'Evita'

Y Cymro - 27/10/06

Ynghanol y bwrlwm o ddramâu sy’n teithio drwy Gymru ar hyn o bryd, roedd hi’n amser imi ymweld â Llundain unwaith eto er mwyn cadw llygad ar y llwyfan yno. Llwyddo i weld tair sioe mewn un penwythnos, ac mi glywch chi hanes y ddwy arall dros yr wythnosau nesaf. Ond, yr wythnos hon, dwi am fynd â chi ar daith draw i’r Ariannin a hynny i gyfeiliant cerddoriaeth hudolus Lloyd Webber yn ei sioe ‘Evita’.

Agorodd y fersiwn newydd o’r ddrama gerdd enwog yma gan Syr Tim Rice ac Andrew Lloyd Webber ar yr 21ain o Fehefin eleni, ar yr union ddyddiad yr agorodd y cynhyrchiad cynta o’r sioe nôl ym 1978. Elaine Paige a Joss Ackland oedd y sêr bryd hynny, ac eleni y gantores Elena Roger o Buenos Aires sy’n hawlio’r sylw.

Ers y saithdegau, mae’r sioe a stori Eva Peron wedi dod yn gyfarwydd i bawb, a hynny yn benna oherwydd y fersiwn ffilm a gynhyrchwyd rhai blynyddoedd yn ôl gyda neb llai na Madonna yn y brif ran.

Fel y ffilm, mae’r sioe lwyfan yn mynd â ni nôl i’r Ariannin rhwng y cyfnod 1934 a 1952. Mae’r stori yn cael ei adrodd gan fyfyriwr cyffredin - ‘Che’ (Matt Rawle) sy’n ein cyflwyno ni i ferch bymtheg oed, Eva Duarte (Elena Roger) sy’n ysu am gael bod yn actores enwog. Wrth iddi ddenu a defnyddio dynion i gyrraedd ei nod, mae’n cwrdd â’r Colonel Juan Peron (Philip Quast) ac wedi iddo ddod yn Arlywydd yr Ariannyn ym 1943, mae Evita hefyd yn ennill ei henwogrwydd, gan ddod yn fwy poblogaidd na Peron hyd yn oed. Wrth i bethau ddirywio yn wleidyddol ac o ran iechyd Eva, dim ond angau sy’n aros.

Er fy mod i wrth fy modd efo rhai o’r caneuon cofiadwy yn y sioe, fel ‘Another Suitcase in Another Hall’ a’r byth ganiadwy ‘Don’t Cry for me Argentina’, doeddwn i ddim mor hoff o’r cynhyrchiad newydd yma. Yn bersonol, doedd gan ‘run o’r tri phrif gymeriad bresenoldeb ar y llwyfan. Doeddwn i ddim yn teimlo mod i wedi gweld perfformiadau fyddai’n aros efo mi am byth. Mae’r wir dweud bod Elena Roger yn werth ei gweld, nid yn unig am fod ganddi gorff fel titw tomos a llais fel y gylfinir, ond wedi dweud hynny, allwn i’m peidio cael fy atgoffa o berfformiadau gwell Madonna neu Elaine Paige. Mae’r un peth yn wir am Matt Rawle fel y cymeriad ‘Che’ sydd â’r dasg anodd o’n tywys ni drwy’r stori a’r blynyddoedd. Eto, er yn olygus, ac yn amlwg yn medru canu fel y profais yn yr Ail Act, doedd ei berfformiad o ddim teilyngu lle yn fy nghwpwrdd atgofion!

Roeddwn i wedi disgwyl mwy o’r llwyfannu. Dwy ‘set’ sydd yma mewn gwirionedd, ac wedi codi’r mur ar gychwyn yn sioe, prin iawn oedd y newid i’r sgwâr Casa Rosada drwy gydol y sioe. Falle y byddai’r cynhyrchwyr yn gwrthddadlau bod y pwyslais wedi’i roi fwyfwy ar yr ochor ddawns, gan gyflwyno naws America-Ladin i’r gerddoriaeth a swyn y tango. Digon teg, roedd hynny yn gweithio ar y cyfan, OND - welis i ‘rioed drigolion unrhyw ddinas yn dawnsio’r tango yn eu galar! Di-chwaeth i mi.

Siom hefyd ym mherfformiad Elena o’r gân enillodd Oscar yn y ffilm : ‘You Must Love Me’ - cân sy’n cael ei chanu gan Evita yn ei gwaeledd yn erfyn ar Peron i ofalu amdani. Cefais y teimlad ei bod hi wedi’i gosod rwla-rwla mond er mwyn ei chynnwys a bod y gantores wedi rhuthro trwyddi. Collwyd cyfle euraidd yn fy marn i i greu un o olygfeydd mwya cofiadwy yn y sioe ddigofiadwy yma.

Mae’r sioe i’w gweld yn Theatr yr Adelphi ar y Strand yn Llundain.

'An Inspector Calls'

Y CYMRO - 20/10/06

Clasur arall sydd dan y chwyddwydr celfyddydol yr wythnos hon sef cynhyrchiad Clwyd Theatr Cymru o ddrama enwog J B Priestly, ‘An Inspector Calls’. Yn debyg iawn i ‘Look Back in Anger’ neu ‘Waiting for Godot’, dwi’n siŵr bod sawl un wedi clywed am enw’r ddrama yma, ond heb fawr o syniad beth yw’r stori.

Wel, yn y bôn, mae’n syml. Wedi pryd o fwyd i ddathlu dyweddïad eu merch Sheila â’r gŵr golygus Gerald Croft, mae teulu’r Birling yn setlo yn y lolfa er mwyn parhau i ddathlu. Ond daw ymwelydd i’w plith, Inspector Goole, sy’n dechrau codi cwestiynau dyrys am farwolaeth merch ifanc. Wrth i’r Inspector holi’r teulu o un-i-un, daw hi’n amlwg bod sawl dirgelwch yn cuddio o dan y parchusrwydd, fydd yn chwalu’r uned deuluol am byth.

Cyfansoddodd Priestly’r ddrama ar ddiwedd y 1940au, ond mae o wedi’i gosod ym 1912. Mae hyn yn cwbl fwriadol. Dyma’r cyfnod cyn y Rhyfel Byd, cyn i’r gymdeithas newid er gwell neu er gwaeth, a chyn i’r Titanic druan suddo. Yn union fel y gwch unigryw, er cymaint y cyfoeth a’r hyder, does dim gobaith i’r teulu wrth wynebu cwestiynau rhewllyd yr Inspector. Roedd Priestly yn Sosialydd; roedd o’n bryderus am y modd roedd cymdeithas yn rhannu’n ddosbarthiadau cymdeithasol, rhaniadau oedd yn hanu o’r awch am gyfoeth a statws a phŵer. Dyma, yn ei farn o, arweiniodd at y Rhyfel Byd.

Mewn cynhyrchiad oedd yn ymylu weithia ar fod yn felodrama, cafwyd perfformiadau teilwng iawn gan Robert Blythe fel y tad cyfoethog ‘Arthur Birling’ a’r un modd gan Elizabeth Counsell fel y fam bryderus ‘Sybil’. Llwyddodd Dennis Herdman i roi perfformiad llwyddiannus fel ‘Eric’ y mab euog a’r un modd gan Daniel Llewelyn-Williams fel y ‘Gerald Croft’ golygus. Doeddwn i ddim mor gartrefol efo dehongliad Rosanna Lavelle fel y ferch ‘Sheila’, rhywsut - doedd ei pherfformiad ddim cweit y taro deuddeg.

Gwendid arall yn y cynhyrchiad oedd portread Aaron Cass o’r ‘Inspector Goole’. Mae’n wir y gellid dehongli arwyddocâd yr Inspector mewn sawl ffordd; rhai’n dadlau mai ysbryd ydyw a bod chwarae-ar-eiriau efo’r enw ‘Goole’ neu ‘Ghoul’; eraill yn dweud mai cynrychioli’r gydwybod mae’r cymeriad neu falle Freud, neu Iesu Grist hyd yn oed!. Tipyn o gybolfa i unrhyw actor ddygymod ag ef! Ond awgrymir yn y cynhyrchiad yma mai rhyw fath o fod arallfydol ydio, efo’i wallt hir, côt dywyll a’r defnydd coch oddi mewn iddi yn rhagfynegi’r perygl. Roedd ei wylio yn rhuthro o gwmpas y llwyfan, o un pen i’r llall, yn tynnu oddi ar lyfnder y ddrama, ac allwn i’m credu bod y cymeriad yn real o gwbl - bod hynny yn fwriadol ai peidio.

Fyddai wastad yn croesawu gweld drama yn cael ei llwyfannu mewn modd gwahanol, ac roedd set-ar-dro Martyn Bainbridge yn apelio. OND, doeddwn i ddim mor hapus o orfod astudio cefnau’r actorion am ymsonau maith o fewn y ddrama. Oherwydd siâp yr ystafell yn Theatr Emlyn Williams, doedd y llwyfannu arbrofol ddim yn llwyddiannus. Gan fod y cynhyrchiad yn mynd ar daith i theatrau mwy traddodiadol, dwi’n siŵr bydd y broblem yma’n cael ei oresgyn. Er cymaint y sioc, a’r elfennau theatrig oedd yn gymaint rhan o ddiweddglo’r cynhyrchiad yma gan Barry Kyle, ac er imi ddeall arwyddocâd y cyfan, allwn i’m peidio teimlo fod y cyfan yn llawer rhy felodramatig a dros-ben-llestri, oedd yn tynnu oddi-ar y ddrama. Gwell fyddai fod wedi talu sylw i’r manion oedd yn amharu ar y perfformiad fel y ‘beads’ ar waelod ffrog laes y fam oedd yn crafu wyneb y set blastig wrth iddi symud o gwmpas! Gwnewch y pethau bychain ynde…!

Mae’r cynhyrchiad i’w weld yn Theatr Clwyd tan yr 21ain o Hydref cyn teithio draw am Abertawe, Y Drenewydd, Bangor, Caerdydd ac Aberystwyth.

'Diweddgan'

Y Cymro - 13/10/06

Cyn mynd i weld unrhyw ddrama, fyddai’n ceisio gneud fy ngwaith cartref. Ceisio dod i wybod mwy am y ddrama a’r cefndir, er mwyn deall a mwynhau’r cynhyrchiad yn well. Ond efo cynhyrchiad diweddara’r Theatr Genedlaethol - cyfieithiad yr Athro Gwyn Thomas o’r ddrama ‘Diweddgan’, roeddwn i’n difaru f’enaid. O ddarllen, a dysgu am y cefndir a’r themâu yn y ddrama, roedd fy nisgwyliadau yn uchel, a’m dealltwriaeth o waith Beckett yn eitha’. Siom erchyll arall oedd y ‘cynhyrchiad’ yma, a barodd imi ofyn o ddifri calon, faint o waith paratoi a wnaed mewn difri?

Drama am bedwar cymeriad yw ‘Endgame’, a gyfieithwyd i’r Gymraeg o’r Ffrangeg gwreiddiol ‘Fin de Partie’. Cyfeirio mae’r teitl at sefyllfa mewn gêm o Wyddbwyll, lle nad oes fawr ddim o’r darnau ar ôl, sy’n arwain at ddiwedd y gêm. Yr un egwyddor sy’ ma yn y ddrama, yn ogystal â gweddill o waith Beckett. Fel gyda’r ddau glown yn ‘Wrth Aros Godot’ neu Winnie yn ‘Happy Days’, mae’r cymeriadau wedi cyrraedd y pen, y diwedd, angau. Does unlle ar ôl iddynt fynd; maent wedi’i chaethiwo yn eu sefyllfa druenus, a’r cwbl sydd ar ôl yw’r aros, gan drafod eu bywydau a’r hyn sydd wedi bod.

‘Dyma ddrama anodd ei chael yn iawn’, yng ngeiriau Beckett ei hun, a does ryfedd bod sawl actor adnabyddus fel John Gielgud wedi gwrthod rhan ynddi, a hynny am ddau reswm : doedd o ddim yn deall y ddrama nac yn ei hoffi. Digon teg. Mae cymeriadau Beckett yn rhai anodd ei diffinio, gan eu bônt - a dyfynnu’r diweddar Graham Laker, ‘fatha nionyn!’ Haen ar ôl haen ar ôl haen, a mwya’n byd mae rhywun yn mynd o dan y croen, dyfnha’n byd yw’r ystyr. O ran y pedwar actor oedd wedi’i gam-gastio’n llwyr gan y Theatr Genedlaethol, allwn i ddim cydymdeimlo ag unrhyw un ohonynt. Doedd yna ddim tristwch yn perthyn i’r un perfformiad, a dyna yw hanfod y ddrama yma; yng ngeiriau Nel (Lis Miles) ‘does dim yn fwy doniol nag anffawd’ (neu ‘dristwch’ yn ôl y cyfieithiad Saesneg).

Trwy’r tristwch dwys a ddylid fod wedi greu, y byddai’r comedi creulon hon wedi bod yn llawer cryfach. Roedd undonedd llefaru a chyd-actio Hamm (Arwel Gruffydd) a Clov (Owen Arwyn) yn syrffedus heb uchafbwynt nag emosiwn yn perthyn iddo. I feddwl bod Hamm i fod ar derfyn ei fywyd, ac yn dyheu am gael ‘rhoi pen arni’, roedd ganddo’r nerth ryfedda i chwibanu ar ddiwedd y ddrama, heb sôn am lefaru. Dylid fod wedi cael llawer iawn mwy o ddirywiad, amrywiaeth a gwrthgyferbyniad ym mherfformiad y ddau yma.

Er tegwch iddynt, doedd sgript lenyddol ac acen-gymysglyd Gwyn Thomas ddim yn helpu, a dylai Judith Roberts y cyfarwyddwr neu o leia’r cyfarwyddwr artistig fod wedi llacio llawer ar y testun er mwyn helpu’r perfformiadau. Roedd y ‘stiff rwydd’ yma’n ymledu i gaeadau’r ddau ‘dun lludw’ sef cartref Nel a’r Nagg (Trefor Selway) yng nghornel yr ystafell; pam bod rhaid cael weiren pysgota er mwyn agor a cau’r caeadau? Oni fyddai wedi bod llawer mwy dramatig petai’r ddau flin yma wedi eu tynnu ynghau a’u gwthio ar agor?

Y peth mwya erchyll ac anfaddeuol am y cynhyrchiad gwan yma oedd goleuo (Jenny Kagan) a set (Colin Falconer). Welis i rioed gynllun goleuo mor ddi-liw ac anniddorol yn fy myw! Roedd yna or-oleuo eithafol yma, a diffyg synnwyr theatrig. Roedd y set yn rhy fawr a ffals i gyfleu’r benglog angenrheidiol, heb arlliw o fwrdd gwyddbwyll na’r diwedd caeth, tywyll, a thrist sydd gyn ddued â dyfodol y cymeriadau.

Siom arall a methiant drudfawr ac anheilwg i goffau canmlwyddiant geni Samuel Beckett, a dechrau’r diweddgan go iawn i’r Theatr Genedlaethol. Rhaid newid y gân yn fuan, fuan iawn. Plîs….

'Wicked'

Y Cymro - 6/10/06

Mae ‘na ambell i sioe y cofiwch chi amdani am byth. Y syndod o weld llond llwyfan o gast neu set chwaethus; yr anesmwythyd o gael eich dychryn neu wylltio; y wefr o glywed llai unigryw yn llenwi’r theatr nes gyrru iâs oer i lawr y cefn…

Heb os nag oni bai - llais Idina Menzel fydd yn aros yn y cof ar ôl gweld y sioe ddiweddara i agor yn y West End yr wythnos hon… yr unigryw ‘Wicked’.

Wrth gamu i mewn i theatr yr Apollo Victoria, hawdd iawn yw credu bod y sioe hon wedi costio saith miliwn o bunnau i’w llwyfannu! Bu’r sioe eisioes yn llwyddiant ysgubol ar Broadway ers agor yn 2003, gan ennill sawl Gwobr theatr nodedig fel y ‘Tony’ a’r ‘Grammy’ a hynny am bob agwedd o’r cynhyrchiad.

Mae’r sioe yn seiliedig ar nofel Gregory Maguire sy’n adrodd hanes y wrach ddrwg o’r Gorllewin, yng ngwlad hudolus Oz. Dyma stori sy’n rhagymadrodd i’r ffilm enwog Y Dewin Oz, sydd mor gyfarwydd i bob aelod o’r teulu. Er bod sawl haen wleidyddol tu cefn i’r stori, mae ‘na ddyfnder hyfryd yma sy’n profi mai gwrach dda oedd y wrach ‘ddrwg’ mewn gwirionedd, ac mai’r gymdeithas a barodd iddi chwerwi. Dilynwn ei hanes o’i geni drwy’r blynyddoedd yn yr ysgol hyd at ganfod cariad a dod wyneb yn wyneb a hiliaeth yn sgil cael ei geni, o’i thin i’w thalcen, yn wyrdd! Un frwydr enbyd fu ei bywyd, gan geisio cael ei derbyn fel person da ynghanol pobol ddrwg. Byddai ail-wylio’r ffilm hefyd o fantais, gan fod llawer o gyfeiriadaeth at y stori enwog am Dorothy a’i chi Toto yn cael eu chwythu ynghanol y corwynt a’u gorfodi i ddilyn y ffordd frics melyn!

Er bod yna lu o wynebau cyfarwydd yn rhan o’r cast gan gynnwys Miriam Margolyes fel yr athrawes ‘Madame Morrible’, Adam Garcia fel y cariad ‘Fiyero’ a Nigel Planer fel y dewin, heb os nag oni bai, seren y sioe ydi Idina Menzel fel ‘Elphaba’ y wrach ddrwg.

Hi ganodd y rhan yma yn y fersiwn wreiddiol o’r sioe ar Broadway gan ennill Gwobr Tony yn 2004. O’r eiliad y camodd hi ar y llwyfan i gymeradwyaeth byddarol y gynulleidfa, roedd ei pherfformiad yn un arbennig. Roedd ei chlywed yn canu’r brif gân sef ‘Defying Grafity’ ar ddiwedd yr act gyntaf yn wefreiddiol, ac yn eiliadau o theatr fythgofiadwy. Falle i’r rhai ffodus ohonoch a fu’n rhan o’r gynulleidfa yn Theatr Clwyd ar gyfer Ysgoloriaeth Bryn Terfel yn ddiweddar, glywed Elain Llwyd yn canu cyfieithiad Cymraeg o’r gân yma. Siom a chywilydd i S4C am beidio darlledu’r gân, gan i Elain roi’r un wefr i mi ar y noson, ac a wnaeth Idina yn Llundain!

Er cystal y clod a’r sylw i’r sioe, fydd hi ddim yn plesio pawb! Fel gyda gwaith Sondheim, tydi arddull gerddorol Stephen Schwartz ddim at ddant pob un, a llawer un yn teimlo bod y sioe wedi mynd dros-ben-llestri yn llwyr! Chwaeth bersonol ydi hynny, gan imi’n bersonol fwynhau pob eiliad gwerthfawr ohoni.

Rhuthrwch i brynu’ch tocynnau rŵan! Ceisiwch da chi i’w weld tra bod Idina yn parhau yn y brif ran hyd at ddiwedd y flwyddyn. I ymwelwyr cyson â Llundain, mae’n werth ei weld. Os na welsoch chi sioe yn y West End o’r blaen, ewch i weld hon!

Anghofiwch fyth mo’r profiad!
Am fwy o fanylion www.wickedthemusical.co.uk