Mac//Beth / Dunsinane

Y Cymro – 22/11/13

Fel y crybwyllais yr wythnos diwethaf, mae’n dymor prysur iawn i Fyd y Ddrama, nid yn unig yma yn y West End, ond yng Ngwalia wen, yn ogystal.

Cynhyrchiad o Gymru i gychwyn, yn rhannol Gymraeg, ond yn cael ei pherfformio yn Stiwdio Linbury, sy’n rhan o’r Tŷ Opera Frenhinol, yma yn Llundain. Cynhyrchiad a barodd imi gael fy nrysu’n llwyr,  gan imi deithio’r holl ffordd i Sadlers Wells, cartref dawns y ddinas, cyn sylweddoli mai yn y Tŷ Opera yr oeddwn i fod. Cynhyrchiad corfforol yr oeddwn i wedi’i ddisgwyl gan DeOscuro, cwmni newydd anedig cyn is gyfarwyddwr y Theatr Genedlaethol Cymru, Judith Roberts. Felly tipyn o sioc oedd darganfod mai yn y tŷ opera, y llwyfannwyd cyfieithiad Cymraeg Mererid Hopwood, o ddrama fawr Shakespeare, ‘MAC//BETH’, wedi’u gwahodd gan y cwmni Bale Brenhinol!

I gefndir o ddelweddau ffilm gan Huw Talfryn Walters a chynllun fideo Rodrigo Sanchez, o flaen tri thriongl trwm o bren, a thair cynffon sidan tryloyw, y cyflwynwyd inni stori drasig Macbeth (Gerald Tyler) a’i wraig yr Arglwyddes (Eddie Ladd) sy’n lladd y brenin Duncan, er mwyn bodloni eu trachwant. Gyda chymorth Gwyn Emberton, Matthew Harries a Sean Palmer, daw pedair iaith ynghyd – gan gynnwys y Bwyleg a Hebraeg, i gyfeiliant pedwarawd llinynnol Elysian, a fu’n cyfeilio drwy gydol yr 85 munud undonog, am gadawodd yn holi’n hurt, ‘Mac beth?’.

Roedd cyfieithiad Cymraeg Hopwood yn gynganeddol gyfoethog, ond yn anffodus, ymhell tu hwnt i allu mynegiant Eddie Ladd a’i chyd-ddawnswyr. ‘Nid iaith rhaff-drwy-dwll mo’r Gymraeg’, yn ôl Dr John Gwilym Jones, ac fe gollwyd y farddoniaeth felys, ynghanol y cawl ieitheg yma, oedd yn cael ei chwyddo’n ddifaddau drwy’r defnydd helaeth o feicroffonau. Wedi gweld sawl actor profiadol yn byw angst a phoen meddwl Macbeth a’i wraig, roedd y ddau gymeriad yma ymhell o afael gallu Ladd a Tyler, a doedd eu hystwyther corfforol ddim yn ddigon deniadol, i guddio’r gwendidau.

Ymgais anturus i’w ganmol, rhoi gwedd newydd ar hen glasur, ond yn anffodus doedd y cynhwysion, y rysáit na’r cogydd, yn gallu creu’r cyfanwaith blasus, y tro hwn.  Mae MAC//BETH i’w weld yn Aberystwyth ar y 26ain o Dachwedd ac yn yr Wyddgrug ar y 3ydd a’r 4ydd o Ragfyr. 

Ac o sôn am Macbeth, cyfle sydyn i grybwyll mod i wedi cael fy modloni’n llwyr a’m gwefreiddio gan lyfnder cyd-gynhyrchiad Theatr Genedlaethol yr Alban a’r RSC o ddilyniant i’r ddrama gan y dewin geiriol David Greig, ‘Dunsinane’. Roeddwn i mor ffodus o fedru dal diwedd y daith ddiweddara yng Nghaerfaddon, ganol mis Hydref a phortreadau byw Siobhan Redmond o’r arglwyddes (sy’n dal yn fyw yn y ddrama hon) yn drydan dramatig byth gofiadwy. Os mai’r ‘ddrama Albanaidd’ yw’r gwreiddiol, yna drama’r Prydeinwyr yw hon, sy’n adrodd hanes y gwarchodlu Saesnig sy’n ceisio goroesi, mewn gwlad elyniaethus – ac yn hynod o berthnasol i’n dyddiau ni. Prynwch y gerdd a’i darllen.