'The Revlon Girl / Barren'

Y Cymro 26 Mehefin

Roeddwn i wedi bwriadu trafod West End Live yr wythnos hon, penwythnos rhad ac am ddim ynghanol Llundain, sy’n rhoi blas o rai o’r dramâu cerdd sydd i’w weld yn y ddinas. Ond, roedd hynny cyn imi weld dwy ddrama fer neithiwr, yn un o theatrau lleia’r ddinas.

Mamau Aberfan sydd dan sylw yn y ddrama fer ‘The Revlon Girl’, a hynny rai misoedd wedi’r gyflafan yn Hydref 1966. Er nad oeddwn i’n byw nac yn bod bryd hynny, fe arhosodd cysgod y ddamwain angheuol dros fy mhlentyndod. Dros ddeugain mlynedd wedi hynny, cefais gyfle i ymweld â’r pentref a’i resi o feddau gwyn fud.  Fe erys yr atgof o dawelwch poenus cenhedlaeth goll, efo fi am byth.

Mae’r ddrama o waith y dramodydd o Gymro Neil Anthony Docking yn ymweld ag un o’r nosweithiau cymdeithasol a drefnwyd gan y mamau, er mwyn ceisio dod i delerau gyda’u colled. Ar y noson dan sylw, y ferch o gwmni colur Revlon (Avon heddiw) (Terri Dwyer) sy’n ceisio annog y mamau i guddio’u digalondid dan bowdr a phaent. Ond buan iawn fe sylweddola nad oes digon o golur yn y byd all guddio creithiau colli plentyn, ac fe gafwyd atgofion poenus gwahanol iawn gan y bedair fam Gymreig – Bethan Thomas, Charlotte Gray, Sarah Jayne Hopkins a Michelle McTernan.  

Aros yn y byd cyfoes wnaeth yr ail-ddrama fer, eto gan yr un awdur, ac wedi’i gyfarwyddo unwaith eto gan ei wraig Maxine Evans, yn enedigol o Gwm Dulais. ‘Barren’ oedd ei theitl a colli plentyn oedd y thema, gan y cwmni newydd-anedig October Sixty Six.  Llanc ifanc (Will Norris) yn cyfarfod â seiciatrydd mewn ysbyty meddwl yw crynswth y ddrama, a hynny er mwyn trafod gwewyr meddwl ei wraig (Ruth Minkley) wedi iddi golli plentyn. Ond fe egyr yr awr a ddilyna ar un o’r dramâu gorau imi’i weld yn Llundain eleni. 

Gonestrwydd poenus y profiad, neu ddyfnder ymchwil a dealltwriaeth o iselder a cholled oedd yn cydio o’r cychwyn cyntaf, gyda’r ddwy ddrama.  Fe’m gadawyd yn gegrwth a hollol wag wrth adael y theatr, oherwydd dyfnder yr hyn a brofais oddi mewn i furiau bychan Theatr Tristan Bates, nepell o Covent Garden. Roedd portreadau pwerus y mamau, a’r ddau riant yn yr ail ddrama fel gwylio tân gwyllt ym mud losgi cyn ffrwydro’n llanast o flaen eich llygaid. Dwy ddrama ddylai’n sicr o gael eu haddasu (yn hawdd iawn) i donfeddi radio 4.

Yn gyfeiliant cynnil digonol i’r ddwy drasiedi mae set syml Elizabeth Smith, goleuo a thrac sain sy’n anwesu pob eiliad, ac eto’n dangos parch a dealltwriaeth o’r eiliadau dramatig hynny sy’n aros yn y cof.

Cwmni bychan ar gyflogau a chyllidebau llai yn dangos yn glir mai angerdd a phrofiadau byw sy’n cyfrif. Oedd, roedd yma ddiffyg hyder actio gan ambell un, ond fe’m hargyhoeddwyd i’n llwyr gan ddiffuantrwydd eu portreadau a’r daith emosiynol a rannodd bob un gyda ni’r gynulleidfa.
  

Dwy ddrama sy’n haeddu cynulleidfa a’n cymeradwyaeth cywiraf. Mae ‘The Revlon Girl’ a ‘Barren’ i’w weld heno (26ain o Fehefin) a nos fory yn unig yn Theatr Tristan Bates.

'The Harvest'

Cymro 19 Mehefin

Fues i’n edrych ar y llun ar boster  y ddrama ‘Harvest’ yn Soho Theatre am beth amser. ‘Ew, ma hwnna’n debyg i Dyfan Dwyfor’, meddwn i (yn fy llais monolog mewnol Radio Cymru dwysaf!). O weld mai cyfieithiad o ddrama gan y dramodydd Pavel Pryazhko o Felarws oedd y cynhyrchiad, a bod (yn yr ystyr orau posib) rhyw arlliw o ddwyrain Ewrop (ffodus iawn) yng ngwedd drwsiadus Mr Dwyfor, fe anwybyddais y cynhyrchiad tan yr wythnos hon.  Dwi di gweld Dyfan (sy’n hanu o Griccieth) mewn sawl cynhyrchiad yma yn Llundain yn ddiweddar o’r ‘Titus’ gwaedlyd yn y Globe i’r bwtler yn ‘Fortune’s Fool’ yn yr Old Vic.  Roedd o hefyd yn un o’r meibion gwrthryfelgar yn y ffilm wych ‘Pride’ – sydd, gyda llaw, am gael ei droi yn ddrama gerdd a’i lwyfannu yn yr Old Vic, cyn bo hir. Ond yn ôl at y cynhaeaf…

Pleser o’r mwyaf oedd derbyn cadarnhad ar daflen y cyd-gynhyrchiad yma rhwng Theatr Frenhinol Caerfaddon a Soho Theatre mai Dyfan yn wir, oedd yn portreadu ‘Valleri‘ un o’r pedwar cyfaill oedd wedi dod ynghyd i hel y cynhaeaf o afalau yn y berllan. Pleser hefyd oedd dysgu mai Cymro glân gloyw oedd ei gyd-actor, a’i gyfaill ‘Egor’ yn y sioe, Dafydd Llŷr Thomas.

Telyneg o ddrama a chynhyrchiad sydd yma gydag ystyron ac is-themâu mor niferus â’r afalau gwyrdd sy’n hedfan fry uwchben y pedwar actor. O’r eiliadau cyntaf o’r gerddoriaeth chwareus, a’r gofal a ddangoswyd wrth ostwng y golau ar y gynulleidfa (eiliadau hollbwysig ar gychwyn unrhyw gynhyrchiad) roedd profiad a dawn y cyfarwyddwr a chyn-bennaeth yr RSC Michael Boyd yn amlwg iawn. Roedd set drwsiadus a chlyfar Madeleine Girling (oedd wedi’i mentora gan gynllunydd y môr o babi coch yn Nhŵr Llundain, Tom Piper) yn wledd i’r llygaid, a dawns y ddau lanc a’r ddwy ferch wrth ddringo a gostwng y pedair ystôl wen, yn arwydd o’r tensiwn cariadus oedd i ddod, ymhell cyn i air o’r sgript gael eu hyngan. Gwych iawn. Gwych hefyd oedd y defnydd o’r gerddoriaeth yn dychwelyd dro ar ôl tro, er mwyn cwblhau’r cyfanwaith celfydd.

Mae’n amlwg fod gan Pryazhko lais unigryw a neges bwysig i’w rannu am sefyllfa ei famwlad, a’r llanast sydd yno er rhaid blynyddoedd. Roedd cynildeb yr eironi am orfod cael gwared â’r afalau drwg (neu’r rhai oedd wedi’i chleisio) rhag difetha’r gist bren gyfan yn adlais sicr o waith Pinter a Beckett. Ac yntau’n aelod o Theatr Rydd Belarws, sy’n nodedig iawn am eu angerdd tuag at waith Pinter, a sydd, yn fy marn i, yn un o’r cwmnïau theatrig mwyaf creadigol a welais erioed, does dim amheuaeth o le ddysgodd y dramodydd ei grefft.  Er i’r llanast fynd dros-ben-afal a llestri’n llwyr erbyn y diwedd (oedd yn gwbl fwriadol) efallai fod yr amwyster wedi’i drechu, a’r amlwg wedi boddi pob cynildeb.

Mwynheais y cyd-chwarae comig rhwng Dyfan a Dafydd, a’u cyd-actorion Lyndsey Campbell a Beth Park. Roedd hi’n amlwg fod oriau o waith wedi’i dreulio ar y berthynas rhwng y pedwar, ac roedd y gwrthdaro a’r rhamant, y cystadlu a’r cecru yn amlwg o’r cychwyn cyntaf.  Braf gweld pedwar actor mor hamddenol gartrefol ar lwyfan, ac yn defnyddio (a dinistrio) pob modfedd o’r berllan dawel a thaclus, erbyn y diwedd.

Cynhyrchiad fyddai’n ei gofio am beth amser am ei daclusrwydd a’i ddealltwriaeth o’r cyfrwng theatrig. Yn anffodus, mae’r cynhyrchiad bellach wedi dod i ben. Ond mae blas ohoni yma :