'Juliet and Her Romeo'

Y Cymro – 30/04/10

Dwi ‘di sôn droeon, dros y blynyddoedd, am y weledigaeth theatrig; y ddawn brin honno i fedru troi drama ben i waered, a rhoi gwedd newydd, ffres ar hen batrwm. Dyna ichi gynhyrchiad Stephen Daldry o ‘An Inspector Calls’ sy’n Glasur cydnabyddedig erbyn hyn. Yr hyn a wnaeth Daldry oedd troi drama enwog J.B. Priestly ar ei ben, ac yn hytrach na chyflwyno’r ystafell fwyta a chiniawa’r teulu, fel yr olygfa gynta’, mae’n dewis ffocysu ar yr ‘Inspector’ - yr ymwelydd dirgel sy’n galw i amharu ar y teulu a’i gwestiynu brwd. O gloi’r teulu yn y tŷ dol yng nghornel y llwyfan, gan adael i’r olygfa barhau tu ôl i’r muriau caeedig, mae’r sylw i gyd ar yr arolygydd tu fas, sy’n gwylio ac yn gwrando ar y cyfan yn y glaw. Meddwl tu allan i’r bocs, fel petai, gan roi gogwydd, ac o bosib, ystyr newydd i’r cwbl.

Pan glywais i am gynhyrchiad ‘newydd’ Tom Morris o’r ddrama ‘Juliet and Her Romeo’ yn yr Old Vic ym Mryste, roeddwn i’n wir edrych ymlaen am ei weld. Nid yn unig am fod enw Siân Phillips yn gysylltiedig â’r gwaith, ond am y rheswm syml, cynhyrfus a chwbl unigryw, mai hi fyddai’n portreadu Juliet! Rhag ichi feddwl fod yr hen hogyn Griffiths ‘na wedi drysu’n llwyr, dyna yw gogoniant y cynhyrchiad. Mae ‘Romeo’ (Michael Byrne) a ‘Juliet’ (Siân Phillips) bellach mewn gwth o oedran, a’r ddau yn preswylio’n ddedwydd yn y ‘Verona Nursing Home’ a’i ddwy adain bwrpasol - ward ‘Montague’ ble mae’r werin a ‘Romeo’ yn lletya, a moethusrwydd y ‘Capulets’ sy’n gartref i ‘Juliet’ a’i ‘brawd’ (yn yr addasiad yma) ‘Tybalt’ (Tim Barlow).

Mae’r ‘Nyrs’ (Golda Rosheuvel) yma o hyd, yn gofalu am y ‘Juliet’ oedrannus, a’r newid yn ystod oedran y ddwy yn ddiddorol; yma hefyd mae ‘Benvolio’ (Terry Taplin) a ‘Mercutio’ (Dudley Sutton) y ddau yn ffraeo gydol y ddrama, sy’n gwneud i’r llofruddiaeth yn ail hanner y ddrama yn fwy credadwy. Wedi mynd mae’r rhieni, ond yn eu lle, mae ‘Ms Capulet’ (Abigail Thaw) sef ‘merch’ Juliet, sy’n ceisio’i gorau i ganfod cymar i’w mam, drwy ei chyflwyno i’r gŵr busnes cefnog ‘Paris’ (Michael Medwin). Yma hefyd mae’r ‘Friar Lawrence’ (Tristan Sturrock) sy’n cyfuno holl swyddogaeth y Brawd sy’n gweinyddu’r briodas gudd, ac yn darparu’r gwenwyn terfynol.

O restru’r uchod, does dim angen egluro’n fanylach, gan fod y cyfan yn llwyddo, a’r stori garu enwog yn eistedd mor gyffyrddus ym mynwes y genedl hŷn, ac y mae yn nwylo’r ieuenctid ffôl. Yn fwy felly mewn mannau, wrth i ing henaint, a’i greulondeb bery i’r Drasiedi fod yn llawer mwy dirdynnol.

Cryfder y cynhyrchiad yw perfformiad gwefreiddiol Siân Phillips fel un o’r “star-cross'd lovers ”, sy’n hawlio’r sylw a’n cydymdeimlad, yn y ddrama rymus hon. Ei phresenoldeb urddasol, trydanol, sy’n goleuo’r llwyfan llawn. Anghofiai fyth mor olygfa enwog ar y balconi, sydd bellach ar ail lawr y cartref, wrth i’r ddau ddatgan eu cariad wrth ei gilydd. “How cam’st thou hither...?” medda hi’n bryderus, wrth weld yr henwr wrth ei ffon a’i byjamas, yn dyheu amdani; “...the orchard walls are high and hard to climb...”. Ac er bod ei ateb yntau mor eironig â Shakespeare ar ei orau, roedd ei ymateb onest a thawel “With love’s light wings did I o’er-perch these walls” yn ddirdynnol o deimladwy, ac eto’n ddoniol o ddwys.

‘War Horse’ yn y West End, yw un o lwyddiannau diweddar Tom Morris, a hawdd gweld ehangder ei weledigaeth, a’r parch sydd ganddo tuag at emosiwn ac eironi. Y briodas berffaith rhwng addasiad Sean O’Connor, cynllun set syml, ond cwbl effeithiol Tom Pye, a gweledigaeth angerddol Morris tuag at y testun, sy’n aros efo mi, ymhell wedi gadael y theatr. Dim ond gobeithio y bydd cyfle i chwithau hefyd brofi’r wefr a’r weledigaeth, os caiff y cynhyrchiad ei ail-gyflwyno yma yn Llundain. “For never was a story of more woe than this of Juliet and her Romeo”

Llwyth

Y Cymro – 23/04/10

‘Wyneb yn Wyneb’ o waith Meic Povey oedd y tro dwetha imi gofio ymdriniaeth onest, sensitif a phwerus o garwriaeth hoyw ar lwyfan theatr yn y Gymraeg. Drwy gymorth yr actorion Dafydd Dafis, Danny Grehan ac Olwen Rees fel y fam, a chyfarwyddo meistrolgar Bethan Jones ar ran Dalier Sylw, fe arhosodd naws a neges y ddrama efo mi hyd heddiw.

Rai blynyddoedd yn ddiweddarach, fe dderbyniais ddwy sgript drwy’r e-bost gan ddramodydd na wyddwn i ddim amdano. Dafydd James oedd ei enw, ac o’r darlleniad cyntaf, mi wyddwn i fod yma lais newydd, gonest, ffres a phwysig ar gyfer y Theatr Gymraeg. Wedi dilyn ei yrfa o’r Coleg a’r Ŵyl Ymylol yng Nghaeredin, mae’n braf gweld o’r diwedd fod Sherman Cymru wedi rhoi’r cyfle iddo lwyfannu’r gwaith, a’i ddrama ‘Llwyth’ yn cychwyn ei daith o gwmpas Cymru yng Nghanolfan y Chapter, Caerdydd yr wythnos diwethaf.

Cryfder gwaith Dafydd, yw gogoniant y cynhyrchiad; yr onestrwydd unigryw am fod yn hoyw yn y Gymru sydd ohoni, a’r cyfan mewn iaith mae Dafydd yn gwbl gyfarwydd ag ef. Mae yma astudiaeth sensitif o berthynas sawl cenhedlaeth, a’i effaith ar y teulu. O’r ‘Dada’ (Danny Grehan) i’r mab ‘Aneurin’ (Simon Watts), o’r cariadon ieuanc ‘Rhys’ (Paul Morgan) a’r Cymro di-Gymraeg ‘Gareth’ (Michael Humphreys) hyd at ddiniweidrwydd naïf y bachgen ysgol pymtheg oed ‘Gavin’ (Siôn Young) sy’n ceisio blasu a darganfod mwy am y llwyth dyrys hwn.

Ond yr hyn sy’n gosod y ddrama uwchlaw trybini’r teulu, y cyffuriau a’r caru, yw naratif ‘Aneurin’ sy’n adrodd y stori wrth wibio i lawr Burghley Road, Llundain; naratif sy’n swyno’r gynulleidfa o’r cychwyn cyntaf, ac yn ein dwyn i mewn i’r stori dwymgalon hon. “Haul braf a’i nwyd yn cydio. Vest-tops cynta’r gwanwyn, bechgyn yn prancio a Dynion. Llwyth o ddynion, llwyth o gyhyrau; cnawd ar gerdded, tra bo fi ar feic ar frys yn chwys diferol.”

Er cystal yw’r sgript, sy’n gyfoethog o gyfeiriadaeth lenyddol o’r Gododdin i Iolo Morgannwg, rhaid imi hefyd ganmol cyfarwyddo medrus Arwel Gruffydd, sy’n llwyddo i fynd â’r cyfan yn llawer dyfnach. Ymhell wedi’r geiriau ddarfod ar y dudalen, mae’r olygfa yn parhau i herio, a’r ymdriniaeth aeddfed a gonest yma, sy’n codi’r cynhyrchiad hwn i dir uchel iawn.

Yn yr un modd, mae safon yr actio yma ymysg y gorau imi’i weld ar lwyfan yn y Gymraeg ers blynyddoedd. Roedd gwylio’r dagrau yn disgyn ar ruddiau Simon Watts, wrth fyw’r profiadau’r prif gymeriad yn bwerus tu hwnt, felly hefyd gyda phortread cynnil ond cwbl drydanol Siôn Young fel y llanc ysgol. Danny Grehan wedyn fel y tad a hyd yn oed y fam,(wedi’i hymgnawdoli ym mhresenoldeb y Difa Margaret Williams!) sy’n ddoniol, ac eto’n drist. A’r cyfan i gyfeiliant Côr Aelwyd y Waun Ddyfal ac Aelodau o Fechgyn Bro Taf, sy’n cyflwyno’r canu corawl sy’n anwesu’r geiriau a’r digwydd drwy gydol y ddrama. Bydd y corau yn newid wrth i’r cwmni deithio Cymru a thu hwnt.

Yn bersonol, fyddwn i wedi dymuno gweld llawer mwy o ddefnydd o’r côr, neu o leia’ eu gwneud yn weladwy, gan fod pum corff ar hugain ar lwyfan yn llawer cryfach na phump, fel mae’r diweddglo’n profi. Heb os, roedd y set yn broblem yn hynny o beth, ac er bod yr ystafell lwyd, a’i ddrysau, a’i risiau yn ateb gofynion y Daith, falle fydde cynfas wag a rhyddid llwyfan llawn wedi cynnig mwy o bosibiliadau.

Er gwaetha’r manion uchod, mae yma’n sicr gynhyrchiad y byddwn i’n annog pawb i’w weld; peidiwch da chi ag ofni’r themâu sy’n cael eu trafod, mae yma onestrwydd ac angerdd sy’n rhaid eu canmol a’u cefnogi, a chychwyn gyrfa dramodydd y bydd sôn amdano am flynyddoedd i ddod. Fe ddylai mam-gu Aberteifi (sy’n ddarllenydd brwd o’r golofn hon) fod yn browd iawn!

Bydd ‘Llwyth’ yn ymweld â’r Torch, Aberdaugleddau; Harlech; Pwllheli; Lyric, Caerfyrddin; Dylan Thomas, Abertawe; Galeri, Caernarfon, Canolfan y Celfyddydau, Aberystwyth; Theatr Clwyd, Wyddgrug a’r Oval House, Llundain. Mwy o fanylion drwy ymweld â : www.shermancymru.co.uk

'A Good Night Out in the Valleys'

Y Cymro - 02/04/10

Gyda dyfodiad y Gwanwyn, ac ar drothwy’r Pasg, mae’r wythnosau a’r misoedd yn gwibio heibio, a’r rhestr hir o gynyrchiadau i’w gweld a’u hadolygu yn tyfu’n wythnosol! Llwyddais o’r diwedd i fedru dal cynhyrchiad cynta’r National Theatre of Wales, ar ei ymweliad olaf ond un, â’r Coliseum yn Aberdâr. Er gwaetha’r ffaith bod y sioe wedi gwerthu allan ymhob canolfan yn y Cymoedd, (sydd ynddo’i hun yn achos i ddathlu), llwyddais i dderbyn tocyn, a chychwyn y marathon o daith o lannau’r Tafwys i Gwm Cynon! Wedi gwibio fel ffŵl i lawr yr M4, a chyrraedd cwta filltir a hanner o’r dre’, gyda phum munud i sbario, dyma ganfod fy hun yn un o’r tagfeydd traffig gwaetha imi’i brofi erioed! Yn waeth nag unrhyw beth weles i yn Llundain, ac a barodd imi (ynghyd â nifer fawr eraill) gael ein dal am dros hanner awr yn y glaw. Y canlyniad oedd colli’r deugain munud cynta, a fawr o groeso i’r Cymoedd i’r Cymro blinedig hwn!

‘A Good Night Out in the Valleys’ gan y dramodydd Alan Harris yw’r cyntaf o’r tair drama ar ddeg yn arlwy agoriadol y cyfarwyddwr artistig John E McGrath. Arlwy amrywiol fydd yn ymweld â phob cwr o Gymru - o draethau’r Gogledd i Gymoedd y De, o’r Bermo i Bannau Brycheiniog, o Abertawe i Aberystwyth, ac o erwau’r brifddinas i Eryri. Fyddwn i’n llenwi pob tudalen o’r Cymro petawn i’n mynd at i ddisgrifio pob un cynhyrchiad sydd i ddod yn fanwl, felly gai annog pob un ohonoch i fwrw golwg ar eu gwefan liwgar, llawn a chalonogol tu hwnt, wrth ddathlu gwir natur Genedlaethol y cwmni.

Y Cymoedd oedd cychwyn y daith, gydag wyth perfformiad mewn pum canolfan o Fedwas i Flaengarw, Pontardawe i’r Coed Duon, gan orffen yn Aberdâr. A phobol y cwm oedd dan sylw yng nghyflwyniad cerddorol a chomig y cwmni, wrth adrodd eu hanes a’u hetifeddiaeth, eu gobeithion a’u breuddwydion, eu carwriaethau a’r cecru, a’r cyfan oddi fewn i furiau lled ddiogel y ‘Stiwt’, sydd wrth wraidd a chalon y Gymuned.

Petawn i’n gwbl onest, allwn i’m peidio â theimlo mod i wedi gweld a chlywed y cyfan o’r blaen. O gyfresi comedi BBC Wales i ffilmiau cynnar S4C fel ‘Aderyn Papur’, ‘Rhosyn a Rhith’ ac ‘Angry Earth’. Roedd yma adlais sicr o waith cynnar Theatr Bara Caws, gyda’r sgript yn gawl cymysg o holl gynhwysion y Cymoedd , gan gynnwys y Bingo, y Pwll, y canu a’r llwch sy’n lladd y gymuned hŷn.

Hiwmor a chynhesrwydd y cymeriadau sy’n cynnal y cyfan, a pherfformiadau cry’ y cast - Boyd Clack, Sharon Morgan, Siwan Morris, Huw Rhys, Amy Starling ac Oliver Wood yn gofiadwy tu hwnt, wrth bortreadu llu o gymeriadau. Cymeriadau yr oedd pob aelod o’r gynulleidfa lawn yn y Coliseum yn eu hadnabod, ac yn eu gwerthfawrogi, yn ôl y môr o chwerthin a’r gymeradwyaeth ar ddiwedd y sioe.

Roedd y cyfan wedi’i lwyfannu yn slic wrth symud o leoliad i leoliad gyda chymorth cyfres o luniau yn cael eu taflunio ar fur moel y Stiwt blinedig, a’i res wag o gadeiriau rhydlyd. Llwyfan y Stiwt oedd y prif ffocws, oedd hefyd yn dyblu i fod yn llofft ac yn lolfa, yn stafell fyw ac yn ffactri yn set siomedig ond pwrpasol Angela Davies.

Os mai gwir fwriad y Theatr Genedlaethol ydi dod â Chymru ynghyd, gan ddenu cynulleidfa newydd i’r theatr (boed hynny dan do mewn theatr draddodiadol neu ar draeth, lyfrgell neu orsaf dywydd) gan ddathlu pob elfen o Gymreictod yn ei dro, yna mae hwn yn gychwyn cadarn. Dwi’n hapus i dderbyn yr hyn a welais fel rhan o raglen a gweledigaeth ehangach, fydd yn cyffwrdd â phob gogwydd ac arddull o opera i ddawns, dros y deuddeg mis nesaf. Fel eglura’r teitl, roedd hon yn noson adloniannol a chofiadwy i lawer, ar sawl lefel. Dim ond gobeithio y bydd gweddill o’r arlwy yn dathlu holl ogoniant Cymru a’r Cymry, sydd y tu hwnt i Gymoedd y De.

Am fwy o fanylion, ymwelwch â gwefan gyffrous y cwmni www.nationaltheatrewales.org neu gynhyrchiad nesa’r cwmni ‘Shelf Life’ yn Llyfrgell Abertawe rhwng Ebrill 7fed a’r 25ain.