Roberts o ddrama newydd Aled Jones Williams, ‘Iesu’, derbyniodd y Theatr Genedlaethol y ganmoliaeth briodol. Canmoliaeth barodd imi edrych ymlaen yn eiddgar ar gyfer eu harlwy yn 2009. Wedi pori ar y Wê, a chanfod y dudalen briodol ar wefan y Cwmni, dyma weld y cyhoeddiad am ‘gynhyrchiadau’r dyfodol’.

‘11 Chwefror - 14 Mawrth : ‘BOBI A SAMI ...a dynion eraill’. Cynhyrchiad wedi ei gyflwyno yn y dull lletraws, o ddrama fer enwog y diweddar Wil Sam, ynghyd â chyflwyniad o ddwy o ddramâu byrion, di-eiriau, Beckett. Taith o ganolfannau theatr llai led led Cymru’.

Y ‘dull lletraws’, hyd y deallaf i, ydi’r cynllun ‘traverse’, ble mae’r digwydd dramatig yn cael ei lwyfannu ynghanol y theatr, a’r gynulleidfa wedi’u gosod o boptu’r llwyfan. Dim byd newydd, na heriol am hynny bellach, ac i’r rhai a welodd ‘Blodeuwedd’ gan Gwmni Cymunedol Troed-y-Rhiw yn ddiweddar, dyma’n union wnaethon nhw.

‘Bobi a Sami’ a Beckett... eto, chwarae’n saff (yn nhraddodiad y cwmni bellach) heb fawr o ddychymyg na dewrder. Dwi’n cofio beirniadu cynhyrchiad Ysgol Glanaethwy o ‘Bobi a Sami’ ychydig flynyddoedd yn ôl, yng Ngŵyl Ddrama Eisteddfod yr Urdd, a Cefin ei hun yn cyfarwyddo. Roedd y cynhyrchiad yn llwyddiannus o be gofiai, gan sicrhau’r Wobr gyntaf i’r cwmni yn y gystadleuaeth. A mwy o ‘Beckett’, eto fel y cafwyd yn nyddiau cynnar y cwmni, ar faes yr Eisteddfod Genedlaethol. Syrffedus oedd y cyflwyniad hwnnw, o be’ gofiai.

Yn bersonol, dewis siomedig a mentrai ddweud diog wrth agor arlwy 2009?. Ydi cyflwyniadau o ddramâu byr yn cyfiawnhau un o’r tri ‘prif gynhyrchiad’ a’r ffasiwn nawdd?. Peidiwch â cham-ddallt i, nid honni na ddylid cyflwyno gwaith Wil Sam na Beckett ydw’i, ond oni ddylai cynhyrchiadau llai fel yma fod yn rhan o waith estynedig ‘arbrofol’ y cwmni, tu allan i ffrâm y ‘prif gynhyrchiadau’?. Gweithiau byr mewn canolfannau llai dylai fod yn faes arbrofol i actorion, technegwyr a chyfarwyddwyr newydd.

Ymlaen wedyn at ganol y flwyddyn, a chynhyrchiad i’r merched y tro hwn : ‘13 Mai - 20 Mehefin : TY BERNADA ALBA. Cyfieithiad newydd gan Mererid Hopwood o ddrama yn y Sbaeneg gan Federico Garcia Lorca. Drama yn llawn tyndra rhywiol fydd yn teithio i brif theatrau Cymru.’

Unwaith eto, drama ‘glasurol’ o dramor... fel y Moliere a gawson ni dro yn ôl. Dim owns o Gymreictod yn perthyn i’r gwreiddiol. Drama farddonol, dwi’n siŵr fydd yn ddigon swynol o enau barddonol profiadol Mererid Hopwood, ond siawns nad oes digonedd o ddramâu Cymreig neu Gymraeg yn llawer nes at adra?. Onid oes nofelau, neu ffilmiau, neu chwedlau o Gymru sy’n crefu am gael eu llwyfannu, neu eu hail-lwyfannu hyd yn oed? Dwi’n gofyn eto, lle mae’r degau o ddramâu arobryn o’r Eisteddfodau ar hyd y blynyddoedd? Wedi bron i bum mlynedd, siawns nad oes mwy o waith wedi’i ddatblygu, gomisiynu neu’i addasu?

Ac yna at yr Hydref, a diolch byth am ddrama wreiddiol gan Meic Povey, ‘TYNER YW'R LLEUAD HENO’.

Arlwy siomedig o saff eto, a rhaid i’r Bwrdd (a’i aelodau newydd) ysgwyddo rhan o’r bai. Heb fynd i dynnu blewyn o drwyn y Cefin garwyr, fentrai unwaith eto i ofyn y cwestiynau fydd yn sicr o ennyn ymateb chwyrn. Sut mae’r cwmni yn cyfiawnhau caniatáu i Arweinydd Artistig y cwmni Cenedlaethol i barhau i gyfrannu at gymaint o brosiectau allanol? O arwain Côr Ysgol Glanaethwy yn wythnosol ar gyfer y gyfres ‘Last Choir Standing’ i sgriptio a chreu’r gyfres ‘gomedi’ (echrydus o be weles i’r wythnos gyntaf) ‘Ista’n Bwl’ ar S4C? Faint o waith meithrin dramodwyr ac actorion sy’n digwydd mewn gwirionedd?. Oes yna wario ar feithrin talent, ta dim ond ar y ‘Llwyfan’ yng Nghaerfyrddin, neu’r ‘3 o gerbydau... wedi eu brandio a'n logo ac i'w gweld yn rheoliad ar hyd a lled y wlad’ ?! Yn bersonol, fyddai’n well gen i weld tri chynhyrchiad o ddramâu gwreiddiol na thri cherbyd moethus, costus...

Mae na Arlywydd newydd yn yr Amerig... oes na obaith am Arweinydd newydd ar y theatr yng Nghymru...?