Ysgoloriaeth Bryn Terfel 2007

Y Cymro - 28/9/07

A chyn cloi, gair o ganmoliaeth i Manon Wyn Williams o Sir Fôn am ennill Ysgoloriaeth Bryn Terfel eleni. Da iawn yn wir. Fues i’n dilyn y gweithdai gyda’r arbenigwyr ar wefan S4C, ac yn falch iawn bod Manon wedi gwrando ar arweiniad doeth Daniel Evans. Mae’n rhaid imi fod yn onest a chyfaddef imi synnu’n fawr o weld a chlywed bod y llefarydd arall sef Elin Mair o Gaernarfon wedi dewis (neu wedi’i chynghori) i beidio â derbyn dim o gyngor Daniel. Pan glywais i eiriau agoriadol ei chyflwyniad : ‘Ni ddeelli fyth, fyth, fyth fy ngofid i...’, o’r ddrama ‘Blodeuwedd’, mi wyddwn yn syth, er mawr siom, fod cyngor Daniel i ddifa’r ystum ‘eisteddfodol’ wedi’i anwybyddu’n llwyr. Siawns ar ôl ‘penwythnos’ o weithdai - sydd fan lleiaf, gobeithio, tua wyth awr yr un dros y ddau ddiwrnod, nad oedd pregeth Daniel ‘…does na ddim gwahaniaeth rhwng actio a llefaru’ wedi’i gofnodi? A thra dwi’n deud y drefn, plîs saethwch y person a fu’n gyfrifol am ganiatáu i Glesni Fflur, enillydd yr unawd o sioe gerdd i ganu efo meicroffon yn ei llaw! Wedi’r holl sioeau cerdd dwi wedi’i weld dros y blynyddoedd, welais i rioed unrhyw actores yn canu tra’n dal meicroffon! Os lwydda nhw i osgoi’r fwled, falle’n wir mai rhai o’r hyfforddwyr ddylai dderbyn y gweithdai'r flwyddyn nesaf!

'A Disappearing Number'

Y Cymro - 28/9/07

Roedd yn gas gen i fathemateg yn ‘rysgol. Ddeallais i ‘rioed pam bod cymaint o bwyslais yn cael ei roi ar rifau a thablau. Cofio eistedd adre fin nos yn ceisio dysgu’r ‘un dau dau, dau dau pedwar...’ fel parot, a dechrau stryglo go iawn o gyrraedd y ‘ chwe saith...ymmmm, a’r saith saith...’ Pan glywais i mai ‘mathemateg’ a ‘rhifau’ oedd sail sioe ddiweddara’r cwmni unigryw Complicite, roeddwn i’n bryderus iawn wrth gamu mewn i’r Barbican, ynghanol dinas Llundain.

Byth ers eu sefydlu yn 1983 gan Simon McBurney, Annabel Arden a Marcello Magni, bu Complicite yn gwmni o berfformwyr a chydweithwyr sydd wastad wedi gwthio’r ffiniau dramatig, gan greu cynyrchiadau theatrig ac unigryw. Bellach o dan arweiniad eu cyfarwyddwr artistig Simon McBurney, maent yn parhau i swyno a denu’r gynulleidfa gyda chynyrchiadau sy’n gyfuniad o theatr gorfforol a gweledol. Yn y gorffennol, mae’r cwmni wedi addasu clasuron llenyddol yn ogystal â chreu gweithiau newydd, ac wedi mentro gyda sawl cyfrwng gan gynnwys gwaith radio a gwaith aml-gyfrwng mewn hen orsaf danddaearol. Beth bynnag fo’r prosiect, mae popeth yn cael ei greu yn ôl symbyliad gwreiddiol y cwmni sef : ‘i gyfannu geiriau, cerddoriaeth, delwedd a’r digwydd i greu theatr annisgwyl ac aflonyddgar’. Yng ngeiriau’r cwmni, ‘Does yna ddim dull o ddysgu Complicite. Cydweithrediad yw’r cwbl sydd angen’.

A chydweithredu sydd wrth wraidd eu cynhyrchiad diweddara sef ‘A Dissappearing Number’, sy’n bwrw golwg ar berthynas y mathemategydd o Loegr, G. H. Hardy, yng Nghaergrawnt ym 1914, gyda’r gŵr Indiaidd ryfeddol Scrinivasa Ramanujan. Yr hyn sy’n plethu hanes y ddau, a’r ddwy wlad, a’r amodau byw mor wrthgyferbyniol, yw gallu’r ddau i ddelio gyda damcaniaethau rhifyddeg a dadansoddiadau mathemategol. Cafodd Hardy ei swyno gan allu anhygoel Ramanujan, a phan ofynnwyd iddo mewn cyfweliad, beth oedd ei gyfraniad mwyaf i fyd mathemateg, atebodd ar unwaith mai darganfod yr athrylith ifanc o’r India oedd hynny, darganfyddiad a fu hefyd ‘yr unig ddigwyddiad rhamantaidd’ yn ei fywyd.

Mae’r stori’n cychwyn mewn ystafell ddarlith ble mae’r Saesnes ‘Ruth’ (Saskia Reeves) yn llenwi’r bwrdd gwyn sydd ar y mur efo theorïau mathemategol. Mae hi’n rhaffu, ac yn wir yn fy nallu i’n bersonol, efo’r fath rifyddeg; patrymau o ffigyrau sy’n pentyrru hyd anfeidroldeb, nes i’r ffisegwr Americanaidd ( Paul Bhattacharjee) dorri ar ei thraws. Pwrpas yr olygfa hon yw dangos dylanwad y ddau athrylith fathemategol ar addysg a damcaniaethau’r presennol, ond hefyd i gyflwyno’r stori garu sy’n digwydd rhwng ‘Ruth’ a’i chymar (Firdous Bamji).

Drwy ddefnydd hynod o effeithiol o sawl taflunydd yn ogystal â set syml sy’n troi a chodi, gwahanu a diflannu, mae’r ddrama yn symud mor rhwydd rhwng y presennol a’r gorffennol; rhwng y darlithwyr a’r ffisegwyr a’r ddau athrylith sef Hardy (David Annen) a Ramanujan (Shane Shambhu).

Rhyw jig-so o gynhyrchiad ydi hwn, fel un o ddramâu Povey, sy’n gneud i’r gynulleidfa weithio’n galed er mwyn rhoi’r darnau at ei gilydd. Er imi deimlo ar brydiau bod y ddrama rhyw hanner awr rhy hir, a’r sôn parhaol am fathemateg yn drysu fy meddwl, cefais fy ngwefreiddio gan yr hyn a welais ar y llwyfan. Roedd y modd y llifai’r cynhyrchiad o un olygfa i’r llall yn agoriad llygad, a’r ganmoliaeth uchel i’r actorion a’r criw cynhyrchu am wneud y defnydd helaethaf o driciau llwyfan, ac amseru perffaith.

Faswn i’n annog unrhyw un i geisio gweld o leiaf un cynhyrchiad gan y cwmni yma, petai ond i weld yr arddull unigryw, sy’n cyflawni gwir ystyr y gair ‘theatrig’ yn ei holl ogoniant.

Mae ‘A Dissappearing Number’ i’w weld yn y Barbican tan Hydref 6ed. Am fwy o fanylion, ymwelwch â www.barbican.org.uk/bite neu www.complicite.org

Sunday on the Southbank with Olivier

Who’d have thought that I’d bump into some of my favourite theatre actors, on my Sunday afternoon stroll on the Southbank! There I was, walking along, minding my business, when I noticed a crowd of people gathered outside the National Theatre. As I joined the crowd, which surrounded a covered blue plinth, I noticed Peter Bowles to my left. When I turned to my right, I saw Simon Callow, Nigel Harman and David Bradley. Then an entourage of familiar faces proceeded towards the gathering press, which included Richard Attenborough, Anna Carteret, Edward Petherbridge, Maggie Smith, Joan Plowright and Eileen Atkins, to name but a few.

I then remembered reading about ‘A Celebratory Performance’ on the Centenary of Laurence Olivier at the National theatre, with tickets priced at £250! To coincide with the celebration was the installation outside the National of a new statue of Olivier as Hamlet, created by the sculptor Angela Conner and funded by private subscription.

From now on, every time I pass the Statue, I shall remember this day with great joy.

'Private Peaceful'

Y Cymro - 21/9/07

Mae’r ddau Ryfel Byd wastad wedi denu sylw a dychymyg artistiaid a cherddorion, ac yn ddiweddar bu’r dramodwyr hefyd yn ychwanegu at y dystiolaeth er mwyn ceisio deall a chofio’r erchyllterau. Dro yn ôl mi welais i’r ddrama ‘Forgotten Voices’ sef addasiad o waith Max Arthur sy’n seiliedig ar dystiolaethau milwyr o’r Rhyfel Byd cyntaf, o gasgliad yr Imperial War Museum, a newydd agor yn Stiwdio Trafalgar mae addasiad o nofel Michael Morpurgo, ‘Private Peaceful’.

Adrodd hanes y milwr ifanc ‘Tommo Peaceful’ mae’r ddrama, milwr cyffredin yn y Rhyfel Byd cynta sy’n disgwyl cael ei ddienyddio ar doriad y wawr. Yn ystod ei noson olaf, mae’n edrych yn ôl dros ei fywyd byr, o’i fagwraeth yn Nyfnaint i’w ddyddiau yn yr ysgol, marwolaeth ei dad, ei anturiaethau efo’i gariad ‘Molly’ ac anghyfiawnder rhyfel.

Roedd ‘Private Peaceful’ yn un o’r 290 o filwyr a gafodd ei saethu rhwng 1914 a 1918 am fod - yn llygaid yr awdurdodau, yn gachgwn. Roedd llawer ohonynt yn dioddef o’r hyn sy’n cael ei gydnabod bellach yn ‘shell-shock’, a bron i 90 mlynedd yn ddiweddarach, fe gydnabu'r llywodraeth Brydeinig eu camgymeriadau, gan estyn eu maddeuant i’r cyfan ohonynt yn 2006.

Alexander Campbell yw’r actor dewr sy’n portreadu’r milwr, a fo sydd â’r dasg anodd o gynnal y sioe o’i dechrau hyd y diwedd. Ac mae hi’n dipyn o dasg gan fod angen cyfleu’r pryder o wynebu ei farwolaeth ymhen ychydig oriau, a hefyd edrych yn ôl dros ei fywyd, gan gofio’r dyddiau da a’r hyn a arweiniodd at ei sefyllfa bresennol.

Yn anffodus, er cystal perfformiad Campbell, roedd yma wendid mawr yn y sgript. Chefais i ddim mo’n argyhoeddi o bryder y milwr ifanc. Byr iawn oedd yr ol-fflachiadau i’r presennol, sef ei noson olaf, ac felly fe gollwyd llawer o wir ddrama’r sefyllfa. Er bod yna effeithiau sain i gynorthwyo’r actor i gyfleu’r atgofion, roedde nhwtha hefyd yn rhy dawel, ac o’r herwydd fe gollwyd yr elfen ddramatig yn gyfan gwbl.

Wedi dweud hynny, mae cyfarwyddo Simon Reade yn werth ei weld. Hoffais yn fawr y modd y defnyddiodd yr actor yr ychydig bropiau oedd ganddo yn hynod o lwyddiannus, gan fynd â ni o’r beudy llwm i faes y gad.

Gwerth a chyfoeth y cynhyrchiad ydi rhoi llais ac esboniad i’r trueiniaid fel Peaceful a gafodd eu dienyddio, gan sicrhau bod cenhedlaeth newydd yn cofio a gwerthfawrogi eu haberth.

Mae ‘Private Peaceful’ i’w weld yn y Trafalgar Studios tan y 26ain o Fedi.

'Bad Girls - The Musical'

Y Cymro - 21/9/07

‘It’s so bad, it’s brilliant!’. Dyna oedd barn un adolygydd a ymunodd â mi ar noson agoriadol y sioe ddiweddara i gyrraedd y West End sef ‘Bad Girls- The Musical’.

Ymateb cymysg iawn oedd yn chwildroi yng nghelloedd y co’ cyn camu i mewn i Theatr y Garrick. Er imi wylio’r gyfres gynta o ‘Bad Girls’ ar ITV, allwn i ddim credu yn eu sefyllfa. Roedd bob un o’r genod drwg yn rhy berffaith; eu gwalltiau a’r colur o’r safon ucha’, eu dillad yn ddrudfawr a chwaethus, a’u straeon yn rhy dros-ben-llestri i fod yn gredadwy.

Ymateb cymysg hefyd oedd gan y beirniaid pan ddarlledwyd y gyfres gynta ym mis Mai 1999. Ond, roedd yna ryw hud ynglŷn â’r cyfan, a’r hud hwnnw a greodd dros gant o benodau dros yr wyth mlynedd o’i fodolaeth. Yr hud hwnnw hefyd a barodd i’r gyfres gael ei gweld nid yn unig ym Mhrydain, ond hefyd yn yr Amerig, Canada, Ffrainc, Sweden, Seland Newydd, Awstralia a De’r Affrig.

Sut felly oedd yr awduron Maureen Chadwick ac Ann McManus am drosglwyddo’r gyfres boblogaidd hon o’r sgrin i’r llwyfan?

O’r eiliad cynta, mi ges i’n swyno. Gyda’r glec o gloi drws y gell sy’n agor y sioe, a’r delweddau o’r carchar sy’n cael ei daflunio ar y gefnlen, roeddwn i yn HMP Larkhall. Cawsom ein cyflwyno i’r carcharorion fesul un yn y gân agoriadol ‘I shouldn’t be here’, a phawb - fel mae teitl y gân yn awgrymu, yn pledio’i achos, gan ddatgan eu rhesymau pam na ddylent fod yno. Ymlaen aeth y stori, gan gyfuno elfennau o’r tair cyfres deledu gynta. Fe gawson ni’r stori garu enwog rhwng y carcharor ‘Nikki Wade’ (Caroline Head) a’r rheolwr ‘Helen Stewart’ (Laura Rogers); fe gawson ni’r gwarchodwr twyllodrus ‘Jim Fenner’ (David Burt) yn camarwain y genod, ac yn cael ei haeddiant ar ddiwedd y sioe; a’r elfen fwya anghredadwy oedd cyrhaeddiad y cymeriad ‘Yvonne Atkins’ (Sally Dexter) sy’n wraig i arweinydd y ‘Maffia’, a thrwy ei bygythiadau, a’i chysylltiadau, yn llwyddo i ennill y dydd, ac yn ennill ei rhyddid ar ddiwedd y sioe.

Er mwyn plethu’r cyfan, roedd yma wynebau cyfarwydd o’r gyfres deledu - er mai prin iawn oedda nhw. Yr un mwya cyfarwydd, a dderbyniodd gymeradwyaeth wrth ddod ar y llwyfan oedd Helen Fraser oedd yn portreadu ‘Sylvia Bodybag Hollamby’, un o’r gwarchodwyr cas sy’n ceisio cadw trefn ar y genod. Un carcharor yn unig a adnabyddais o’r gyfres sef yr hen wraig ‘Noreen Biggs’ (Maria Charles). Ond roedd y cymeriadau cofiadwy o’r gyfres deledu yno i gyd; y ddwy gyn-butain oedd yn gyfrifol am y bwyd ‘Julie Saunders’ (Julie Jupp) a ‘Julie Johnston’ (Rebecca Wheatley); y ferch groen tywyll ‘Denny Blood’ (Amanda Posener) oedd yn gi bach i’r ‘top dog’ ‘Shell Dockley’ (Nicole Faraday).

Beth felly a barodd i’n nghyfaill alw’r cyfan yn ‘brilliant’? Mae’n anodd deud. Er mor anghredadwy ydi’r straeon, a’r eiliadau o wir ddrama yn cael ei lesteirio wrth i’r actorion ddechrau canu a dawnsio o flaen llenni gliter a sequins drostynt, yr hyn sy’n ennill y dydd ydi proffesiynoldeb y cynhyrchiad. Mae’r sioe yn llifo’n rhwydd o un olygfa i’r llall, gan gyfuno delweddau sy’n cael ei daflunio ar y gefnlen efo’r actorion ar y llwyfan. Er bod yma ambell i gân wnaeth imi wingo fel ‘All banged up with no bang bang’ a ‘Life of grime’, mae rhywun yn derbyn y cyfan yn ysbryd y sioe.

Tydi hi ddim y math o sioe y bydd plant bach Cymru yn canu unawdau ohoni yn ein heisteddfodau, nac ychwaith y math o sioe fydd yn y West End am flynyddoedd i ddod. Ond rhaid cyfaddef ei bod hi’n adloniant pur am ddwy awr a hanner, ac werth ei weld tae o ond i ryfeddu at weledigaeth a chyfarwyddo Maggie Norris.

Mae ‘Bad Girls - The Musical’ i’w weld ar hyn o bryd yn Theatr y Garrick.

Mwy o fanylion ar www.badgirlsthemusical.com

Edrych mlaen...

Y Cymro - 14/9/07

Wrth i dymhorau newydd gychwyn yn ein hysgolion, cyhoeddwyd hefyd fanylion am dymhorau newydd ein theatrau, gyda phawb dros ei gilydd, yn ceisio hawlio’r penawdau.

Theatr unigryw'r Donmar Warehouse yn Soho sydd ar flaen y gâd ar hyn o bryd efo’r newyddion bod Jude Law wedi cytuno i bortreadu ‘Hamlet’ iddyn nhw, dan gyfarwyddyd Kenneth Branagh. Bydd y cynhyrchiad yma yn rhan o dymor newydd y Donmar, sydd am y tro cyntaf, yn mynd i gael ei lwyfannu yn Theatr y Wyndham’s o fis Medi 2008 ymlaen. Bydd Derek Jacobi yn portreadu ‘Malvolio’ mewn cynhyrchiad arbennig o ddrama Shakespeare ‘Nos Ystwyll’, gyda chyfarwyddwr artistig y cwmni, Michael Grandage yn cyfarwyddo, a Kenneth Branagh hefyd yn troedio’r llwyfan mewn fersiwn newydd gan Tom Stoppard o ddrama Chekhov ‘Ivanov’.

Yn y tymor byr, mae Ewan McGregor a Chiwetel Ejiofor yn cyd-weithio ar gynhyrchiad o’r ddrama ‘Othello’ fydd yn agor ar y 29ain o Dachwedd tan y 23ain o Chwefror 2008, ac Andrew Buchan ymysg eraill mewn drama o waith Arthur Miller ‘The Man who had all the Luck’ rhwng yr 28ain o Chwefror a’r 5ed o Ebrill 2008.

Yn sgil bod y Donmar wedi cyhoeddi’r newyddion uchod, fe gadarnhaodd cwmni’r Royal Shakespeare bod seren y gyfres ‘Dr Who’, David Tennant hefyd wedi cytuno i bortreadu ‘Hamlet’ iddyn nhwtha mewn cynhyrchiad arbennig wedi’i gyfarwyddo gan Gregory Doran, gyda Patrick Stewart fel ‘Claudius’. Bydd y cynhyrchiad yma yn agor ar y 5ed o Awst 2008 tan y 15fed o Dachwedd.

Parhau i ddenu’r enwau mawr mae’r West End yma yn Llundain wrth i Christian Slater ddychwelyd fis nesaf mewn addasiad o’r ffilm ‘Swimming with Sharks’ yn theatr y Vaudeville o’r 16eg o Hydref ymlaen. Parhau hefyd i agor mae’r dramâu cerdd, gyda chynyrchiadau o ‘Rent’, ‘Desperately Seeking Susan’, ‘Hairspray’ a ‘Bad Girls’ yn agor dros y misoedd nesaf.

Yng Nghymru, bydd cyfle i weld cynhyrchiad cyntaf y cwmni Sherman Cymru o ddrama newydd Gwyneth Glyn ‘Maes Terfyn’ wedi cyfarwyddo gan Arwel Gruffydd, a bydd Theatr Bara Caws yn cyflwyno tair monolog gan Alan Bennett dan y teitl ‘3/3’ gydag Owen Garmon, Valmai Jones ac Olwen Rees yn addasu gwaith Bennett o’r gyfres ‘Talking Heads’. Gwaith Emyr Humphreys fydd yn cael ei addasu gan Glwyd Theatr Cymru, ar gyfer eu cynhyrchiad newydd o ‘A Toy Epic’ wedi’i gyfarwyddo gan Tim Baker, tra bydd Terry Hands yn cyflwyno addasiad newydd o ddrama Chekhov ‘Y Gelli Geirios’ yn Saesneg.

'Grease'

Y Cymro - 14/9/07

Mae’n rhyfedd fel mae’r oes yn newid. Am flynyddoedd, cafodd ein hannwyl deledu ei feio am gadw pobol draw o’r theatr. Erbyn hyn, y bocs (nid-mor-fychan) sy’n gyfrifol am gastio rhai o’r sioeau mwya’ poblogaidd yn y West End!. Dyna chi ‘The Sound of Music’ i gychwyn, a’r Gymraes Connie Fisher, yn gwbl haeddu dod i’r brig efo’i pherfformiad unigryw o ‘Maria’ gan chwalu cysgod Julie Andrews am byth; Lee Mead wedyn yn ‘Joseff a’i Gôt Amryliw’, yn parhau i swyno’r gynulleidfa a’i lais melfedaidd a’i ‘frethyn ystlys’ dadlennol (faswn i’n taeru sy’n mynd yn llai wrth i’r sioe barhau!). A dyma ddod at y ddeuawd ddiweddara i gamu o’r sgrin i’r llwyfan sef Danny Bayne a Susan McFadden, enillwyr y gyfres i ganfod sêr newydd y ddrama gerdd bythol-boblogaidd ‘Grease’.

Er na welais i fawr o’r gyfres deledu, na chwaith y gyfres i ganfod y ‘Joseff’ newydd oedd yn digwydd bod yn cyd-redeg â hi, allwn i’m peidio teimlo bod gan bwy bynnag oedd am ddod i’r brig, orchwyl anferth i’w gyflawni drwy bortreadu’r ddau eicon yma gafodd eu hanfarwoli gan John Travolta ac Olivia Newton-John yn y ffilm a ryddhawyd ym 1978. Ond roedd y ddrama gerdd yn bod cyn hynny. Ym 1971, cyfansoddodd yr awduron Americanaidd Jim Jacobs a Warren Casey ‘ddrama gyda cherddoriaeth achlysurol’, a’i llwyfannu hi mewn theatr yn Chicago. Pan welodd y cynhyrchwyr Ken Waissman a Maxine Fox eu cynhyrchiad, awgrymodd y ddau y byddai drama gerdd yn gweithio’n well. Wedi ail-edrych ar y cyfan, ac ail-gyfansoddi, agorodd ‘Grease’ yn Manhattan ar y 14eg o Chwefror 1972. Derbyniodd y sioe ganmoliaeth uchel a buan iawn symudwyd y sioe i Broadway. Barry Bostwick a Carole Demas oedd y ddau wreiddiol i bortreadu’r ddau gariad enwog ‘Danny Zuko’ a ‘Sandy Dumbrowski’, sy’n mynychu’r ysgol uwchradd Rydell High yn Chicago ym 1959. Mae’r sioe yn olrhain eu cyfeillgarwch, gan ddelio efo pynciau cymdeithasol fel trais y gangiau a beichiogrwydd, ond hefyd yn delio â themâu fel cariad, cyfeillgarwch a gwrthdaro’r arddegau.

Buan iawn y daeth enwau mwy cyfarwydd i lenwi esgidiau’r ddau brif gymeriad, ac wrth i’r blynyddoedd ruthro heibio ar Broadway, gwelwyd cantorion fel Patrick Swayze, John Travolta a hyd yn oed Richard Gere yn mentro gwisgo’r siaced ledr enwog. Gwelwyd y sioe yn Llundain am y tro cyntaf ym mis Mehefin 1973, gyda’r actor (anadnabyddus bryd hynny), Richard Gere ac Elaine Page wrth y llyw.

Felly, beth am y ddau ddiweddara? Oedd ganddyn nhw’r gallu lleisiol a’r ddawn actio i gynnal y ddau ran flaenllaw yma? Oedd ganddyn nhw’r hud arbennig a’r presenoldeb llwyfan i sicrhau bod cenhedlaeth arall yn syrthio mewn cariad a chydymdeimlo efo’r ddau gariad? Yn onest, ac yn siomedig o anffodus, na ydi’r ateb.

Does 'na’m dwywaith fod gan y ddau berfformiwr yma leisiau bendigedig, ac roedd y ddau ar eu gorau yn eu hunawdau fel ‘Hopelessly Devoted to you’ a ‘Sandy’, ond y gwendid mawr ydi’r ffaith mai ‘perfformwyr’ neu ‘ddawnswyr’ ydi’r ddau ac nid actorion. Mae angen i ‘Danny’ sefyll allan ynghanol y criw o hogiau; mae angen iddo fod yn olygus ac eto’n beryglus o tyff a dynol; mae angen iddo fedru cipio neu dorri calon unrhyw ferch gydag un edrychiad, ac yn anffodus, tydi’r gallu hynny ddim ym meddiant y llanc pedair ar bymtheg oed Danny Bayne. Ynghanol yr ail-act, mae gofyn iddo ddod i’r llwyfan mewn shorts a chrys T, gyda’r bwriad o edrych yn rhywiol a siapus, ond bois bach, weles i fwy o rywioldeb mewn bwced a mop nag oedd ar y llwyfan!

Pan oedd y cast i gyd ar y llwyfan, collwyd y ddau ohonynt ynghanol y criw; doedd yna ddim byd am bersonoliaeth y ddau oedd yn serennu na chwaith yn mynnu sylw. Dim ond ar ddiwedd y sioe, yn ystod y finale, ac wedi trawsnewidiad ‘Sandy’ y dechreuais i deimlo bod y ddau o’r diwedd wedi canfod eu cymeriadau, ac yn dechrau amlygu’i hunain.

O ran y cynhyrchiad yn gyffredinol, yr hyn sy’n achub y cyfan, heb os ydi’r caneuon cofiadwy. Syml iawn ydi’r set, ac wedi gweld cynyrchiadau mor ddrudfawr â ‘Wicked’ a gostiodd saith miliwn o bunnau a ‘Lord of the Rings’ oedd yn ddeuddeg miliwn, mae cynhyrchiad fel hwn yn edrych yn eitha’ rhad a gwag. Wedi dechrau digon tila ac aradeg, sy’n ein cyflwyno ni i’r band a rhai o alawon mwya’ cofiadwy'r sioe, mae’n cymryd tipyn o amser i’r troed gyrraedd y sbardun, ac i’r enwog ‘Greased Lightning’ gyrraedd y lôn gyflym. Rhy neis-neis, perffaith, a glân oedd popeth am y sioe, ac roeddwn i’n dyheu am y caledi a’r ‘coolness’ oedd wrth wraidd y ffilm enwog. Er iddi wella erbyn yr ail-ran, gwan iawn oedd y cymeriad ‘Rizo’ (Jayde Westaby) yn ei ffrogiau benywaidd, a hithau i fod y caletaf o’r merched. Ar un adeg, yn y ddeuawd ‘Mooning’, roedd ‘Roger’ (Richard Hardwick) a ‘Jan’ (Laurie Scarth) yn serennu fwy na’r ddau brif gymeriad, a hynny’n syml am fod gan y ddau actor ifanc yma brofiad helaeth ar lwyfan, ac roedd hynny i’w weld yn amlwg.

Ynghanol yr anobaith, mae yma ambell i olygfa fel y ‘Beauty School Drop Out’ a’r ‘Finale’ sy’n werth ei weld, ond yn anffodus, tydi gweddill o’r sioe ddim yn cynnal y safon.

Mae ‘Grease’ i’w weld yn Theatr Picadilly ar hyn o bryd. Am fwy o fanylion, ymwelwch â www.greasethemusical.co.uk

'Grease' - review (English translation)

Y Cymro – 14/9/07

Isn’t it funny how times change? For years, the little square box in the corner of the living room was blamed for keeping people away from the theatre. These days, the (not so small box) is responsible for casting the most popular shows in the West End! Let’s start with ‘The Sound of Music’, and our own Connie Fisher who fully deserved to win the role of ‘Maria’, throwing Julie Andrew’s shadow to the winds for ever; then Lee Mead took on ‘Joseph and his Amazing Technicolor Dream Coat’ and continues to astound the audiences with his velvet voice and revealing loin cloth (that I’m sure shrinks as the show goes on!). And now, the latest duo to step from the screen to the stage - Danny Bayne and Susan McFadden, winners of the show to find the two leads for the everlasting-bopping musical ‘Grease’.

Having not followed the Saturday night series on ITV, or its schedule clashing ‘Joseph’ seeking counterpart on the BBC, I couldn’t help feeling that whoever was going to win, had a massive task ahead of them, portraying these two iconic figures that were immortalized in the 1978 film version by John Travolta and Olivia Newton-John. But the original stage musical was created much earlier. In 1971, the American writers Jim Jacobs and Warren Casey composed a ‘play with incidental music’ and staged it at a theatre in Chicago. When the producers Ken Waissman and Maxine Fox saw the production, they suggested that a musical would better suit the material. After re-working the script, ‘Grease’ opened in Manhattan on the 14^th of February 1972 to great acclaim, and quickly transferred to Broadway. Barry Bostwick and Carole Demas were the original duet to portray the famous lovers ‘Danny Zuko’ and ‘Sandy Dumbrowski’, who attend Rydell High School in 1959 Chicago. The show follows their friendship, and deals with social issues such as gang warfare and teenage pregnancy, but also themes such as love, friendship and teenage conflicts.

As the show continued on Broadway, It wasn’t long before familiar names such as Patrick Swayze, John Travolta and Richard Gere donned the famous leather jacket. The show opened in London in June 1973, with the (unknown actor) Richard Gere staring alongside Elaine Page in the title roles.

So how about this newly found duet? Did they possess the vocal and acting skills to carry off these two main roles? Did they possess that magical charm and stage presence to entice yet another generation to empathise and fall in love with the two lovers? To be honest, and unfortunately, disappointingly not.

Danny and Susan have fantastic vocal abilities, as they clearly showed belting out their individual renditions of ‘Hopelessly Devoted to you’ and ‘Sandy’, but the main problem lies in the fact that these two young people are ‘performers’ or ‘dancers’ and not actors. ‘Danny’ needs to outshine all the guys in the gang; he needs to be good-looking but dangerously tough and manly; he must have the ability, with one look, to steal or break any female heart. Unfortunately, nineteen year old Danny Bayne does not. In the second act, he comes to the stage dressed in white shorts and T-shirt, with the intention of looking cool and sexy, but I’ve seen more sex appeal in a bucket and mop!

When the whole cast were on stage, the two main characters became lost in their midst; there was nothing about their personalities that made them stand out. It was only at the end of the show, during the finale, and following Sandy’s transformation, that I began to feel that both of them had finally found their characters, and began to shine.

What saves the production is the memorable music. The set is very simple, and after seeing shows such as the seven million pounds ‘Wicked’ or the twelve million pound ‘Lord of the Rings’, something smaller like this does look cheap and empty. After a slow start, introducing us to the band and some of the more popular melodies, it does take rather a long time for the ‘pedal to hit the metal’ and for the famous ‘Greased Lightning’ to reach the fast lane. Everything about the show was too nice-nice, perfect and clean, and I yearned for the austerity and coolness of the film version. Although she improved in the second act, ‘Rizo’ (Jayde Westaby) in her floral dresses, was again too timid to be the toughest of the girls. At one point, in the song ‘Mooning’, ‘Roger’ (Richard Hardwick) and ‘Jan’ (Laurie Scarth) completely upstaged the two main characters, simply because they obviously have more stage experience which shone through.

In my despair, I did find some scenes such as ‘Beauty School Drop Out’ and the ‘Finale’ which worked well, but the rest of the show could not sustain this standard.

‘Grease’ can be seen at the Piccadilly Theatre. For more information, visit www.greasethemusical.co.uk

Gwyl Caeredin 2007 : 'Story of a Rabbit'

Y Cymro - 7/9/07

Pwy ‘sa’n meddwl y byddai hanes claddu cwningen yn Llangefni yn ystod y nawdegau yn esgor ar sioe aml-gyfrwng ynghanol yr ŵyl yng Nghaeredin?! Dyna yw man cychwyn sioe ddiweddara Cwmni Hoipolloi a Chynyrchiadau Hugh Hughes, ‘Story of a Rabbit’. Falle i’r rhai craff ohonoch gofio imi sôn droeon yn y gorffennol am sioe flaenorol y cwmni sef ‘Floating’ sy’n sôn am Sir Fôn yn cael ei ddatgysylltu oddi wrth y tir mawr, ac yn arnofio tuag at fôr yr Iwerydd a thu hwnt. Yr un tîm sy’n gyfrifol am y cynhyrchiad yma sef ‘Hugh Hughes’ (Shôn Dale-Jones) a’r cerddor dechnegydd ‘Aled’ (Williams).

Marwolaeth yw thema’r sioe, a thrwy blethu hanes marwolaeth y gwningen druan o eiddo ei gymydog ‘Sian’, gyda’r onestrwydd personol am farwolaeth ei dad, chwe blynedd yn ddiweddarach, mae’r actor Shôn Dale-Jones yn llwyddo i greu sioe gofiadwy, emosiynol ond hefyd sy’n llawn comedi. Allwch chi’m peidio hoffi’r cymeriad sy’n cael ei greu ganddo - o’r ysgwyd llaw wrth ddod i mewn i’w seicoleg ramantus am farwolaeth ei dad, ac am ystyr bywyd. Gobeithio’n wir y caiff y ddwy sioe eu gwahodd i Gymru yn y dyfodol agos.

Gwyl Caeredin 2007 : 'Venus as a Boy'

Y Cymro - 7/9/07

O’r ysgafn at y dirdynnol, a hanes trasig bachgen ifanc a drodd yn butain, ac a fu farw yn ei fflat yn Soho, sydd i’w gael yng nghyd-gynhyrchiad diweddara Theatr Genedlaethol yr Alban ‘Venus as a Boy’. Mae’r sioe yn seiliedig ar nofel gynta’r awdur Luke Sutherland, sydd hefyd yn cyfeilio ar amrywiol offerynnau. Derbyniodd Luke becyn o dapiau gan y bachgen sy’n cael ei adnabod gan yr enw ‘Desiree’. Cafodd y tapiau eu recordio ar ei wely angau, ac mae’n adrodd hanes ei fywyd o’i fagwraeth ar ynysoedd yr Orkney, hyd bryntni strydoedd Llundain. Ond yr hyn sy’n rhyfeddol am ei stori yw’r ffaith fod y gŵr ifanc yn credu ei fod, wrth farw, yn troi’n aur; fod ganddo’r gallu rhyfeddol i agor drws y nefoedd trwy’i gusan neu’i gyffwrdd. “Doeddwn i byth am ennill gwir gariad...” meddai, “... Fy ngwobr i, yw gwybod, bod pawb a gwrddais, yn gwybod, mai'r hyn oeddwn i, yw’r hyn sy’n ddwyfol”

Tam Dean Burn yw’r actor sy’n portreadu’r gŵr unigryw yma, ac mae ei angerdd a’r angen i ddweud y stori yn creu awr o theatr bwerus iawn. Mae’r ddrama i’w gweld ar hyn o bryd yn Theatr Soho, Llundain tan yr 22ain o Fedi.

Gwyl Caeredin 2007 : 'Reality Check'

Y Cymro - 7/9/07

‘Roeddwn i’n edrych ymlaen yn fawr i weld sioe ddiweddara’r Gymraes Eirlys Bellin, sef ‘Reality Check’ sy’n ein cyflwyno ni i’r cymeriad unigryw ‘Rhian Davies’ - merch pedwar ar hugain oed sy’n dyheu am enwogrwydd. Yn ei geiriau ei hun : “Fame - I’m mental for it. I’ve tried to get famous in every possible way...” a dyna yw hanfod y ‘gweithdy’ yma mewn gwirionedd, sef dangos beth sy’n rhaid ei wneud er mwyn ennill enwogrwydd. Dilynwn ymgais ‘Rhian’ wrth iddi fynd am gyfweliad ar gyfer y gyfres ddiweddara o ‘Big Brother’, gyda’r cyfan yn cael ei recordio ar gamera cudd neu ar ffôn symudol. Wedi llwyddo i gyrraedd y rownd nesa, mae’r ‘wannabe WAG’ yn llwyddo i gael mwy o sylw mewn papurau newydd a gwahoddiad i ymddangos ar y gyfres Trisha! Yr hyn sy’n rhyfeddol a doniol (a thrist) am y sioe ydi’r ffaith fod yna bobol fel yma yn bod; bobol sy’n byw er mwyn priodi pêl-droediwr a chael bywyd moethus.

Cafodd Eirlys ymateb gwych i’r sioe yng Nghaeredin, ac mae’r gwaith ymchwil a’r paratoi ar gyfer y cynhyrchiad i’w weld yn amlwg. Yr hyn sy’n cynnal y sioe ydi gallu a gafael hyderus Eirlys ar gomedi; mae’n gwybod sut i gydio yn ei chynulleidfa, ac mae’r canlyniad yn bleser pur. Bydd ‘Reality Check’ i’w weld yn Galeri, Caernarfon ar yr 28ain o Fedi am 7.30yh. Mynnwch eich tocynnau!

Gwyl Caeredin 2007 : 'Company'

Y Cymro - 7/9/07

Mae’n talu weithiau i ddarllen yr adolygiadau, gan fod ambell i sioe sy’n ymddangos yn ddi-sôn-amdani yn y rhaglen swyddogol, ac eto’n troi allan i fod yn hynod o lwyddiannus. Felly oedd hi efo cynhyrchiad cwmni Kenmac o ddrama gerdd Sondheim, ‘Company’. A bod yn onest, wedi gweld cymaint o waith Sondheim yn ddiweddar, o ‘Sunday in the Park’, ‘Passion’ a ‘Sweeney Todd’, dwi wedi dod yn ffan mawr ohono, ac yn mwynhau gwrando ar ei eiriau cofiadwy a’i alawon canadwy.

Hanes gŵr ifanc o’r enw ‘Robert’ (Antonio Mcardle) yn ceisio cymar ar ddiwrnod ei ben-blwydd, ydi hanfod y ddrama gerdd. Mae’n cwrdd â thair merch sy’n ceisio’u gorau glas i gipio’i galon, ond mae gan y tair eu problemau, sydd ddim yn plesio, ac felly does 'na ddim llawer o obaith am gwmnïaeth ar ddiwedd y sioe!

Mawredd yr ŵyl yng Nghaeredin ydi gweld cynyrchiadau o amrywiol safon; rhai yn amrwd ac amatur iawn, eraill fel ‘Company’ yn barod am lwyfannau’r West End. Roedd popeth am y sioe yn plesio; o gyfarwyddo a choreograffu crefftus Michael Strassen, i oleuo cynnil Philip Coote a cherddorfa swynol Jenny Kent.

Gwyl Caeredin 2007 : 'Corpus Christi'

Y Cymro - 7/9/07

Nid yn aml ddyddiau yma ‘dwi’n gadael y theatr wedi cael gwefr; wedi gweld cynhyrchiad sy’n fy nghyffwrdd neu fy nghyffroi. Ond fe lwyddodd cynhyrchiad cwmni mccv/108 o’r ddrama ddadleuol ‘Corpus Christi’ gan Terrence McNally i wneud hynny, a pheri imi fynd yn ôl i weld eu cynhyrchiad eilwaith. Pam felly? Beth oedd mor arbennig am y ddrama hon? Ai gwir eu datganiad inni ‘gwestiynu popeth a gredwn’?

Wel yn gyntaf, fe lwyddodd y cwmni i greu teimlad o frawdgarwch a chariad mawr cyn cychwyn y ddrama. Fe gyrhaddo nhw’n theatr yr un amser â’r gynulleidfa, gan gludo’r set, y props a’u gwisgoedd gyda nhw. Fe gawsom weld y cwmni yn paratoi, ac yn cofleidio’i gilydd, i ddymuno’n dda cyn cychwyn y ddrama. Wedi i John Lennon orffen canu ‘Imagine’, fe gamodd un o’r cwmni ymlaen, a’n croesawu fel cynulleidfa, a’n cyflwyno i’r actorion a’u cymeriadau. Bedyddiwyd pob actor yn un o ddisgyblion Iesu Grist, gan adael dau gymeriad ar ôl - Iesu ei hun, a Jiwdas.

Mae’r ddrama hon wedi creu dadleuon mawr le bynnag y llwyfannir hir, a hynny am fod y dramodydd yn ail-adrodd hanes Iesu Grist, ond trwy alw’r prif gymeriad yn ‘Joshua’ - bachgen ifanc hoyw sy’n ffoi o’i dref enedigol sef Corpus Christi yn Texas, am ei fod yn cael ei geryddu dros ei rywioldeb . Mae’n dychwelyd i’r dref, ac yn casglu ei ddisgyblion ynghyd - disgyblion sy’n gymysg o’i bartneriaid rhywiol, ei elynion, a’i gariad Jiwdas sy’n ei fradychu, ac yn arwain at ei groeshoeliad.

‘Cafodd y ddrama enedigaeth gythryblus iawn yn Efrog Newydd’, meddai awdur y ddrama, ‘...a pharodd yr holl helynt i lawer o bobl gadw draw. Doedd o ddim yn fwriad gennyf ddychryn pobol, roedd o fod i ymestyn ein dealltwriaeth o’r hyn sy’n ddwyfol ymhob un ohonom... Daeth fy nrama am gariad a ffydd yn esgus am gasineb a thrais’.

Drwy gyfarwyddo medrus Nic Arnzen, a pherfformiadau cofiadwy gan James Brandon fel ‘Joshua’ a Chris Payne fel ‘Jiwdas’, dyma gynhyrchiad y byddai’n cofio amdano am amser hir. Mae sôn am deithio’r ddrama i’r Ŵyl Ymylol yn Nulyn y flwyddyn nesaf - mwy am hynny yn nes at yr achos.

A dyna ni, ddiwedd yr Ŵyl am flwyddyn arall. Blwyddyn ble gwerthwyd 1.7 miliwn o docynnau, sy’n godiad o 10.8% ar werthiant 2006. Blwyddyn ble gwelwyd mwy o Gymry yn perfformio nag erioed o’r blaen, a blwyddyn y cofia innau amdani am yr amrywiaeth a’r weledigaeth theatrig.