'Nutcracker!'

Y Cymro – 28/12/07

Doeddwn i erioed wedi gweld un o gynhyrchiadau Matthew Bourne, er bod ei enw yn gyfarwydd iawn yn sgil ei addasiadau o ‘Swan Lake’ i ddynion (a gafodd sylw mawr yn sgil y ffilm ‘Billy Elliot’) a’i fersiwn anarferol o ‘Carmen’ dan ei theitl newydd ‘The Car Man’. Y ddau gynhyrchiad fel ei gilydd yn torri tir newydd ym myd y Bale, weithiau’n ddadleuol, ond heb os yn adloniannol. Pan glywais y bwriad i ail-gyflwyno ei addasiad o bale enwog Tchaikovsky, ‘Nutcracker!’, allwn i ddim peidio derbyn y gwahoddiad. Bu i Bourne goreograffu a chyfarwyddo’r addasiad yma’n wreiddiol ar gyfer tymor y Nadolig yn Sadler’s Wells yn 2002, cyn mynd ar daith i’r UDA. Bum mlynedd yn ddiweddarach, dyma finna’n mentro i Sadler’s Wells am y tro cyntaf, a chael y lle yn llawn o blant!

Does 'na’m byd yrrith fwy o iâs i lawr fy nghefn na chlywed cerddorfa yn tiwnio a thwymo cyn y sioe; mae 'na gynnwrf yn y disgwyl, a mwy fyth o wybod am gyfoeth swynol alawon adnabyddus Tchaikovsky. Wrth i’r llen du godi, a’r geiriau ‘Nutcracker!’ ddiflannu, cefais fy nennu i fyd hudolus Bourne a’n nghyflwyno i gartref plant amddifad llwm o gyfnod Fictorianaidd. Di-liw oedd byd y plant ar drothwy’r Nadolig, a pherchnogion y cartref ‘Dr Dross’ (Scott Ambler) a’i Fetron o wraig (Etta Murfitt) yn trin y plant yn frwnt. Yn eu mysg, mae’r ferch fach ‘Clara’ (Kerry Biggin) sy’n cael ei cham-drin gan blant teulu’r Dross ‘Sugar’ (Michela Meazza) a ‘Fritz’ (Drew McOnie). Ond buan iawn y daw tro ar fyd wrth iddi dderbyn anrheg Nadolig sef milwr o ‘Nutcracker’ (Alan Vincent) sy’n dod yn fyw liw nos, ac yn denu ‘Carla’ i fyd lliwgar o felysion. Ar ddiwedd yr Act Gyntaf, wrth i’r eira ddisgyn, wrth i’r cartref llwm ddiflannu, wrth i’r plant ddawnsio ar yr Iâ, a ‘Carla’ i blymio ar y glustog enfawr yng nghefn y llwyfan, allwn i’m disgwyl am yr Ail Act! Ac am wledd o Ail-ran. Wrth i’r ‘Nutcracker’ hudo ‘Carla’ i ganol y lliw a’r llawenydd, fe gawn ninnau ein cyflwyno i’r melysion amrywiol - o’r hymbyg o heddwas (Adam Galbraith), y lodesi Liquorice Allsorts (Pia Driver, Dominic North, Irad Timberlake), y Gobstoppers gwrywaidd (Simon Karaiskos, Luke Murphy, Matthew Williams) a’r merched Marshmallow (Lucy Alderman, Carrie Johnson, Gemma Payne, Maryam Pourian, Chloe Wilkinson). Roeddwn i yn fy elfen, a blas mwy ar y cyfan. Wrth i 13 actor ymddangos ar y gacen enfawr ddiwedd y sioe, roeddwn i’n gegrwth, a’r cyfan yn wledd i’r glust, y llygaid a’r enaid.

Allwn i’m llai na rhyfeddu hefyd at allu Bourne wnaeth imi ddechrau amau beth ddaeth gyntaf - y gerddoriaeth ta’r coreograffu! Roedd y cyfan wedi’i gynllunio mor fanwl, a’r symudiadau yn cyd-fynd â bod curiad o’r gerddoriaeth. Dro ar ôl tro, anghofiais mai dawns oedd yma, gan fod y cyfan mor theatrig ac yn llawn drama. Pantomeim o fale ar drothwy’r Nadolig! Be sy’n well!

Wedi 115 o flynyddoedd, parhau i’n tywys i fyd hudolus wna cerddoriaeth Tchaikovsky, sy’n llawn hud a lledrith. “Fyddai’n ceisio dehongli’r gerddoriaeth yn hytrach na dim ond cyfri’r curiadau” ddywedodd Bourne yn y rhaglen, a does na’m dwywaith ei fod wedi llwyddo i greu byd o ffantasi, ac roedd perfformiadau bob aelod o’r cast yn werth ei weld.

Mae’r cynhyrchiad i’w weld yn Sadler’s Wells tan Ionawr 20fed, ond newyddion da i Gymru, bydd y sioe yn ymweld â Chanolfan y Mileniwm yng Nghaerdydd rhwng y 15fed a’r 19eg o Ebrill y flwyddyn nesaf. Mynnwch eich tocynnau nawr ddweda i. Mwy o wybodaeth ar www.matthewbournesnutcracker.com neu www.wmc.org.uk

Blwyddyn Newydd Dda!

'God in Ruins'

Y Cymro – 21/12/07

Mae’n dymor Dickens ar hyn o bryd, a does dim rhaid edrych ymhell cyn gweld un o’r myrdd addasiadau o’i waith, boed ar y sgrin fach neu’r llwyfan. Draw yn Theatr y Soho yma’n Llundain, mae dau o’i gymeriadau mwyaf adnabyddus i’w gweld yn nrama ddiweddara Anthony Nielson ‘God in Ruins’ ar gyfer Cwmni’r Royal Shakespeare. Sôn ydw’i wrth gwrs am y bonheddwr ‘Ebenezer Scrooge’ (Sean Kearns) a’i glerc ‘Bob Cratchit’ (Patrick O’Kane) o’r stori enwog ‘A Christmas Carol’. Ond yn wahanol i’r nofel, mae’r bonheddwr Scrooge yma’n ddyn clên, a dyna gychwyn ar driniaeth gomedi Nielson o gymeriadau cartwnaidd Dickens, a holl fwriad y Nadolig.

Wedi’r prolog byr, cawn ein cyflwyno i’r prif gymeriad yn y presennol; ‘Brian’ (Brian Doherty) cynhyrchydd teledu llwyddiannus o ran gyrfa, ond meddwyn o fethiant yn ei fywyd personol. Wedi gwahanu oddi wrth ei wraig a’i ferch ddeuddeg mlwydd oed, mae’n ŵr sur, sengl, brwnt ei dafod ac unig iawn ar noswyl Nadolig. Mae’n sarhau unrhyw un sy’n croesi’i lwybr gan gynnwys y dyn pizza (Richard Atwill), ‘Joe’ (Joe Trill) ei gyfaill anabl a hoyw mewn cadair olwyn, a’i gefnogwr yn ‘Alcoholics Annonymus’ (Emmanuel Ighodaro). Ond, wedi’r jôcs brwnt am Fwslemiaid a’r Maffia, daw tro ar fyd wrth i’w dad (Sam Cox) ddychwelyd o’r bedd i’w boenydio, a’i orfodi i ail-wynebu ei orffennol, a newid ei agwedd.

Fues i’n edrych ymlaen yn fawr iawn am gael gweld y ddrama hon, gan fy mod i’n ffan mawr o waith Nielson. Wedi gweld ei ddwy ddrama ddiwethaf - ‘Realism’ a ‘The Wonderful World of Dissocia’ yn y Royal Court yn gynharach eleni, roedd gen i ddisgwyliadau uchel. Roedd ei ddisgrifiad o’r ddrama ar y poster hefyd yn ennyn diddordeb; cyfansoddodd lythyr yn erfyn am i bobol gofio’r dynion sengl y Nadolig hwn! Treuliodd Nielson bron i bedwar wythnos ar bymtheg yn cydweithio efo’r unarddeg actor yma o’r RSC, er mwyn creu’r sioe drwy gyfres o weithdai. Dyma’r dull o greu drama i Nielson, ond fel arfer yn ail-ddefnyddio actorion sy’n gyfarwydd iddo, ac am gyfnod llawer llai o amser - tua phum wythnos. Petawn i’n onest, dwi’n meddwl bod y cyfnod hwn wedi bod yn llawer rhy hir, a’i effaith wedi amharu ar y gwaith terfynol. Roedd y cyfan yn teimlo fel ffrwyth gweithdai; fel cyfres o olygfeydd wedi’i greu yn gelfydd dros amser, yn llawn hwyl, ond wedi’u tynnu ynghyd efo edau frau yn eu cysylltu. Er cystal oedd y gemau ar y mwclis, fel golygfa’r ddau blentyn yn trafod y Nadolig neu’r ddau Fwslim yn sôn am arwyddocâd y cyfan iddyn nhw, braidd yn fratiog oedd y llinyn storïol.

Anthony Nielson hefyd oedd yn cyfarwyddo’r cyfan, ac yn sicr roedd ei allu i greu golygfeydd theatrig a chofiadwy i’w weld yn amlwg fel y ddawns gyffuriau, gyda phob actor yn dod i’r llwyfan dan ganu Carol wahanol, ond gyda is-thema o gyffur gwahanol yn perthyn i bob un, neu’r diweddglo hynod o effeithiol wrth i ‘Brian’ ganfod mai’r unig ffordd iddo fedru cyfathrebu efo’i ferch ydi trwy gêm gyfrifiadurol!

Roedd set syml ond hynod o ddigonol Hayley Grindle yn effeithiol iawn, a braf oedd gweld mai hi fu’n gyfrifol am gynllunio setiau cynyrchiadau ‘Amdani’ a ‘Diwrnod Dwynwen’ i Sgript Cymru dro yn ôl. Unwaith eto, roedd goleuo Chahine Yavroyan yn creu awyrgylch hudolus i’r actorion, ac yn gweddu’n berffaith i thema’r sioe dros ben llestri yma.

Does na’m dwywaith bod hiwmor Nielson yn taro deuddeg dro ar ôl tro; yn anffodus iddo ef, mae ambell i ergyd wedi cythruddo sawl beirniad, a hynny’n bennaf am ei or-ffraethineb a’i jôcs sy’n bell o fod yn wleidyddol gywir! Fydd sawl un ddim yn eu mwynhau, ond eraill wrth eu bodd. Rhai’n gweld y stori, eraill ddim. Ymysg y dryswch yn y mwclis, mae na ddigon o ‘emau i fod yn gofiadwy ac i serennu mor llachar â’r bylbiau ar y goeden dolig!

Mae ‘God in Ruins’ i’w weld yn Theatr Soho tan Ionawr 5ed. Mwy o fanylion ar www.sohotheatre.com

O Lundain, ar drothwy’r Ŵyl, ga’i ddymuno Nadolig Llawen i bawb! Gan edrych ymlaen am Flwyddyn Newydd lewyrchus ar lwyfannau Cymru a thu hwnt.

'The Life and Adventures of Nicholas Nickleby'

Y Cymro – 14/12/07

Mae’r ‘dolig wedi cyrraedd unwaith eto, a phawb fel ffyliaid yn anfon cardiau a chwilota am anrhegion i osod o dan y goeden. Fel y gallwch fentro, mae’r theatrau hefyd yn chwilota am sioeau fydd yn gwerthu’n dda dros gyfnod yr Ŵyl. O’r pantomeimiau traddodiadol i’r addasiadau mwy arbrofol o’r chwedlau adnabyddus. Dros yr wythnosau nesaf, mi fyddai’n bwrw golwg ar rai o’r sioeau fydd yn ceisio denu cynulleidfa; rhai ohonynt fel panto Stephen Fry yn yr Old Vic ac addasiad Anthony Nielson o un o straeon Dickens, ‘God in Ruins’ yn Theatr y Soho, wedi’i hanelu at y gynulleidfa hŷn. Ond mae’r cynhyrchiad fues i’n ei weld yr wythnos hon wedi’i anelu at y teulu cyfan; eto o waith Charles Dickens, ac yn chwe awr a hanner o hyd!

Sôn ydw’i am y ddwy ran o gynhyrchiad Gŵyl Theatr Chichester o addasiad David Edgar o nofel Dickens, ‘The Life and Adventures of Nicholas Nickleby’ yn Theatr Gielgud ar Shaftesbury Avenue. Pan lwyfannwyd yr addasiad yma’n wreiddiol dan gyfarwyddyd Trevor Nunn a chwmni’r Royal Shakespeare nôl ar ddechrau’r wythdegau, roedd y sioe yn para dros ddeg awr gyda sawl egwyl a thoriad am fwyd! Bryd hynny, y Cymro o Aberystwyth Roger Rees oedd yn portreadu’r prif gymeriad, ac fe enillodd wobr Olivier a ‘Tony’ am ei waith. Seren y gyfres deledu ‘Shameless’ - David Threlfall oedd y llanc ifanc ‘Smike’. Derbyniodd yr addasiad groeso mawr ar Broadway cyn recordio’r cynhyrchiad ar gyfer y ‘Channel 4’ newydd-annedig - y ddrama gyntaf i’w dangos arni.

Dyma drydedd nofel Charles Dickens a gyhoeddwyd yn fisol rhwng 1838 a 1839. Mae’r nofel swmpus hon yn adrodd hanes ‘Nicholas Nickleby’ (Daniel Weyman), gŵr ifanc sy’n gorfod gofalu am ei fam (Abigail McKern) a’i chwaer ‘Kate’ (Hannah Yelland) wedi marwolaeth y tad. Ond fel mewn pob stori dda, mae’n rhaid cael y cymeriad drwg ac yn yr achos yma, yr ‘Ewyrth Ralph’ (David Yelland) yw’r gwrthwynebydd sy’n credu na ddaw dim llwyddiant o gwbl o ‘yrfa Nicholas. Wedi treulio cyfnod yn gweithio yn ysgol erchyll a chreulon ‘Mr Wackford Squeers’ (Pip Donaghy) yn swydd Efrog, daw Nicholas wyneb yn wyneb â’r cymeriad annwyl ond truenus ‘Smike’ (David Dawson). Mae cyfeillgarwch yn datblygu rhwng y ddau, yn enwedig felly wedi iddynt ffoi yn ôl i Lundain ac ymuno â chwmni drama teithiol ‘Mr Lenville’ (Peter Moreton) a’i wraig (Roses Urquhart). Oherwydd sefyllfa druenus y teulu, mae’r ewythr cas yn canfod gwaith i ‘Kate’ yn siop ddillad ‘Madame Mantalini’ (Jane Bertish) ond, buan iawn y mae bywyd y ddinas yn effeithio ar ‘Kate’, ac mae hi’n dyheu am ei brawd a’i theulu. Wnai ddim sôn rhagor am y stori, rhag sbwylio’r hud a’r ysfa i ganfod beth yw tranc y teulu weddill y sioe, ond mae’r tro yn y gynffon tua’r diwedd yn atgoffa rhywun o nofel ‘Enoc Huws’ gan Daniel Owen, a Chapten Trefor o gymeriad yr Ewythr yn derbyn ei haeddiant.

Yng ngwir deimlad y Nadolig, dyma gynhyrchiad lliwgar, blasus a chyfoethog sy’n peri i’r oriau wibio heibio, gan wahodd y gynulleidfa i fod eisiau canfod y diwedd. O set gelfydd Simon Higlett i gyfarwyddo Jonathan Church a Philip Franks, mae’r cyfan mor flasus â’r pwdin neu’r peis blynyddol, a gwaith Dickens yn rhoi iâs y dolig inni, a gwers fawr am ddaioni ac i beidio anghofio ein gwerthoedd.

Rhaid imi ganmol y cast i gyd am eu gwaith caled yn y ddwy ran, a braf oedd gweld y Cymro Wayne Cater (Ronnie Steadman yn ‘Pobol y Cwm’) yn portreadu sawl cymeriad gwahanol, ynghyd â’r gweddill o’r cast o 27 sy’n portreadu dros 100 o gymeriadau. Seren y sioe i mi oedd yr actor ifanc David Dawson a’i bortread hynod a sensitif a bythgofiadwy o’r cymeriad eiddil ‘Spike’ – cymeriad sy’n ennyn eich cydymdeimlad o’r cychwyn ac un o’r perfformiadau mwyaf effeithiol imi’i weld gan actor mor ifanc ar lwyfan ers tro. Gwych iawn yn wir.

Os am wledd theatrig i gyd fynd â’r twrci, neu’r trip siopa blynyddol i Harrods, mynnwch eich tocynnau nawr. Mae manylion am berfformiadau’r ddwy ran ar y wefan www.gielgud-theatre.com neu drwy ffonio 0870 950 0915. Mae’r cynhyrchiad i’w weld tan y 27ain o Ionawr.

'Dirty Dancing'

Y Cymro – 07/12/07

Roeddwn i wedi clywed llawer o sôn am y sioe ‘Dirty Dancing’ ers tro, ac wedi dyheu am ei gweld. Mae’r deunydd marchnata yn cyhoeddi’n dalog bod tocynnau i weld y sioe yn brin - ‘the hottest ticket in town’. Ar ben hynny, dwi’n cofio clywed dwy ffrind yn trafod y sioe mewn caffi yng Nghaernarfon - un wedi cynilo’i phres gydol y flwyddyn er mwyn camu ar fws ‘Seren Arian’ a gwibio tua Llundain. Roedd hi wedi gwirioni, ac eisoes yn cynilo ar gyfer ‘mynd eto flwyddyn nesa’’. Beth felly oedd mor ‘wyndyrffwl’ a ‘grêt’ am y sioe?

Does na’m dwywaith mai llwyddiant y ffilm o 1987 sydd bennaf gyfrifol am fodolaeth y ‘ddrama gerdd’ hon, gyda Patrick Swayze yn gwireddu breuddwyd pob merch am flynyddoedd lawer! Fe gofiwch yr hanes dwi’n siŵr. Yn Haf y flwyddyn 1963, mae’r ferch ddwy-ar-bymtheg ‘Frances ‘Baby’ Houseman’ yn mynd i wersyll gwyliau dychmygol ‘Kellerman’ tu allan i Efrog Newydd, efo’i chwaer a’i rhieni. Yno, mae’n cwrdd â’r hyfforddwr dawns ‘Johnny Castle’ sy’n trawsnewid ei byd ac yn cipio’i chalon. Mae’r ffilm yn olrhain y foment mae’r ferch yn ei harddegau yn croesi’r ffin o fod yn blentyn i fod yn ddynes - yn gorfforol ac yn emosiynol.

Tipyn o ddisgwyliadau felly wrth gamu mewn i Theatr Aldwych ar un o’r nosweithiau gwlypa’ ers imi fod yn Llundain! Fe sylwch hefyd fy mod i’n defnyddio dyfynodau wrth alw’r sioe yn ‘ddrama gerdd’; dyna roeddwn i’n ei ddisgwyl. Ond y fath siom. Nid ‘drama gerdd’ sydd ‘ma mewn gwirionedd, ond drama gyda cherddoriaeth. Er bod y rhaglen chwaethus yn enwi 51 o ganeuon, mae bron y cyfan ohonynt yn recordiau o’r cyfnod, gydag eithriadau prin yn cael eu canu’n fyw tua diwedd y sioe. I fod yn hollol blwmp ac yn blaen, dathliad o’r ffilm ydi’r sioe. Hyd y gwela’ i, y cwbl sydd yma ydi trawsgrifiad o’r ffilm; geiriau a golygfeydd dethol o stori enwog Elenanor Bergstein wedi’i glynu at ei gilydd efo caneuon o’r cyfnod, y dillad a’r setiau wedi’u copïo o’r ffilm, a lot fawr o ddawnsio. Tydi safon yr actio ddim digon da i fod yn ddrama, bron ddim canu’n fyw i fod yn ‘fiwsical’ a gormod o eiriau i fod yn fallet neu ddawns!

Rhaid canmol gallu (ac edrychiad) y dawnsiwr ballet o Awstralia Josef Brown sy’n portreadu’r hyfforddwr dawns ‘Johnny Clark’, ac fe gafodd dderbyniad gwresog gan y gynulleidfa - yn fwyafrif o ferched. Felly hefyd gyda phortread Sarah Manton fel y ferch ifanc ‘Baby’ sy’n anghredadwy o debyg i Jennifer Grey yn y ffilm wreiddiol. Roedd hi’n braf iawn hefyd gweld y Gymraes Rebecca Trehearn o’r Rhyl yn rhan o’r ‘ensemble’ a hi, ynghyd â Chris Holland gafodd y fraint o ganu’r ddeuawd enwog ‘I’ve had the time of my life’ ar ddiwedd y sioe - un o’r ychydig uchafbwyntiau yn y sioe i mi. Wedi dweud hynny, dyma’r unig gân o’r cwbl lot dylai fod ar dâp, gan mai cefndir i’r ddawns enwog sy’n gorffen y sioe ydi hi, ac nid cân sy’n mynegi teimladau! Os ddylai unrhyw un ei chanu hi, y ddau brif gymeriad ddylai hynny fod.

Dwi’n siŵr y bydd ffans y ffilm yn anghydweld â mi; does na’m dwywaith fod y sioe - sy’n dathlu ei phen-blwydd cyntaf eleni, ugain mlynedd ers agor y ffilm wreiddiol, yn llwyddiant, gyda bwsiau o ferched canol oed yn heidio i’r Strand o bob rhan o’r wlad. Rhaid croesawu hynny mae’n debyg, fel sioeau clybiau Theatr Bara Caws. Mae’n sicr yn rhoi blas o hud y theatr, ac yn siŵr o fod yn gofiadwy am byth i’r rhan helaeth ohonynt. Ond, mi fasa’r profiad wedi medru bod llawer mwy cofiadwy gyda ychydig mwy o ddychymyg ac amser; o fod wedi cyfansoddi caneuon gwreiddiol i gyd fynd efo’r emosiwn a’r neges yn y golygfeydd, o fod wedi caniatáu i’r actorion ganu - yn enwedig y ddau gariad, byddai’r ‘ddrama gerdd’ hon wedi medru cael ei chodi mor uchel â ‘Baby’ ar ddiwedd y sioe!

Mae ‘Dirty Dancing’ i’w weld yn Theatr Aldwych, Llundain. Am fwy o wybodaeth, ymwelwch â www.dirtydancingonstage.com